атрибуттарды қосу арқылы ғана емес, сонымен бірге барлығын жою
арқылы жүзеге асады.
Атрибут мәндерінің атомы атрибуттың жоқтығын білдіреді
мысалы, «Иванов И.И., ул, Ленина, 8» атрибутының мәні дұрыс емес,
себебі ол көп сипаттамалары (аты, көше, үй). Бұл сипат келесі
деректерен тұрады, домен анықтамасынан әлеуетті мәндердің
жиынтығы ретінде қарапайым деректер түрі.
Кортеж тәртібінің болмауы — олар физикалық енгізілген
тәртіпте сақталады. Бұл қасиет ара қатынасының корпусының
жиынтығы ретінде анықтау салдары болып табылады. Жоқ топтамалар
жиынтығында тәртіпті сақтауға қойылатын талаптар; ДҚБЖ қосымша
сақтау икемділігін береді. Сыртқы жадтағы дерекқорды және
дерекқорды сұрау кезінде деректер жұмыс жасайды.
Қатынастардың қасиеттерін қолданудың нақты мысалдары болатын
төмендегі бөлімдерде, реляциялық деректер базасын дамыту және
қалыпқа келтіру болып табылады.
НЕГІЗГІ РЕЛЯЦИОНДЫ АЛГЕБРА
9.2.
Реляционды алгебра (Коддтың реляционды алгебрасы) — Бұл
реляциялық деректер үлгісіндегі қатынастар бойынша жабық
операциялық жүйе. Реляциялық алгебра операциялары реляциялық
операциялар деп аталады.
Реляциялық алгебраның негізгі идеясы, егер қарым-қатынастар
жиынтығы болса, қарым-қатынастарды манипуляциялау құралдары
дерекқорға тән кейбір арнайы операциялармен толықтырылған дәстүрлі
теориялық операцияларға негізделуі мүмкін. Реляциялық алгебра
қатынастарда осындай операциялардың жиынтығы болып табылады,
олардың әрқайсысының нәтижесі де өзара қатынас болып табылады.
Алгебраның бұл қасиеті жабық деп аталады.
Кодд реляциялық алгебра операцияларын екі топқа бөлуге болады:
негізгі теориялық және арнайы реляциялық. Операциялардың бірінші
тобы көптеген теориялық жұмыстарды қамтиды. Екінші топ нақты
деректерді манипуляциялау тапсырмалары бойынша дәстүрлі жиынтық-
теориялық операцияларды жасау болып табылады.
Теориялық операциялардың жиынтығы операцияларды қамтиды:
156
■
қатынастарды біріктіру;
■
қарым-қатынастан өту;;
■
қатынастарды алып тастау;
■
қатынастардың тікелей өнімі.
Арнайы реляциондық процестер дегеніміз:
■
қатынастарды шектеу;
■
қарым-қатынас жасау;;
■
қатынастарды бөлу;
■
қатынастарды қосу.
Сондай-ақ, дұрыс қорытқы қатынасының үстіңгі (диаграмма)
генерациялау мүмкіндік, операцияны қайта атау алгебралық өрнектерді
мен атрибуттарды есептеу деректер базасын сақтауға мүмкіндік береді
алгебраны тағайындау пайдалануға, енгізілген. Реляциялық алгебра
операциялар бірдей көзқарасы (мысалы, проекциялық) бойынша немесе
екі қарым-қатынас (мысалы, кәсіподақ) бойынша жүзеге асырылуы
мүмкін. Бірінші жағдайда операция біртұтас, екіншісі - екілік деп
аталады. Бинарлық операцияны орындау кезінде операцияларға қатысты
қатынастар құрылымға сәйкес болуы керек.
Кейбір қарым-қатынастар арқасында атрибуттарының атаулары
айырмашылықтарға ресми үйлесімді емес, бірақ атрибуттары
операцияны қайта атау қолданғаннан кейін, сондықтан айналды.
N-
ary реляциялық φ функциясы қатынасты қайтаратын және
қатынастары бар дәлел ретінде берілген функциямен ұсынылуы мүмкін:
R= f (Ri, R
2
..... Rn).
Реляциялық алгебра жабылғандықтан, реляциялық алгебраның басқа
өрнектерін рациональдық операциялардағы:
R = f [ f
i
( R
i i
, Rj
2
, ...), f
2
(R
21
, R
22
, ...), ...].
Қатынастық құрылымдардың үйлесімділігі атрибуттардың
атауын
және сәйкес домендердің түрлерінің үйлесімділігін білдіреді.
Үйлесімділіктің ерекше жағдайы - сәйкестік (сәйкестік).
Бірдей өлшемдегі R
1
және R
2
(R1UNIONR2)
екі үйлесімді
қатынастардың тіркесімі - бұл қайталануды жоюмен бастапқы
қатынастардың барлық элементтерін қамтитын R қатынасы, яғни,
алынған қатынастар кем дегенде бір операнд қатынастарының біріне
енетін барлық түйіндерді қамтиды.
Мысалы, R
1
-
35 топтағы оқушылар жиынтығы және R
2
қатынасы - студенттер жиынтығы. Содан кейін
157
Л қатынасы
ТАӘ
Топ
Жын
ысы
Иванов Ф.И.
35
Е
Кириллова Е.Е.
35
Ә
Потапов В.С.
35
Е
Дудко О.В.
35
Ә
R
2
қатынасы
ТАӘ
Топ
Жын
ысы
Иванов Ф.И.
35
Е
Потапов В.С.
35
Е
Таран О.С.
44
Е
Ильин Г.С.
44
Е
R (R
{
UNIONR
2
)
қатынасы
ТАӘ
Топ
Жын
ысы
Иванов Ф.И.
35
Е
Кириллова Е.Е.
35
Ә
Потапов В.С.
35
Е
Дудко О.В.
35
Ә
Таран О.С.
44
Е
Ильин Г.С.
44
Е
9.2
сурет. Қатынастарды біріктіру
R коэффициенті 35 топтағы студенттерді қоса алғанда, жиынтықты
білдіреді, немесе ерлер немесе екеуі де жұмыс жасайды (9.2 сурет).
Бірдей өлшемдегі R
1
және R
2
(R
1
INTERSECTR
2
) екі үйлесімді қарым-
қатынас қиылысы бастапқы қатынастарды енгізетін қосындыларды
қамтитын R қатынасын тудырады. Алдыңғы мысалдан R
1
және R
2
қатынастары үшін (9.2-суретті қараңыз), нәтижесінде алынған R
коэффициенті ер жыныстағы 35 топтағы барлық оқушыларды білдіреді
(9.3-
сурет).
Сол өлшемнің R
1
және R
2
(R
1
MINUSR
2
) үйлесімді коэффициенттерін
алып тастау - бұл R
1
-
ге тиесілі, бірақ R
2
-
ге жатпайтын көптеген
топтардан тұратын байланыс. Алдыңғы мысалдан R
1
және R
2
-
нің ұқсас
көрсеткіштері үшін (9.2-суретті қараңыз) R-ге қатынасы әйел
жынысындағы 35 топтың оқушысы болады (9.4-сурет).
А
1
дәрежесіндегі R
1
қатынасы және A
2
(R
1
TIMESR
2
) R
2
қатынасы өнімі
бірдей атрибут аттары болмайды —
R
қатынасы (i?! INTERSECTR
2
)
ТАӘ
Топ
Жын
ысы
Иванов Ф.И.
35
Е
Потапов В.С.
35
Е
9.3
сурет. Қатынастардың қиылысуы
158
R
қатынасы (R, MINUSR
2
)
ТАӘ
Топ
Жын
ысы
Кириллова Е.Е.
35
Ә
Дудко О.В.
35
Ә
9.4
сурет. Қатынастарды есептеу
Достарыңызбен бөлісу: |
