62
Ақпараттармен алмасуды басқару мен шиналардағы шиеленістік
жағдайлардың алдын алуға арбитраж механизмі қолданылады, оған
байланысты жақтауға қосылған құрылғы busmasters (басты немесе
жүргізуші) жəне busslaves (бағыныңқы немесе жетекші) деп бөлінеді.
Жүргізуші құрылғылар шинаның жұмысын басқаруға қабілетті, яғни
ақпаратпен алмасуды бастамашылық етуге мүмкіндігін тексереді. Жетекші
құрылғылар басты құрылғылардың рұқсаты бойынша ғана ақпараттарды
жібере алады.
Процессорлы немесе локальді шинамен FSB (FrontSideBus – жиілікті
сыртқы шина) шинасы деп аталып кеткен процессор шинасын теңестіреді.
Ол процессорлардың арасымен жеке-дара компьютердің басқа құрыл-
ғыларын басқаратын жалғыз байланыс каналы болып табылады. Процес-
сордың шинасының разрядтылығы сыртқы кэш-жады мен оперативті
жадының разрядтылығын анықтайды. ДЭЕМ-нің процессорлық шинасы
қолданбалы процессорлардан, разрядтылықтан тəуелді болғаны үшін ереже
бойынша унифицияланбайды, ОЕСҚ-мен алмасу ұйымы жəне жұмыс істеу
уақытының жиілілігі үздіксіз ауысып отырады.
Жүйелі шина процессорлар арасында жəне сыртқы құрылғылар
арасында ақпараттарды жіберуді қамтамасыз етіп ең талап етілген жəне
ДЭЕМ-нің шектелген ресурсы болып табылады. Жеке-дара компьютерлер-
дің өркендеуі кезінде жүйелі шинаның бірнеше стандартты ұйымдары қол-
данылған.
ISA шинасы (IndustryStandartArchitecture — өндірістік стандартты
архитектура) кең көлемде жеке-дара компьютерлерде қолданылды, IBMPC
/XT жəне IBMPC/AT. Ол үлкен емес алмасу жылдамдығымен (8 мбайт/с)
16-разрядты шина ақпаратымен сипатталады.
Оның келесі модификациясы — EISA шинасы (ExtendedIndustry-
StandartArchitecture — жетілдірілген өндірістік стандартты архитектурасы)
— i80386 жəне i486 процессорларымен компьютерлерде қолданылған. Ол
ISA-ның ұлғайтылуы болып ДЭЕМ-нің бұрынғы модульдарымен аппарат-
ты үйлесімділікті сақтады. EISA шинасы арқылы жіберулердің максималды
жылдамдығы 33 Мбайт/с құрайды.
MCA стандартты жүйелі шина (MicroChannelArchitecture — микро-
каналды архитектура) IBMPS/2 қолданып жəне ISA мен EISA үйлесімді
болмады. Шина 8/16/32-разрядты ақпараттарды жіберудің асинхрондығын
сүйемелдеп жəне 4Гбайт жадыға дейін жіберуге мүмкіндік берді. MCA
шинасының өткізбелі қабілеттілігі 20...160 Мбайт/с құрады.
PCI стандартты алдыңғы қатарлы жетілген 32-разрядты синхронды
шина (Peripheral Component Interconnect — шеткері компонеттердің
63
үйлесімділігі), 1992 жылы құрылған, қазіргі кезде де 64-разрядты модифи-
кация түрінде қолданылады. PCI жақтауы сигналдарды процессорлық жəне
арнайы деп бөліп жəне ОЕСҚ-дағы қолжетімділік бойынша шиеленістерді
шешуді орындайтын (3.1 сурет) арнайы жады контроллерін – солтүстік
көпір (Northbridge) қолдануды көздегеннен кейін процессордың түріне
байланысты емес.
Ақпараттар блогы саналғанда жəне үздіксіз ретпен жазылған да, байттан
кейін байт, автоматты мекен-жайлардың артылысымен шинада сызықтық
қалта тəсілімен ақпараттарды жіберу қолданылады. PCI-дағы шинаның
өлшемін кішірейту үшін мультиплекстеу (əр түрлі уақытта бір желі
бойынша мекен-жайлар мен ақпараттарды жіберу) қолданылады. PCI
стандарты байланыстар ұйымдарына «көпір» қолдануға рұқсат береді,
мысалға ISA шинасымен. Жаңа спецификациялық стандартта PCI құрыл-
ғысының «ыстық» алмастыруын қолдау қарастырылған. Бұндай мүмкін-
дікті енгізу компьютерді өшірусіз шина слотында тақталарды ауыстыруға
мүмкіндік береді.
3.1
-сурет. ДЭЕМ құрылымдық сұлбасы
64
PCI шинасына көшкен уақытта PCI жəне ISA шиналарымен компью-
терлері қолданыста болған (3.1 суретті қарау). Осы шиналар арасында ақпа-
раттық өзара əрекеттілікті қамтамасыз етуге баяулатылған компоненет-
термен шеткері құрылғылармен байланысты қамтамасыз еткен ДЭЕМ-дегі
PC/ISA— батыс көпірі (Southbridge) контроллер қолданылған.
ISA жақтауын көп уақыт қолданудың басты себебі осы стандартты
шығарылған модуль санының көп болуында болды.
Кейінірек ISA шинасының орнына батыс көпірде қарапайымырақ LPC
(LowPinCountInterface — аз байланысты интерфейс) қолданылды. Бұл шина
құрылғыларды қосуды қамтамасыз ететін бар жоғы сегіз негізгі
ақпараттарды жіберу желісінен жəне алты қосымша желіден тұрды. LPC
шинасы үстелді жəне де мобильді жүйелерге жарамды. Ол қолданбалы
қуаттылықты қамтасамыз етіп белгіленген кеңістікті 16 Мбайттан (ISA
шинасы) 4 Гбайтқа дейін.
LPC шинасын қолданған кезде Intel корпорациясы көпірлерді
қолданудан хабтарды (қайталауыштарды) қолдануға көшті. PCI шина-
сының жаңа құрылымында басқару LPC шинасы арқылы иілгіш дискті кон-
троллер қосылатын, LPT, COM, пернетақталар жəне тышқандар батыс
хабқа беріледі.
Солтүстік көпір MCH хабын ұсынады (MemoryControllerHub — есте
сақтау контроллерінің хабы) — видео (AGP) мен процессор шинасының
локальді контроллері, оперативті жады жəне батыс хабпен байланыс.
Хабтар арасындағы интерфейс тез тікелей байланысты көрсетеді «нүкте –
нүкте» жəне қандай да бір құрылғылардың қосылуына арналмаған.
Батыс көпір ICH-ның хабы болып табылады (I/OControllerHub— енгізу-
шығару контроллерінің хабы) — енгізу-шығару контроллері (қатты
дисктер, USB, аудио жəне PCI мен LPC жақтаулары) жəне жүйелі шинаның
функцияларын орындайды.
Бұндай архитектурада PCI шинасы жүйелі шина болып табылмайды, тек
ДЭЕМ-ге қосымша модульдарға (карталарға) қосылу үшін слоттарды
орнатуға мүмкіндік беретін үлкейту шинасы болып табылады. Жақтаулар
ұйымы бір картада сегіз функционалды біткен құрылғыларды қиыстыруға
мүмкіндік береді.
PCI шинасы PlugandPlay технологиясын қолдайды («қос та жұмыс
жаса»).
Кез-келген қосылатын модуль операциялық жүйеге жаңа құрылғымен
ДЭЕМ-ді автоматты конфигурациялауға мүмкіндік беретін жəне аппаратты
шиеленістерді шешуге қосылу кезінде өзінің мəліметтерін жеткізеді.
Достарыңызбен бөлісу: |
