238
239
Қандай əдіс-тəсіл болса да, əр оқушыны ойлантуға жетелеумен
бірге, оны ортаға салуға, басқалармен пікір таластыруға тиіс. Өз
ойымен тұйықталған баланың ойлау қабілеті еркін дамымайды.
12.6. Топтық оқыту технологиясы
В. К. Дьяченконың айтуы бойынша топтық оқыту тəсілдерінің
ұйымдастыру жүйесі аралас болуы мүмкін: топтық, жұптық,
жекеше. Осылардың ішінде топтық оқытудың маңызы басымдырақ.
Топтық технологиялардың сынып-сабақтық ұйымдастыру, дəріс-
семинарлық жүйе, дидактикалық ойындар, бригада-зертханалық
əдістер тəрізді формалары бар. Бұл формалар негізгі ұжымдық
шарттардың орындалуын жүзеге асырады. Оқушылар ортақ
мақсатты түсініп, міндеттерді дұрыс бөліп ала білуге, өзара дұрыс
қарым-қатынас жəне бақылау жасауды үйренеді. Топтық оқытудың
психология-педагогикалық негіздемесі:
1. Іс-əрекет принципін жүзеге асыру.
2. Оқу мен оқыту мотивациясын қалыптастыру.
3. Білімді жалпы жəне толық бақылау.
4. Оқу ұжымындағы психологиялық жағымды жағдайдың
қалыптасуы.
5. Оқыту мен тəрбиенің бірлігі.
6. Субъект-субъектік қарым-қатынастың жүзеге асуы.
Топтық сабақтарда мұғалім мен оқушы жəне оқушылар
арасында өзара қарым-қатынастың болуы топтық оқытудың
маңыздылығын көрсетеді. Топтық оқыту кезінде балалар тыңдай
білуге, жолдастарының пікірімен санасуға, жанжал, тартыстарды
шеше білуге, ортақ мақсатқа жету үшін бірігіп əрекет ету арқылы
өмірге қажетті дағдыларды қалыптастырады, оқу үлгерімі артады,
өзін-өзі құрметтеу сезімін тəрбиелейді, сыныптағы достық ұлғаяды,
мектепке деген қарым-қатынасы өзгере бастайды, өзара көмектің
құндылығын мойындайды.
Топтық оқытудың төрт типі белгіленген:
1. Жұптық оқыту.
2. Бірге отырған топтар.
3. Шағын командалар.
4. Бүкіл сынып үшін тапсырмалар.
В. К. Дьяченконың айтуы бойынша, оқыту дегеніміз оқушылар
мен мұғалімдер арасындағы қарым-қатынас. Қарым-қатынас түрі
оқытудың ұйымдастырушылық формасын айқындайды. Қарым-
қатынас түрін жұптық, топтық, ауыспалы жұптық, жазбаша қарым-
қатынас түрі құрайды. Ал оқытудың ұйымдастыру формасына
жұптық (біреуі екіншісін оқытады), топтық (біреуі бір мезгілде
бірнеше адамды оқытады), ұжымдық (əрқайсысы əрқайсысын
оқытады) жəне жекеше формалары жатады. Оқытудың ұжымдық
түрі əр оқушы əрқайсысын оқытқан жағдайда дұрыс деп саналады.
В. К. Дьяченко ұжымдық оқыту тəсілі мен топтық оқыту тəсілдерінің
ерекшеліктерін төмендегі кесте арқылы көрсетеді.
Топтық жəне ұжымдық оқытуды салыстыру
Топтық оқыту тəсілі
Ұжымдық оқыту тəсілі
Ұйымдастырушылық:
Нақтылық
Нақтылық жоқ
Бір бала сөйлейді
Барлығы сөйлейді
Оқушылар
қарым-қатынасы
шектеулі
Оқушылар бір-бірімен қарым-
қатынас жасайды
Үнсіздік, тыныштық
Жұмыс барысындағы шу
Тұрақты жұмыс орны
Жұмыс орны ауысып отырады
Дидактикалық:
Кəсіби педагог оқытады
Оқушылар оқытады
Барлық
материал
бірден
барлығына беріледі
Қарқын жəне материал əртүрлі
Өз бетінше жұмыстың аз болуы Толық өз бетінше жұмыс
Ынтымақтастық жоқ
Ынтымақтастық – оқыту негізі
Меңгеруі
жəне
қолдануы
шашыраңқы
Максималды жақындатылған
Дамытушылық:
Оқушы – объект
Оқушы – субъект жəне объект
Балалардың
қабілеттерінің
теңестірілуі
Жеке ерекшеліктеріне
байланысты
Оқытудың жүйелілігі
Аяқ астынан болуы
Ел алдына шығып сөйлеуге
үйренбейді
Ел алдына шығып сөйлеуге,
талдауға, дəлелдеуге үйренеді.
Түсіндіре алмайды
Педагогикалық
қабілеттерін
дамытады.
240
241
Тəрбиелік:
Əрқайсысы өзі үшін жұмыс
істейді.
Өзі жəне басқалар үшін де
жұмыс істейді.
Ұжымдық емес қарым-қатынас Ұжымдық қарым-қатынас
Топтық оқыту кезінде ережелерді анықтап, оларды үйрету керек.
Ол үшін оқушыларға дайын ережелерді беру немесе өз беттерінше
ережелерді ойлап шығаруды ұсынған жөн. Бұл ережелерді толық
талдау керек. Бес ережеден артық болмауы керек. Не істеу керектігі
нақты түрде жазылғаны дұрыс. Ереже көрнекті жерге жазылуы
керек. Белгіленген ережелерді ойынға қатысушылардың барлығы
қатаң орындауы тиіс. Шамамен төмендегідей ережелерді ұсынуға
болады:
- жылдам жəне шуылдамай бірнеше топ құрыңдар;
- қажетті материалдарды дайындаңдар;
- ақырын сөйлеңдер;
- жолдастарыңның айтқанын мұқият тыңдаңдар;
- өз тапсырмаларыңды көңіл қойып орындаңдар.
Балалар алдарына қойған нақты міндеттерден басқа сабақтың
мақсатын да білуі керек. Балаларға көбірек тапсырма беру олардың
жұмыстағы қарқынын өзгертуге көмектеседі. Тапсырманы бөлген
кезде əр оқушыға оның орындалу уақытын көрсету қажет. Жұмыс
соңында міндетті түрде балалардың жұмыстарын талдау қажет.
Жоғарғы жетістіктерге жету үшін ережелерді оқып, топта жұмыс
істеу дағдысын қалыптастырып, жауапкершілікке үйреніп, топтық
оқыту мен тапсырмалардың өзара сəйкестігіне назар аудару қажет.
Өзіндік жұмыс тапсырмалары:
1. Ұжымдық жəне топтық оқыту технологияларының қазіргі
кездегі жағдайын анықтаңыз.
2. Ұжымдық оқыту мен топтық оқытуды сын тұрғысынан
оқыту технологиясымен салыстырып, талдаңыз.
Ұсынылатын əдебиеттер:
1. Дъяченко В. К. Сотрудничество в обучении. Просвещение,
1991.
2.
Коллективная
учебно-познавательная
деятельность
школьников // Под.ред. И. Б. Первина. М.: Педагогика, 1985.
3. Лиймитес Х. И. Групповая работа на уроке. М.: Просвещение,
1975.
4. Миртов А. В. Сочинение в школе. Уроки коллективного
творчества // Литература в школе. – 2006.
5. Поливанов Н. И., Ривина И. В. Принципы и формы
организации совместной учебной деятельности // Психологическая
наука и образование. – 1996.
6. Дьяченко В. К. Новая дидактика. – М.: Народное образование,
2001.
7. Таубаева Ш. Т., Барсай Б. Т. Оқытудың қазіргі технология-
лары. Алматы, 2005.
8. Əбдіғалиев Қ. Осы заманғы педагогикалық технологиялар. –
Алматы, 2004.
9. Өстеміров К. Қазіргі педагогикалық технологиялар мен оқыту
құралдары. – Алматы, 2007.
10. Жүнісбек Ə. Қазіргі заманғы педагогикалық технология
негізі – сапалы білім. – //Қазақстан мектебі, №4, 2008.
11. Педагогические технологии: Методические рекомендации
/Сост. А.П.Чернявская. – Ярославль: изд-во ЯГПУ им.
К. Д. Ушинского, 2002.
12. Селевко Г. К. Современные образовательные технологии. –
М.: Народное образование, 1998.
13. Монахов В. Проектирование и внедрение новых технологий
обучения. – М.: Педагогика, 1990.
12.7. Компьютерлік оқыту технологиясы
Елбасы атап көрсеткендей «Қазіргі заманда жастарға
ақпараттық технологиямен байланысты əлемдік стандартқа сай
мүдделі жаңа білім беру өте-мөте қажет» – жас ұрпаққа білім беру
жолында ақпараттық технологияны оқу үдерісіне оңтайландыру мен
тиімділігін арттырудың маңызы зор.
Білім берудің ақпараттандыру үдерісі бастауыш сынып
мұғалімдеріне жаңа ақпараттық технологияны жан-жақты пайдалану
саласына үлкен талап қояды.
Бəсекеге қабілетті болу тікелей білімге байланысты. Біз қазіргі
заманғы педагогикалық технологияға, жаңа өркениетті дамуға
байланысты басқа өркениетті елдердің көптен бері пайдаланып келе
Достарыңызбен бөлісу: |
