Оқулық Алматы, 012 Əож 37. Кжб 74. 00 Д 87

278
Үйрету – тəрбиеленушінің  қоғамдық  мінез-құлықтың  əдетті 
формасына  айналдыру  мақсатындағы  белгілі  бір  əрекеттерді  жо-
спарлы жəне ұдайы орындалалуын ұйымдастыру əдісі.
Жаттықтыру əдісі – тəрбиеленушілердің белгілі бір іскерліктері 
мен  дағдыларын  қалыптастыру  немесе  жетілдіру  мақсатында  жо-
спарлы түрде ұйымдастырылатын көп рет қайталауды шамалайтын 
іс-əрекет.
Тəрбиелік  жағдай  туғыз - тəрбиешінің  тəрбиеленушілердің 
қажетті  психологиялық  жай-күйін,  ұғым-түсініктерін,  сезімдерін, 
мотивтерін, қылықтарын туындататын сыртқы жағдай туғызу əдісі.
Іс-əрекетті  жəне  мінез-құлықты  ынталандыру  əдісі – 
тəрбиеленушілердің  өзінің  мінез-құлқын  жақсартуға  талпындыру, 
оларда  мінез-құлықтың  жағымды  мотивацияларын  дамыту  жолы 
(жазалау, мадақтау, талап қою).
Мадақтау – жеке  тəрбиеленушінің  немесе  ұжымның  мінез-
құлқы мен  іс-əрекетіне қоғамдық жағымды баға беру арқылы ын-
таландыру  əдісі.  Түрлері:  құрметті  міндеттер  тапсыру,  көтермелеу 
сыйлықтары, құрмет жəне мақтау грамоталары, ұжымдық жəне жеке 
алғыс, түрлі марапаттаулар т.б.
Жазалау  - жеке тұлғаның жағымсыз қылықтарын жөнге салып 
тежеу салу арқылы  кінəсін түсіну, өкіну сезімдерін тудыру əдісі.
Этика тақырыбындағы баяндау – бұл ізгіліктілік мазмұны бар 
нақты деректер мен оқиғаларды эмоционалды түрде жеткізу.
Сендіру  (внушение) – тəрбиеленушіге  белгілі  бір  шешім 
қабылдату  жағдайында  пайдаланылады.  Сендіру  басқа  тəрбие 
əдістерінің əсерін күшейту үшін қолданылады.
Еңбек тəрбиесі -  жеке тұлғаның еңбек етуге міндеттілігін, сенімі 
мен  санасын  орнықтыруға,  еңбек  етуге  қажеттіліктері  мен  талпы-
ныстарын  тəрбиелеуге,  белгілі  бір  кəсіби  мамандыққа  даярлығын 
қалыптастыруды көздейтін тəрбие жүйесінің негізгі бір саласы.
Еңбек тəрбиесі үдерісінің ерекшеліктері
 - еңбек етуге білім, 
іскерлік,  дағдылармен  қаруландыруға  бағытталатын  тəрбиенің 
мақсатты  бағытталғандығы,  көп  факторлылығы,  ұзақтығы, 
өзгермелілігі, үзіліссіздігі. 
Еңбек тəрбиесінің принциптері - еңбек тəрбиесінің қоғамдық 
бағыттылығы, өмірмен байланыстылығы.
Өзін-өзі тəрбиелеу - адамның алға қойған мақсатына, идеалы-
на,  сеніміне  сəйкес  тұлғалық  өзгерістерге  бағытталған  саналы  іс-
əрекеті.

279
Өздік жұмыстар үшін сұрақтар мен тапсырмалар:
* «Тəрбие»  түсінігінің  педагогикадағы  анықтамаларының 
айырмашылықтары  неде?
*  Қазіргі  экономикалық  жəне  қоғамдық  даму  кезеңіндегі  жеке 
тұлғаға қойылатын талаптарға сипаттама беріңіз.
*  Кəсіптік  білім  беру  оқу  орындарындағы  тəрбие  үдерісін 
динамикалық жүйе ретінде қалай түсінесіз?
*  Кəсіптік  мектептердегі  тəрбиенің  жалпы  заңдылықтарын 
анықтаудағы ұстанымдардың ерекшеліктері неде?
*  Ізгіліктілік  тəрбиесінің  негізгі  міндеттеріне  (ізгіліктілік 
сана  қалыптастыру;  инабаттылық  сезімдерін  тəрбиелеу  жəне  да-
мыту;  ізгіліктілік  əдет-қылықтың  ептіліктері  мен  дағдыларын 
қалыптастыру) талдау жасаңыздар.
*  Кəсіптік мектептерде ізгіліктілік тəрбие берудің  принциптері 
мен əдістеріне мазмұндақ сипаттама беріңіз.
*  Қазіргі экономикалық жəне қоғамдық даму кезеңі жеке тұлғаға 
қандай жоғары талаптар қойылған.
*  Кəсіптік  мектептердегі  тəрбиенің  заңдылықтары  мен 
принциптерінің айырмашылығы қандай?
*  Тəрбиенің қоғамдық бағытта болуы жəне оның өмірмен бай-
ланысын дəлелдеңіз?
*  Кəсіптік  оқу  орындарындағы  тəрбиеге  тұлғалық  бағыт  беру 
принципін ұстану қажеттілігін қалай түсінісіздер?
*  Кəсіптік  мектептердегі  тəрбие  əдістерінің  жіктемелеріне  си-
паттама беріңіз.
*  Кəсіптік  мектептердегі  тəрбие  жұмысын  ұйымдастырудың 
ерекшеліктері қандай?
*  Қазіргі  кəсіптік  мектеп  жағдайындағы  тəрбие  үдерісінің 
бағыттарын анықтаңыз.
*  Кəсіптік бағдар беру іс-əрекетінің құрамына не кіреді?
*  Тұлғаның  санасын  қалыптастыру  əдістеріне  сипаттама 
беріңіздер.
*  Еңбекке баулу əдістерін таңдап алу шарттарын атап беріңіздер.
*  Этикалық əңгімелерге қандай талаптар қойылады.
*  Қандай  белгілеріне  қарай  тəрбие  əдістері  сендіру,  жаттығу, 
мадақтау жəне жазалау болып бөлінеді?
*  Кəсіптік  мектептердегі  əлеуметтік  бағдарлы  тəрбие  істерінің 
маңызы неде?

280
*  Жеке  тұлғаны  іс-əрекеттің  субъектісі  ретінде  қарастыру  пе-
дагогтары  мен  өндірістік  оқыту  шеберлеріне  қандай  мүмкіндіктер 
туындатады? 
*  Елбасымыз  Нұрсұлтан  Назарбаев  «Қазақстанның  əлеуметтік 
жаңғыртылуы:  Жалпыға  Ортақ  Еңбек  Қоғамына  қарай 20 қадам» 
бағдарламалық  мақаласында  кəсіптік  білім  беруге  байланысты 
қандай міндеттер жүктелген?
*  Еңбек  тəрбиесінің  басты  қағидаларын  жүзеге  асыру  үшін 
қандай педагогикалық шарттар орындалуы тиіс?
* «Қазақстан  Республикасы  үздіксіз  білім  беру  жүйесіндегі 
тəрбие тұжырымдамасында тəрбие үдерісінің   проблемалары ерек-
ше назар аударуды қажет етеді?
*  Кəсіптік оқу орындарындағы  тəрбие үдерісіндегі объективті, 
субъективті  факторлар  ондағы  қандай  ерекшелікті  есепке  алу 
қажеттігін көрсетеді?
*  Кəсіптік  оқу  орындарындағы    тəрбие  үдерісінде  тəрбиелік 
ықпал  ету  басталғаннан  бастап,  соңғы  нəтижелердің  арасын 
қамтитын ерекшелігіне сипаттама беріңіздер.
*  Кəсіптік  оқу  орындарындағы    тəрбие  үдерісінде  тəрбиелік 
жұмыстардың  мақсаты,  мазмұны,  формалары  мен  əдістерінің 
бірлігін талап ететін ерекшелігі қандай?
*  Кəсіптік оқу орындарындағы  тəрбие үдерісін кері байланыс 
арқылы  құрылатын  басқаруда  көрініс  беретін  ерекшелігін  ашып 
көрсетіңіз.
Əдебиеттер:
Негізгі əдебиеттер:
Əбенбаев С. Тəрбие теориясы мен əдістемесі: Оқу құралы. – Ал-
маты: Дарын, 2004.- 152 б.
Əбиев Ж. Еңбек тəрбиесінің педагогикалық негіздері. –Алматы: 
Рауан, 1997.
Кукушкин В.С. Теория и методика воспитательной работы: Учеб-
ное пособие.- Ростов н /Д: Издательский центр «МаРт», 2002.- 320 с.
Рожков  М.И.,  Байбородова  Л.В.  Теория  и  методика  воспита-
ния: Учеб. Пособие для студ. Высш. Учеб. Заведенийю –М.: Изд-во 
ВЛАДОС-ПРЕСС,2004.- 384 с.
Тажбаева С.Г. Подготовка учителя к технологии воспитательно-
го үдеріса в школе: Методическое пособие. -Алматы: АГУ им. Абая, 
2003.- 226 с.