92
жазбаша емтиханға ... 3 сағат берілген. Ұсынылған екі нұсқадан студент
біреуін таңдап алуы керек. Əрбір нұсқа екі бөліктен тұрады, олардың
ішінде еркін жауап беретін бес тапсырма болады. Бірінші бөлігінде
негізгі биологиялық материалды білуге жəне түсінуге арналған бірнеше
қысқаша сұрақтары бар бір тапсырма болды. Екінші бөлігінде түрлі
құжаттарда (диаграммаларды, кестелер мен графикаларды пайдалана
отырып, эксперименттерді сипаттау) берілген ақпаратты түсіндіруге
арналған қысқаша сұрақтары бар 4 тапсырма енгізілді. ...
<...> Неміс Аbitur емтиханының мысалы ретінде Баден-Вюртемберг
жерінің гимназия түлектеріне биология пəні бойынша 1992 жылы
əзірленген емтиханды қарастырайық. Емтихан жұмысы алты бөліктен
тұратын бір нұсқадан тұрды. <...>. Əр бөлігінде 5-6 сұрақтан болды,
оларға оқушылар биологиялық материал бойынша білімдерін жəне
түрлі биологиялық нысандар кестелерін түсіндіре отырып, суреттей
алу дағдыларын көрсетіп, биологиялық есептерді шешу, эксперимент-
тер нəтижелерін түсіндіру жəне басқа да іскерліктерін көрсетіп, жазба-
ша жауап берулері тиіс болатын. Барлығы жұмыста 31 тапсырма бол-
ды. Бүкіл емтиханға 4 сағат 30 минут берілді.
Екінші турда жапондық мектеп оқушылары тапсыратын емти-
хан мысалы ретінде 1991 жылғы елдің ең беделді университеттерінің
бірі – Токио Университетіне түсу емтиханын алуға болады. Емтихан
жұмысы бір нұсқадан тұрды. Ол бес тапсырмасы бар үш бөліктен
тұрады (барлығы 15 тапсырма), олардың көбіне қысқаша жəне толық
(70-100 сөзге дейін) жазбаша жауап беру қажет болды. Емтиханға 2
сағат 30 минут берілді. Əрбір бөлікке биологияның бір бөлімінен тап-
сырма енгізілді. Барлық тапсырмалар кейбір теориялық материалды,
тəжірибелік жағдайды немесе экспериментті сипаттаудан басталды.
Талапкерлер берілген біріктірілген ақпаратты талдау негізінде бейта-
ныс жағдайда өз білімдерін пайдалану іскерлігін көрсетуге тиіс бол-
ды.
<...> 1990 жылғы биология бойынша америкалық емтихан екі
бөліктен тұрады, оларға форматы бойынша əртүрлі тапсырмалар
енеді: бірінші бөлігінде тек жауапты немесе сəйкестікті таңдайтын
тапсырмалар, екінші бөлікте – еркін жауап беретін тапсырмалар.
Оқушылардың оқу жетістіктерін жауапты немесе сəйкестікті таңдайтын
тапсырманың көмегімен бағалау, өлшем сенімділігін қамтамасыз
ету үшін тапсырмалардың біршама көп мөлшері қажет екені белгілі.
Осыған байланысты биология бойынша емтихан жұмысының бірінші
бөлігінде бұндай тапсырмалар саны 120, олардың 20-сы сəйкестікті
табуға арналған тапсырмалар. Мазмұны бойынша олар биологияның
бүкіл мектеп курсын қамтиды. Екінші бөлігінде барлығы теориялық
93
материалды білуге жəне түсінуге арналған, сондай-ақ эксперименттік
деректерді талдауға жəне түсіндіруге арналған төрт тапсырма. ... 124
тапсырманы орындауға бір жарым сағат берілген.
Ковалева Г. С. Особенности национальных
экзаменов в ряде стран мира //
http://centeroko.ru/public.htm
1.4.4-бөліміне 2-ҚОСЫМША МАТЕРИАЛ
Үзілісте Николай Иванович Кодак мұғалімдер бөлмесіне кіріп,
амандасып, біреумен сөйлесті. Жас мұғалима күлді:
– Ой, Николай Иванович, сіз маған сондай зейін салып қарағандай
болып көріндіңіз. Маған жүйеге келгелі тұр деп ойладым...
Бұл директор мұғалиманың сабақтары жүйесіне қатысуға
жиналған екендігін білдіреді. Мұнда ешкім бір сабаққа қатысып,
содан кейін қорытынды шығармайды, себебі директордың қатысу
мақсаты мұғалімнің кездейсоқ қателіктерін табу емес, мұғалімді
қорқыту (директор келеді!) емес, тіпті мұғалімдерді жай ғана тек-
серу емес, оларға өздерінің жұмысын талғауға, оны əділ бағалауға,
талдауға көмек көрсету. Сондықтан директор (немесе оқу ісінің
меңгерушісі) 12-15 сабаққа қатарынан қатысады – жүйені талдай-
ды.
Сухомлинскийдің осындай жүйелерге қатысу барысында
жазылған жазулары бар үлкен дəптері сақталған. Олар бойынша Ва-
силий Александрович мұғаліммен əңгімелесуге қаншалықты мұқият
дайындалғаны көрініп тұр. Негізі, бұл дəптер – Сухомлинскийдің
болашақ мақалаларының бірінші сұлбасы. Оның педагогикасы
сабақта туындаған. Бірақ, ең бастысы, мұндай жұмыс мұғалімнің
шығармашылығы мен қуатын дамытқан. Осы директормен бірлескен
екі-үш апта ұзақ уақытқа қуат болған. Кез келген мұғалім өзіне деген
осындай құрметпен қарауға, осындай назарға лайық емес пе? Осындай
көмекті де қажет етеді емес пе?
Осының барлығы директор жəне оқу ісінің меңгерушісі жұмыс
күнінің өте нақты ұйымдастырылуын, өте көп күш жұмсауын қажет
етеді. Əрине, директор немесе оқу ісінің меңгерушісі мұғалімнің
сабақтарын талқылап, оған шынында да пайда əкеле алатын адамдар
болуға тиіс.
Сухомлинский осыншама жақсы мұғалімдерді қайдан алған деп
жиі сұрақ қояды. Ал ол сол мұғалімдерді ешқайдан «алған» жоқ, ол
94
өз жұмысын жəне балаларды жақсы көретін əр мұғалімді өз дарынын
тауып, дарынды педагог болатындай жағдай жасады.
Соловейчик С. Л. Вечная радость:
Очерки жизни и школы.– М.: Педагогика, 1986, с.285-286.
1.4.4-бөліміне СҰРАҚТАР МЕН ТАПСЫРМАЛАР
1. 1-ҚОСЫМША МАТЕРИАЛДА сипатталатын емтихандарды
бақылаудың қандай түрлеріне жатқызуға болады?
2. Сіздің оқу орныңызда оқыту үдерісінде қандай бақылау түрлері
пайдаланылатынын сипаттаңыз.
3. Жоғары оқу орнында оқу барысында Сіз қандай бақылау түрлері
мен тəсілдерін меңгердіңіз?
4. Оқу үдерісінің қандай да бір аспектісін бақылау үшін (оқушылар
жұмысының сапасы, оқыту сапасы, оқулық сапасы жəне т.б.) бағалау
межелерін əзірлеңіз.
5. Бақылау мектепішілік басқарудың басқа функцияларымен қалай
байланысқан?
6. Білім беру сапасын басқаруда сабақты талдау қандай рөл
атқарады?
7. Мектеп мұғалімдерінің сабақтарына қатысу жəне оларды талдау
кімнің функционалдық міндеттеріне жатады?
8. Жоғары оқу орнының оқытушыларының сабақтарына қатысу
жəне оларды талдау кімнің функционалдық міндеттеріне жатады?
9. «Білім беру ұйымы қызметінің негізгі көрсеткіштері» ІІІ-1
Қосымшасында білім беру ұйымдарын мемлекеттік аттестаттау жəне
өзін-өзі бағалауды ұйымдастыру жəне өткізу бойынша бағдарламалар
мен əдістемелік ұсыныстар [45а], соның ішінде қызметін бақылау
жүргізілетін параметрлердің ішінде келесілер келтірілген:
а) оқу орындарына түскен түлектер саны (орта немесе орта кəсіптік
оқу орындары, жоғары оқу орындары);
б) бір мұғалімге шаққанда педагогикалық ұжым шығарған оқу-
əдістемелік, ғылыми-əдістемелік жұмыстар, мақалалар саны;
в) бір оқушыға шаққанда оқу жəне оқу-əдістемелік əдебиет қоры;
г) жаңа буынды жеке компьютерлер саны, соның ішінде Internet
желісіне қосылған компьютерлер саны;
Осы көрсеткіштердің қайсысы абсолюттік, қайсысы салыстырма-
лы екендігін көрсетіңіз.
10. 2-ҚОСЫМША МАТЕРИАЛ мазмұны негізінде басқару функ-
циясы ретіндегі бақылауға қойлатын талаптардың қайсысын мектеп
басшылары жүзеге асырғанын атаңыз.
Достарыңызбен бөлісу: | 
