1
ҚАЗАҚСТАН
РЕСПУБЛИКАСЫ
БІЛІМ ЖƏНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Т. В. ПАНЬШИНА
Ж. Ж. АЙТПАЕВА
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ
МЕНЕДЖМЕНТ
Оқулық
Алматы, 2012
2
УДК 37.0
ББК 74.04
П 15
Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
республикалық ғылыми-практикалық орталығы бекіткен
Пікір жазғандар:
педагогика ғылымдарының докторы, профессор
Ғ. З. Əділғазинов;
педагогика
ғылымдарының докторы
С. Ж. Тыныбекова;
педагогика ғылымдарының кандидаты
Ш. Қирабаева.
Паньшина Т. В., Айтпаева Ж. Ж.
Педагогикалық менеджмент: Оқулық/Т.В. Паньшина, Ж.Ж. Айтпае-
ва. Алматы, 2012. – 248 б.
ISBN 978-601-80220-8-1
Оқулықта білім беру жүйесін басқарудың негізгі мəселелері қарастырылған.
Сонымен қатар педагогикалық менеджменттің даму болашағы жəне қазіргі
жағдайы, менеджменттің негізгі функциялары жəне
оларды білім беру
мекемелерінде жүзеге асыру ерекшеліктері көрсетілген. Білім сапасының
педагогикалық менеджментінің негізі ретіндегі тəсілдер талданды, сапаны
басқарудағы МЖМБС рөлі қарастырылды. Білім беру үрдісінің менеджері
ретінде педагогтың қызметіне сипаттама беріледі.
Дифференцияланған тапсырмалар түрлерін өңдеуде білім алушылардың
білімін тереңдету үшін қолдануға болатын қосымша материалдар бөлімнің
соңында берілген.
Оқулық бакалавриат білім беру бағдарламасы
бойынша білім алушыларға
дайындалған («Педагогика жəне психология», «Кəсіптік оқыту», «Хи-
мия» мамандықтары). Сондай-ақ магистратура тыңдаушыларына, жүйенің
практикалық жұмысшыларына да пайдалы болуы мүмкін.
ISBN 978-601-80220-8-1
П 15
УДК 37.0
ББК 74.04
© Паньшина Т. В., Айтпаева Ж. Ж., 2012
© Қазақстан Республикасы жоғары
оқу орындар қауымдастығы, 2012
3
МАЗМ¥НЫ
КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
I тарау. Менеджмент: теориялық негіздері жəне білім
мекемелерінде іске асыру тəжірибесі
1.1. Білім мен басқаруды жетілдіру факторы ретінде білім жүйесінің
заманауи жағдайы жəне даму келешегі . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.2. Менеджмент жəне педагогикалық менеджмент,
негізгі түсініктері . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
1.3. Менеджменттің ғылыми теория ретінде қалыптасуы . . . . . . . . . 26
1.4. Менеджменттің негізгі функциялары . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
1.4.1. Жоспарлау . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
1.4.2. Ұйымдастыру . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
1.4.3. Уəж жəне ынталандыру . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
1.4.4. Бақылау . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
1.4.5. Шешімдерді қабылдау . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
1.4.6. Ақпарат жəне коммуникация. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
1.5. Білім сапасы: мəні мен құрылымы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
1.6. Білім берудің мемлекеттік стандарттары - білім
саласындағы басқарудың нормативтік базасы . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
1.7. Педагогикалық менеджментте білім сапасының
мониторингісі . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
ІІ тарау. Білім беру мекемесіндегі басқару субъектілері
2.1. Мектеп менеджерінің қызметі жəне мектеппен басқару . . . . . . 141
2.2. Педагог оқу-тəрбие үдерісінің менеджері ретінде . . . . . . . . . . . 154
2.3. Білім алушылар оқу (танымдық) қызмет пен
басқару субъектісі ретінде . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
2.4. Шиеленістер жəне білім беру мекемесімен басқару . . . . . . . . . 175
2.5. Басқару еңбегінің этикасы жəне мекемедегі корпоративтік
(ұйымдық) мəдениет . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
2.6. Білім беру мекемесіндегі менеджменттің тиімділігін
диагностикалау . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
ОҚУЛЫҚҚА АРНАЛҒАН ƏДЕБИЕТТЕР . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
ҚОСЫМШАЛАР . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
А ҚОСЫМШАСЫ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
5
КІРІСПЕ
Уақыт талаптарына сəйкес білімді үнемі дамыту қажеттілігі осы
əлеуметтік салада басқаруды жетілдіру бойынша жаңа міндеттерді
алға қояды. Заманауи менеджменттің маңыздылығы мемлекетіміздің
көптеген
нормативтік құжаттарында, оның ішінде Қазақстан
Республикасындағы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасында жүйелі көрсетілген. Осы
Бағдарламаның басты мақсаты – білімнің бəсекеге қабілеттілігін
арттыру, экономиканың тұрақты дамуы үшін сапалы білімнің
қолжетімділігін қамтамасыз ету жолымен адам капиталын дамы-
ту – білім саласын басқаруға жаңа көзқарастарды,
педагогикалық
қызметкерлердің əртүрлі санаттарының жəне білім беру қызметтерінің
тұтынушыларын басқарушы қызметке енгізілуін талап ету. 2011-2020
жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламаның мақсаттарының ішінде
келесілері аталған:
– білім қызметтеріне тең қолжетімділікті қамтамасыз етуге
бейімделген қаржыландыру жүйелерін жетілдіру;
– педагог кəсібінің беделін арттыру;
– білім беру мен басқарудың мемлекеттік-қоғамдық жүйесін
қалыптастыру.
Сондықтан, бүгінді таңда тиімді басқару құзыреттіліктерін игеру,
білім мекемелерінің басшыларына да, педагогтарына да өте қажет.
Білім саласындағы басқарушы қызметті жетілдірудің негізгі бе-
талыстары оның мемлекеттік басқарудан мемлекеттік-қоғамдық
басқаруға көшуімен байланысты. Сонда басқарушы қызметтердің
бірқатары мемлекеттік биліктен педагогтарға, оқушылар мен олардың
ата-аналарының, қоғамдық өкілдерден жəне басқалардан тұратын
қоғамдық ұйымдарға тапсырылады. Сонымен,
педагогикалық менедж-
мент, оның ерекшелігі туралы негізгі ұсыныстар білім беру проблема-
ларын шешуге қосылған қоғамдық өкілдерде де қалыптастырылу ке-
рек.
Осының бəрі бакалавриат пен магистратураның оқу жоспарлары-
на болашақ педагогтарда басқарушы құзыреттерді қалыптастыруға
бағытталған курстарды, оның ішінде «Педагогикалық менеджмент»,
«Педагогикалық менеджмент жəне заманауи мектептегі басқару» жəне
басқа оқу пəндерін енгізуді негіздеді.
ҚОСЫМША МАТЕРИАЛ тақырыбымен
студенттерге білім-
дерін
кеңейтуге бағытталған, зерделенетін проблемаға əртүрлі
көзқарастарды ұсынатын, сыни талдау мен түсінуді талап ететін
ақпарат ұсынылады.
