Оқу-әдістемелік Кеңесінің шешімімен ұсынылған, №5 хаттама, 12 қаңтар 2012 ж

 
166 
Мысалы,  оқушылардың  үйде  жүргізетін  бақылаулары  мен 
өлшеулері мынадай тапсырма бойынша орындалуы керек: 
а)  үйден  шелектің,  бидонның,  кесенің  сыйымдылығын 
мензурканың жәрдемімен өлшеп анықтау (7-сынып). 
ә) үйден мектепке дейінгі жүрген жүрісінің орташа жылдам-
дығын қадымдап анықтау, оның графигін сызу (7, 9-сынып). 
б)  
тұрмыста  және  техникада  инерция  құбылысының 
ескерілуін бақылау (7, 9 сынып) 
в) 
 Үйдегі  электр  есептегіш  арқылы  бір  күнде  және  бір 
аптада жұмсалатын энергаяның құнын есептеу (8 сынып). 
г) 
 Үйде 
және 
табиғатта 
байқалатын 
жарықтың 
дисперсиясы,  интерференциясы,  диффракциясы  құбылыстарын 
бақылау, оларды түсіндіру (11 сынып). 
д) 
 Адамның жерге түсіретін қысым күшін және қысымын 
өлшеп, анықтау (7 сынып). 
Сыныптан  тыс  эксперименттің  орындалу  нәтижелерін 
мұғалімнің  сабақта  сұрап,  талдап,  қорытындылап,  толықтырып 
тұруы қажет. 
 
Білімді пысықтау мен бақылауға арналған сұрақтар 
1. 
Физиканы 
оқыту 
үдерісіндегі 
физикалық 
эксперименттің ролі қандай? 
2. 
Ұйымдастыру 
формасына 
қарай 
физикалық 
экспериментті қалай жіктелінеді? 
3. 
Демонстрациялық  экспериментке  қойылатын  талаптар 
қандай? 
4. 
Зертханалық  жұмыстарды  ұйымдастырып  өткізудің 
әдістемесі қандай? 
5. 
Физикалық практикумның ерекшелігі қандай? 
6. 
Сыныптан тыс эксперименттің маңызы қандай? 
ХІ тарау 
ФИЗИКАЛЫҚ  ЕСЕПТЕРДІ ШЫҒ АРУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ МЕН 
ТӘСІЛДЕРІ 
 
11.1. Физикалық 
 
есептердің маңызы 
және классификациясы 

 
167 
Физикалық есеп дегеніміз – ол оқушының алдына қойылатын 
қандай да бір проблема. Оны шешуде белгілі бір логикалық ақыл-
ой  қызметі,  жүзеге  асып,  физикалық  эксперимент  жасалынып, 
математикалық аппарат қолданылады.  
Есеп  шығару  физиканы  оқыту  үрдісінің  ұдайы  бөлінбес 
құрамды бөлігі болып саналады, өйткені ол физика сабақтарының 
түгелдей  барлық  түрлері  мен  кезеңдеріне  және  сыныптан  тыс 
жұмыстарында орындалынады. Есеп шығару, физиканы оқытудың 
әдістері,  тәсілдері,  амалдары  ретінде  әр  жақты  мағынада  қол-
данылады. Физикалық есептерді шығарудың мынадай маңызы бар:  
1)  оқушылардың  логикалық  және  физикалық  ойлауын 
дамытады,  математикалық  амалдар  мен  түрлендірулерді 
орындауға жаттықтырады, физикалық заңдар мен эксперименттің 
сандық және сапалық мағыналарын ашады; 
2) физикалық құбылыстар мен заңдылықтардың практикалық 
маңызына және өмірмен байланыстылығына көз жеткізеді. 
3)  мектеп  оқушыларын  тапқырлыққа,  өз  бетінше  жұмыс 
істеуге,  еңбек  сүйгіштікке  қиындықты  жеңу  төзімділігіне 
үйретеді, еңбек-жігерлерін қайрайды;  
4)  физикалық  ұғымдарды,  оқушылардың  практикалық  іскер-
ліктері  мен  дағдыларын,  шығармашылық  қабілеттерін  қалып-
тастырады;  
5)  оқушылардың  алған  білімдерінің  тереңдігі  мен  беріктігін 
тексереді;  
6)  сабақта  проблемалық  жағдаяттар  қойып,  оны  шешуге 
жәрдемдеседі;  
7)  физикалық  құбылыстар  мен  заңдарды  және  теорияларды 
талдауға,  қорытындылауға,  олардың  арасындаға  өзара  байла-
ныстарды анықтауға жәрдемдеседі;  
8)  оқушылардың  білімдерін,  іскерліктерін,  дағдыларын 
жүйеге келтіріп, оларды дамытады, тереңдетеді;  
9) пәнаралық байланысты күшейтуге ықпал жасайды;  
10) оқушылардың физикаға деген қызығушылығын арттырады.  
Физикалық есептер мазмұнына (тараулар, абстрактылы және 
нақты),  зерттеу  мақсатына  және  зерттеу  тереңдігіне,  шығарылу 
тәсіліне, күрделілігіне қарай жіктелінеді.  
Физикалық есептерді шығару субъектінің ойлау қарекетінің 
негізгі түрлеріне байланысты жіктелінуі 
Сұлба 19. 

 
168 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Физикалық есептерді шығару жолдары:  
Сұлба 20. 
 
 
 
 
 
 
 
 
Есепті  шығарудың  логикалық  әдісі  берілген  есептің  шешуін 
сапалық деңгейде орындауды талап етеді.  
Математикалық  әдісті  қолдану  арқылы  есеп  шығарылғанда 
физикалық  шамалардың  арасындағы  байланыстар  сандық 
деңгейде  анықталынады.  Физикалық  шамалардың  арасындағы 
байланысты  тәжірибе  қою  арқылы  анықтау  эксперименттік  әдіс 
арқылы жүзеге асады.  
Есеп  шығарудағы  іс-әрекет  есепті  шығару  жоспарын 
анықтаудан,  осы  жоспарды  жүзеге  асыруын,  жауабын  табудан 
тұрады.  
Есепті талдау нәтижесі есеп шығаратын субъектінің біліміне, 
тәжірибесіне  байланысты.  Л.М.  Фридман  есеп  шығарудағы 
мынадый іс-әрекеттерді көрсетеді:  
1) есептің мазмұнын талдау; 
2) шығару жолын іздеу; 
3) шығару жоспарын жүзеге асыру; 
Талдау (анализ) 
 
Физика есептерін шығарудың әдістері 
 
аналитикалық-
синтетикалық 
 
аналитикалық 
 
синтетикалық 
 
синтез 
 
Ойлау қарекетінің түрі 
 
Есеп шығару 
жолдары 
 
логикалық 
 
математикалық 
 
экспериментальдық 
 
арифметикалық 
 
алгебралық 
 
графиктік 
 
геометриялық