Отбасы тұрмысының қолайсыздығын қалай

49 
 
«Бізге ылғи да менің ата-анам қолдау жасайтын. Күйеуімнің ата-аналары 
ауылда тұрады,ӛздерінің шаруашылығы бар. Олар да кейде бізді азық-түлікпен 
қамтамасыз ететін» (бейәлеуметтік отбасымен сұхбаттасудан). 
 
«Иә,  кей  уақыттарда  жалғыз  ӛзіме  ұлымды  аяғынан  тұрғызу  қиын 
болатын, бірақ мен анаммен тұрдым, сол анам маған қатты кӛмектесті (дау-
жанжалды отбасымен сұхбаттасудан). 
 
«Негізінен  ӛзім  тырысатынмын.  Әжем  моральдық  қолдау  жасайтын. 
Балалық  шағымнан  бастап  мен  ӛз  бетімше  қиындықтарды  жеңуді 
үйренгенмін» (дау-жанжалды отбасымен сұхбаттасу, Орал қ.). 
 
«Жалбарынатынмын.  Зонада  маған  бәрі  ӛзіңе  байланысты  деп 
түсіндіретін. Құдайға сену ӛмірді ой елегінен қайта ӛткізуге кӛмектесті (дау-
жанжалды отбасымен сұхбаттасу). 
 
«…менің  ұлыммен  ара  қатынасымыздың  жақсаруы,  бұл  бәрінен  бұрын 
сырттан  келген  кӛмек,  құрбы  қыздарым  маған  «Әйелдерді  қолдау 
орталығына»  баруға  кеңес  берген,  ал  содан  соң  орталық  қызметкерлерінің 
кӛмегі  (дағдарысты отбасымен сұхбаттасу).   
 
«Мен  ӛзімнің  ұлымды  қарай  алмайтынымды  түсіндім.  Тіпті  кейбір 
жылдары  мен  оны  асырай  да  алмадым.  Сондықтан  қамқорлық  орталығына 
тапсырдым.  Ал  ӛзім  құжаттарымды  қалпына  келтіруге  тырыстым, 
құжаттарсыз мені ешқайда жұмысқа алмады. Құжаттарды қалпына келтіре 
алмадым,  ақша  қажет  болды.  Шамамен  10  жыл  бойы  құжатсыз  жүрдім. 
Оларды менің бірге тұратын адамым жыртқан. Мен кез келген жұмыстарды 
істедім. Дүкендерде, сауналарда, кафеде еден жудым (дағдарысты отбасымен 
сұхбаттасу, Шымкент қ.)   
 
Жалпы алғанда, респонденттердің кӛмек сҧрауға жҥгінуін келесі диаграмманың 
кӛмегі арқылы кӛрсетуге болады: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

50 
 
1-диаграмма.  Тұрмыс  жағдайы  қолайсыз  отбасыларға  қолдау  кӛрсету,  респонденттер 
(респондент бірнеше жауап таңдауы мүмкін) %. 
 
 
3.3.1. 
Туыстар, достар 
 
Атқарылған  сауалдама  нәтижелері  бойынша  туыстар  ӛмiрде  қиын  жағдайға 
душар  болған  отбасыларға  материалдық  және  адамгершілік  қолдау  кӛрсетті: 
азық-тҥліктер,  киім  сатып  әперді,  тҧрғын  ҥй  берді,  жҧбайларының  ішімдіктің 
кесірінен орынсыз ҧрып-соғуынан қорғады. 
 
«Тек  анам  мен  әкем  (қайын  ене  мен  қайын  ата),  мен  оларды  басқаша 
атамаймын…  тек  қана  солар,  басқа  ешкім  емес.    Тағы  қайын  сіңлім  заттай 
кӛмектеседі.  Менің  әпкем  түсінеді,  ылғи  да  тыңдайды,  ақылын  айтады, 
заттай  кӛмектеседі,  егер  керек  болса.  Бізде,  Құдайға  шүкір,  барлығы  бар. 
Тамаққа жетеді, киіміміз бар, үйде бәрі бар, жақын арада жӛндеу жүргіздік… 
соңғы екі-үш жылдары кӛп уақыт күйеуім Астанада, сондықтан маған жеңіл 
(бейәлеуметтік отбасымен сұхбат).     
 
Балалар  тарапынан  отбасының  ересек  мҥшелерінің  қолдауын  ерекше  атап  ӛту 
керек,  себебі,  ӛздері  кӛрген  қиыншылықтарға  қарамастан,  олар  қамқорлық 

51 
 
кӛрсетуге,  моральдық  қолдауға,  ӛздерінің  мектептегі  жетістіктерімен  қуантуға 
кҥш  табады.  Кӛптеген  респонденттер  балалардың  кӛмегі  мен  сенімі 
қиыншылықтарды жеңуде ең кҥшті ынталандырма болғанынан атап ӛтті.  
 
«Ең  басты  қолдау  жасайтындар  –  бұл  балалар,  олардың  сүйіспеншілігі, 
түсінігі мен шыдамдылығы(бейәлеуметтік отбасымен сұхбат).     
 
Сондай-ақ  респонденттер  достардың  кӛмегін  атап  ӛтті:  материалдық  және 
моральдық қолдау, кейбіреулеріне жҧмыс табуға кӛмектесті.  
Респонденттердің  ӛз  бетінше  отбасыны  аман  алып  қалуы  туралы  пікірді 
зерделеу,  олардың  70%-ы  сақтай  алғанын  кӛрсетті.  15%  респонденттер  оң 
нәтиже  ала  алмағанын  атап  ӛтті.  15%  -  ӛз  отбасыларындағы  проблемаларды 
шешу ҥстінде және нақты жауап бере алмайды. 
3.3.2. 
Мемлекеттік органдар  
Қоғам  және  мемлекет  тарапынан  отбасын  қорғау  қажеттілігі  туралы  ереже 
халықаралық  қҧқықтың  жалпыға  ортақ  қабылданған  нормаларға  жатады.  Дені 
сау,  жақсы  отбасы  бҧл  мемлекеттің  тірегі,  сонымен  қатар,  саяси  және 
әлеуметтік  тҧрақтылықтың  негізі  болғандықтан,  мемлекет  ӛзін  ӛзі  сақтау 
мақсатында,  отбасын қолдап отыруы тиіс. Егер ата-аналар кәмелетке толмаған 
балаларды  тәрбиелеу,  оқыту  және  қамтамасыз  ету  бойынша  ӛз  міндеттерін 
атқармаған жағдайда, олардың тәлім тәрбиесіне жағымсыз әсер етсе, сондай ақ 
сәбиге  қатысты,  егер  оның  ӛзін  ӛзі  ҧстауы  қоғамдағы  әлеуметтік  нормаларға 
қайшы  келетін  болса,  оларға  қатысты  жекеленген  профилактикалық  жҧмыс 
жҥргізіледі. 
Білім беру органдары 
 
Отбасында  проблеманың  бар  болуын  айқындаушы  ең  бірінші  инстанция, 
сынып  жетекшісінің,  әлеуметтік  педагогтың,  психологтың  және  басқа 
мамандардың  араласуымен  мектеп  болып  табылады.  Дәл    осы  тҧлғалар 
оқушылардың  мектеп  қабырғасында  ғана  емес,  сондай-ақ  қажет  болған  кезде, 
оның  сыртындағы,  соның  ішінде  ҥйдегі  аман-есен  психологиялық  жағдайын 
қадағалайды. Білім беру органдарына заң жҥзінде отбасылық сәтсіздіктің алдын 
алу мәселелерінде келесі функциялар бекітілген: 

52 
 
1.  тҧрмысы  қолайсыз  отбасыларды  айқындауға,  оларды  ішкі  істер 
органдарына  есепке  қоюға  және  олармен  профилактикалық  жҧмыстар 
жҥргізуге қатысады; 
2.  оқуға  бармайтын,  девиантты  мiнез-қҧлықты  кәмелетке  толмағандарды 
айқындайды және олардың есебін жҥргізеді, олармен және ата-аналармен 
сақтандыру жҧмыстарын жҥргізеді; 
3.  білім  беру  ҧйымдары  жҧмыстарында  балалармен  және  ата-аналармен 
бағдарламалар  мен  әдiстемелердi  әзiрлеп,  бiлiм  беру  ҧйымдарының 
жҧмыс тәжiрибесiне енгiзедi. 
 
«Кәмелетке 
толмағандар 
арасындағы 
қҧқық 
бҧзушылықтардың 
профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын 
алу  туралы»  Заңда  жазылған  ӛкілеттіктерді  (12-бап)  басшылыққа  ала  отырып, 
білім беру органдары келесі жҧмысты жҥргізеді: 
     1) девиантты мiнез-қҧлықты кәмелетке толмағандарға арналған арнаулы 
бiлiм беру ҧйымдарының 
және ерекше режимде ҧстайтын бiлiм беру ҧйымдарының, сондай-ақ бала 
қҧқығын қорғау      жӛнiндегi мiндеттердi жҥзеге асыратын ӛзге де ҧйымдар 
жҥйесiн дамыту жӛнiндегi шараларды жҥзеге асырады;   
2) кәмелетке толмағандардың жазғы демалысын, бос уақытын және 
еңбекпен қамтылуын 
ҧйымдастыруға қатысады;   
3) дәлелсiз себептермен жалпы бiлiм беретiн оқу орындарына бармайтын 
кәмелетке 
толмағандарды анықтайды және есепке алады, олармен және олардың ата-
аналарымен немесе заңды ӛкiлдерiмен жеке профилактикасы шаралары 
жҥргiзедi;   
4) кәмелетке толмағандардың заңға мойынсҧнушылық мiнез-қҧлқын 
қалыптастыруға, олардың 
бойына имандылық пен салауатты ӛмiр салтының берiк негiздерiн дарытуға 
бағытталған бағдарламалар мен әдiстемелердi әзiрлеп, бiлiм беру 
ҧйымдарының жҧмыс тәжiрибесiне енгiзедi;   
5) дамуында немесе мiнез-қҧлқында ауытқушылықтары бар кәмелетке 
толмағандарды анықтайтын психологиялық-медициналық-педагогикалық 
комиссияларды қҧрады, олардың кешендi тҥрде тексерiлуiн жҥргiзедi және 
оларды одан әрi оқыту және тәрбиелеу нысандарын анықтау жӛнiнде 
ҧсыныстар әзiрлейдi;