103
Қазақстанда атаулы әлеуметтік көмекке
және арнаулы әлеуметтік
қызметтерге
қол жеткізудегі кедергілер
Қаржыландыру: қызметтер көрсетуді қаржыландыру көздері қандай? Өмірлік қиын жағдайда
қалған балаларға қанша ақша бөлінетінін анықтайтын процедуралар қандай?
Арнаулы әлеуметтік қызметтерді пайдаланушылармен жартылай құрылымдалған
сұхбаттар:
Мақсаты: өмірлік қиын жағдайда қалған табысы төмен отбасылар арнаулы әлеуметтік
қызметтер алу кезінде кездесетін кедергілерді түсіну
Жалпы сұхбаттасу әдісі: арнаулы әлеуметтік қызметтерге өтініш беру кезінде -тініш беру туралы
шешім қабылдаудан бастап, іс жүзінде қызметке қол жеткізуге дейінгі аралықты мұқият талқылау.
Егер респондент арнаулы қызметтердің бір түрінен көбіне өтініш берсе/алса, осындай қызметтерге
өтініш беру/алу тәжірибесін бөлек-бөлек саралау.
Өтініш беру туралы шешім қабылдау және жолдама алу
Біріншіден – талқылауды неге өтініш беру туралы шешім қабылдағынан, баласының қажеттіліктері
қандай екенінен, көрсетілетін қызметтер туралы қайдан естігенін, неге сол қызметтер лайықты
болады деп ойлағанынан бастаған жөн.
Өтініш беру туралы шешім қабылдаудағы әлеуметтік қызметкердің рөлін анықтау – ол отбасыны
анықтап, сол қызметтерді алуға жіберген бе? Ол отбасыны басқа қызметтерге немесе әлеуметтік
жәрдемақыларға да жіберді ме? Ол отбасына өтініш беру кезінде көмектесті ме, яғни, тиісті
комиссиялармен, әкімдікпен немесе қызмет көрсетушімен байланыс орнатуға көмектесті ме? Ол
отбасының қажеттіліктерін талқылау үшін консультация өткізді ме және ондай консультация пайдалы
болды ма?
Өтініш беру
Содан кейін – өтініш берудің түрлі тұстары тұрғысынан талқылау:
•
Өтініш беруді бастарда қажетті құжаттарды жинау (мысалы, мүгедектік, мекен-жай туралы);
•
Құжаттарды тиісті комиссияға/бөлімге тапсыру;
•
Өтпей қалған жағдайда шағым беру;
•
Өтінішті
қарастыру нәтижесін алу;
•
Өтініш қабылданбаса, шағым беру;
•
Қызметті белгілі бір уақыт бойы қолдану (мысалы, қайта куәландыру қиындықтары)
Өтініш берудің әр сатысында келесілерді анықтау:
•
Өтініш берудің осы сатысындағы талаптар – өздері күткендей болды ма, болмаса, қандай
айырмашылық болды?
•
Жұмсалған уақыт пен ақша (кезектер, қайта-қайта бару, жол жүру ұзақтығы, анықтамалар алу
үшін, көшірме
жасауға ақы төлеу, жол
шығындары, тамақтануға/түнеуге кеткен шығындар).
•
Жағдайлар/қолайлылық (кезектер, күтетін орындар).
•
Әкімшілердің және қоғамның көзқарасы – Әкімшілер өтініш беру кезінде көмектесті ме?
Өтініш беру талаптарын және тәртібін түсіндірді ме? Өтініш үлгісін толтыруға көмектесті ме? Кез-
келген сатыда қызметтерге өтініш беруге/қол жеткізуге қатысты стигма/ыңғайсыздық сезілді ме,
анықтау – нақты қалай жне қандай себеппен.
•
Өтініш беру рәсімінің ашықтығы (түсінікті болды ма, сыйлық/ақы сұрады ма).
Қызметтерге қол жеткізу
Қызмет алу тәжірибесін талқылау:
•
Өтініш қабылдағаннан кейін қызметке қол жеткізу (қызметті пайдалану жиілігі және
жүйелілігі; қызметті толық көлемде пайдалана алуы);
•
Қолжетімділігі (көлік қатынасы, жол жүру уақыты) және шығындар (қосымша қызмет, көлік
шығындары).
104
Қазақстанда атаулы әлеуметтік көмекке және арнаулы әлеуметтік
қызметтерге қол жеткізудегі кедергілер
Қызметтердің сәйкестігі
Қызмет баланың қажеттіліктерін өтеуге қалай көмектесетінін талқылау:
•
Қажеттіліктерді өтеуге қолжетімді көмек түрлерінің сәйкестігі (басқа қызмет түрі әлдеқайда
тиімді болар еді деп ойлай ма, солай болса, неге дәл осы қызметке қол жеткізді);
•
Қызмет сапасы, соның ішінде, біліктілік деңгейі, техникалық құрал-жабдық, қызметкерлердің
көзқарасы, жалпы жағдай.
Әлеуметтік көмекпен байланыс
Тұрмысы төмен отбасыларға арналған әлеуметтік көмек айналасындағы сұрақтар жиынтығы –
олар АӘК немесе МБЖ да ала ма, әлде бұрын алған ба? Әлеуметтік көмек пен арнаулы әлеуметтік
қызметтер арасындағы өзара байланысты талқылау - тұрмысы төмен отбасыларға арналған
әлеуметтік көмекті де, арнаулы әлеуметтік қызметтерді де алуға қандай да бір кедергі бар ма?
Әлеуметтік көмек алушылармен жартылай құрылымдалған сұхбаттар:
Мақсаты: әлеуметтік көмек (АӘК, МБЖ, негізгі мүгедектік жәрдемақысы) алу кезінде
өмірлік қиын жағдайда қалған табысы төмен отбасылар кез болатын кедергілерді түсіну.
Жалпы сұхбаттасу әдісі: арнаулы әлеуметтік қызметтерге өтініш беру кезінде өтініш беру туралы
шешім қабылдаудан бастап, іс жүзінде қызметке қол жеткізуге дейінгі аралықты мұқият талқылау.
Егер респондент арнаулы қызметтердің бір түрін көбіне өтініш берсе/алса, осындай қызметтерге
өтініш беру/алу тәжірибесін бөлек-бөлек саралау.
Өтініш беру
Өтініш берудің түрлі тұстары тұрғысынан талқылау:
•
Өтініш беруге әлеуметтік қызметкерді араластыру (ақпарат берді; жолдама берді;
комиссиядан өтуге/өтініш
беруге көмектесті; басқа көмек)
•
Өтініш беруді бастарда қажетті құжаттарды жинау (мысалы, мүгедектік, мекен-жай туралы);
•
Құжаттарды тиісті комиссияға/бөлімге тапсыру;
•
Өтпей қалған жағдайда шағым беру;
•
Табыс туралы анықтамалар тапсыру және табыс көлемін есептеу (табыс көлемін анықтаудың/
есептеудің әділдігі туралы не ойлайды);
•
Өтінішті қарастыру нәтижесін алу;
•
Өтініш қабылданбаса, шағым беру;
•
Біраз уақыт бойы жәрдемақыға қолжетімділікті сақтау (мысалы, қайта куәландыру
қиындықтары).
Өтініш берудің әр сатысында келесілерді анықтау:
•
Өтініш берудің осы сатысындағы талаптар – өздері күткендей болды ма, болмаса, қандай
айырмашылық болды?
•
Жұмсалған уақыт пен ақша (кезектер, қайта-қайта бару, жол жүру ұзақтығы, анықтамалар
алу үшін, көшірме жасауға ақы төлеу, жол шығындары, тамаққа/түнеуге кеткен шығындар).
•
Жағдайлар/қолайлылық (кезектер, күтетін орындар).
•
Әкімшілердің және қоғамның көзқарасы – әкімшілер өтініш беру кезінде көмектесті ме?
Өтініш беру талаптарын және тәртібін түсіндірді ме? Өтініш үлгісін толтыруға көмектесті ме? Кез-
келген сатыда қызметтерге өтініш беруге/қол жеткізуге қатысты стигма/ыңғайсыздық сезілді ме,
анықтау – нақты қалай және қандай себеппен.
•
Өтініш беру рәсімінің ашықтығы (түсінікті болды ма, сыйлық/ақы сұрады ма)
