5. Халықтық ұлттық аймақтық ерекшеліктерге есеп жүргізу
4.2. Қажетті материалдары.
Алдын алу білімінің сипаттамасы.
1. Алдын алу білімі не үшін әсерлі.
Жалпы орта білім алдын алу білімін құруда, әрекет дағды, жауапты жүріс-тұрыс зор
қызмет атқарады. Ол, білім алып отырғандардың өз денсаулықтары мен өмірлерінде дұрыс
шешім қабылдауына, адамдардың экономикалық тұрақтылықтарын қалыптастыруына,
болашаққа нық қадаммен аяқ басуларына мүмкіндік береді.
Білім - қыз бала/, әйелдердің АҚТҚ инфекциясының алдында қарсы тұруға, олардың
әлсіздігін жоюға көмектесетін құрал. Білім қыз балаларға АҚТҚ инфекциясын азайтуға
көмектеседі, олардың экономикалық тәуелсіздігін нығайтып, неке мен отбасы құруларуында
дұрыс шешім қабылдауларына көмектеседі.
Білімділік жүйесі, қатысушылар мен педагогтарға алдын алу білімін беруде үлкен көмек
береді.
Экономикалық жоспарда рентабелді, емдеуге кететін шығынға қарағанда, алдын алу
бағдарламаға кететін қаржы анағұрлым аз.
2. Алдын алу білімінің сипаттамасы
Салауатты өмір салтын құру және жауапты жүріс-тұрыс қалыптастыруда
профилактикалық білімнің мақсаты болып табылады.
Бұл мақсатқа жету жолы - білім беру, жеке бастың сақтану амалы, жұқтыру қауіп-қатерін
азайту, сол сияқты әлеуметтік көмек пен қамқорлықпен қамтамасыз ету, стигма мен
дискриминацияны жою.
Сақтандыру ілімін бозбалалар мен бой жеткендердің жыныстық белсенділігі артпай
тұрғанда бастау өте маңызды.
Cақтандыру іліміне жасалған нәтижелі қадам жан-жақты болуы шарт, ашық, икемді
және АҚТҚ/ЖҚТБ және қатысты әлсіздікті арттыратын қозғаушы күштерді қамту керек. Мұндай
қозғаушы күштерге жататындар жыныстық қарым-қатынас, отбасы жағдайы, білім, кедейшілік,
дисприминация, гендерлік сұрақ, әйел теңдігінің қоғамдағы орны, есірткіге ішкілікке тәуелділік,
қатарластардан қысым және т.б.
Колледж қызметкерін тыңдау , оқумен қатар, қарым-қатынас әдеттерінен қабілетінің
болуы, сыпайылық тақырыбын айту мүмкіндігі.
Басқа мемлекеттер мен аймақтардан алынған қосымша мәліметтер кірме және
бейімделген болуы мүмкін, сондықтан да олар Қазақстанның мәдени айырмашылығы мен
қажеттілігін негізге алып құрылуы керек.
Алдын алу бағдарламасы, өмірлік дағдыларды белгілі бір мақсатқа жұмсауға қауіпті
жүріс жауапкершілігін өзгертуге бағытталуы керек.
Бірнеше білім ұйымы, қызығушы мемлекеттер және үкіметтен тыс ұйымдар, БАҚ,
ақпарат компаниялары алдын алулық бағдарламалар негізінде күшеюі керек.
АҚТҚ ның алдын алудағы білімдер тек сабақ аясында ғана шектелмей, сонымен қатар
сыныптан тыс кештер, би кеші, сахналық қойылымдарда, конкурс, көрмелер сияқты шараларда
да айтылуы керек.
3. АҚТҚ/ЖҚТБ-ға қатысты әңгімені не жеңілдетеді?
Мұғалімдер арасында өткен жаттығу жұмысы, әйелдер мен еркектерге ортақ.
Жаттығуды оқушылар арасында жалғастыруда, мұғалімге өзінің білімі мен әдеті
көмектеседі.
Оқытып отырған ақпарат пен материалдың сапасының жоғарылығы
Оқытушы мен оқушы арасындағы өзара түсінушілік пен сыйластық.
Шыдам мен түсінік.
Қолдау мен айыптауды болдырмау.
Қолайлы орта.
АҚТҚ/ЖҚТБ
ІНДЕТІ
ЖӘНЕ
ОНЫҢ
ӘСЕРІ
84
МОДУЛЬ 5
МОДУЛЬ 5
АҚТҚ/ЖҚТБ ЖӘНЕ НАШАҚОРЛЫҚ, ЕСІРТКІ
АҚТҚ/ЖҚТБ ЖӘНЕ НАШАҚОРЛЫҚ ЕСІРТКІ
Уақыты: 5 академиялық сағат.
Хабарлама:
Қазіргі таңда Қазақстан үшін нашақорлық мәселесі өте маңызды болып тұр. 1996 жылда
бастап Қазақстан Республикасындағы АҚТҚ эпидемиясының ұлғайуындағы негізгі қозғаушы
күш. Анашаны инъекциялық жолмен қолдану, оның жалпы үлесіне АҚТҚ мен тіркелгендердің 76
% кіреді.
Нашақорлық АҚТҚ/ЖҚТБ екеуі екі мәселе. Нашақорлық, бұлар бір-бірін толықтырып
ұлғайтып отырады. ЕИТ арасында алғашқы рет героин қолданушылар төмендеді. ЕИТ-ның
негізгі тобын 43% 17-26 жас арасындағы жыныстық қатынасқа өте бейім жастар құрайды. АҚТҚ
инфекциясының таралуы мұндай жағдайда тек ЕИТ арасында ғана кездеспейді. Міне ,осындай
жағдайлардан кейін кез келген жастардың АҚТҚ/ЖҚТБ жұққызуы мүмкін. Есірткіні инъерциялық
жолмен қолдану -әлемнің бар елінеде АҚТҚ-ның таралу қаупін төндіруде. Нашақорлықты
жоюда АҚТҚ эпидемиясына қарсы жаңа әдістер мен бағдарламалар құру керек, ол үшін АҚТҚ-
ға әкелудің басты қаупі есірткіні инъекциялдық жолмен қолдануды азайту.
Шолу:
Қазіргі таңда әлемнің 220 млн адамы, есірткі қолданушылардың жалпы санына кіреді, яғни
жер шарының 0,3% немесе 15-64 жас аралығындағылардың 5%-ті. Марихуанды нашақорлар
кеңімен қолданады (шамамен 150 млн. адам, бұдан кейінгі орында амфетаминдік стимулятор
(шамамен 30млн. адам). Амфетаминді кеңінен тұтынады, оның ішінде 8 млн адам
метамфетаминді қолданады).
13 млн адамға жуық какоин қолданады, және 15 млн адам апиаттарды қолданады (героин,
морфин, опиум, синтетикалық опиат). Бұған 9 млн героинге тәуелді есірткі қолданушыларды
қосқанда.
Әлемде нашаны күретамыр арқылы қолдану күрт өсті. Қазіргі уақытта әлемнің 129 елі есірт-
кіні инъекциялық жолмен қолданатындықтан ресми түрде тіркеуде, 80 елде АҚТҚ инфекция-
сының жұғуы, есірткі дайындауда ине, шприц және басқа да құралдарды бірігіп қолданғаннан
болады. Әлемнің 13 миллион адамы инъекциялық нашаны қолданады. Оның 9млн. Шығыс
Европа мен Орталық және Оңтүстік Шығыс Азияда тұрса, 1,4 млн. Солтүстік Америкада, 1млн.
Латын Америкасында тұрады. Есірткіні ине арқылы қолданушылардың 78 % дамушы елдерде
тұрады. Бүкіл әлемдегі өндіру әдісі, есірткі пайдалану мен қолданудың заңсыз айналымы
бұрында өзгеріп отырған, әлі күнге дейін өзгеріс үстінде. Оңтүстік, Оңтүстік Шығыс Азия, Латын
Америкасы сияқты елдерде адамдардың есірткіге көптеп жол беруі және басқа да өзгерістер
жиі кездесуде. 1960 жылдан бастап 1990 жылға дейін жалғасқан, есірткіні инъекциялық жолмен
қолданудың зардабын көптеген Европа елдері бастан кешті. Ал, Азия елдерінде бұл залалдың
басталуы 1980 жылдардан басталып, әлі күнге дейін жалғасуда.
Қазіргі таңда әлемнің 100 ден астам елінде героинды ине арқылы қолдану басты
мәселелердің бірі.
1990 жылдан бастап анаша ситуациясының өзгеруі қайғылы оқиғалардың бірі. ТМД-ның
көптеген елдері арқылы, Ресей, Тәжікстан, Қырғызстан, Қазақстан, героин саудасының негізгі
бағыттары тасмалданады. Соңғы онжылдықтағы нашақолданушылардың ресми түрде
тіркелгендерінің, ең кіші мөлшермен алғанда 400 % құрайды. ТМД-дағы есірткі пайдаланудың
тез қарқынмен өсуі мынадай қорқынышты тенденцияға әкеп отырады.
1) Героинді тұрақты пайдаланудың өсуі және оны басқа да ауыр есірткімен араластырып
қолдану.
2) Күре тамыр арқылы есірткі қабылдау, АҚТҚ инфекциясының нашақорлар арасында ине
арқылы жұғуы.
3) Балалар мен жас өспірімдердің есірткіге тез арада бой алдырып, еліктеулері. Нашақор-
лардың орташа өмір сүру деңгейі, есірткі қолданғаннан кейін 4-4,5 жыл ғана. Осыдан кейін
қоғамның экономикалық жағдайы құлдырайды. Психоактивтік заттардың Қазақстан мен Орта
Азия елдерінде жойылу деңгейі, басқа елдермен салыстырғанда өте жоғары (Ф.Кумпл,
С.Франк, 2002). Бұған мүмкіндік жасап отырған еліміздегі кейінгі онжылдықтағы; географиялық,
геополитикалық, әлеуметтік-экономикалық, психологиялық жағдайлар және жалпы қозғаушы
күш. Әлемдегі есірткі мәліметіне сүйенсек, есірткі қолданушылар 20 есеге өсті. Есірткіні
алғашқы тұтынушылардың сапасы өзгеріп отыр, кейінгі кезде әйелдердің саны күрт көбейген.
АҚТҚ/ЖҚТБ
ЖӘНЕ
НАШАҚОРЛЫҚ
ЕСІРТКІ
86
Достарыңызбен бөлісу: |
