Білім алу мен гендерлік сұрақтардың ұлдар үшін де, қыздар үшін де бірдей жоспарланған.
Көптеген мемлекеттерде жүкті қыз бала мектептен шығарылады. Жыныстық қатынас туралы
тәрбие жастар үшін сау қарым-қатынастар жасау үшін АҚТҚ-тен сақтану ең маңызды ақпарат
болып табылады. Барлық мемлекеттер АҚТҚ/ЖҚТБ-ның алдын-алу, әскери қақтығыстарды
экономикалық кризистерді болдырмау және қаржы мен қамтамасыз етуін стратегиялық жүргізуі
керек. (БҰБҒМСБҰ 2003 ж)
Қажетті материалдар. 4.1 Г
1. Бағдарлама "Жаңа қадам" білім алу сапасының жоғарлауынан басталады.
"Жаңа қадам" бағдарламасы Халықаралық Банкпен, БҰҰБҚ және БҰБҒМСБҰ-ның қатына-
суы мен 2000ж. Дакарда Халықаралық білім форумында жіберілген. Бұл бағдарламаның негізгі
мақсаты мектеп жасындағы балалардың денсаулығын жақсарту және тамақтандыру болып
табылады. Берілген бағдарлама БҰҰ-ның агенттігімен бекітілген.
" Жаңа қадам" бағдарламасы 4 басты компоненттерінен тұрады:
1. Мектептің саясаты, балалардың денсаулығын жақсартуда.
2. Білім алуда сау орта мен қамтамассыз ету.
3. Денсаулықты қамтамассыз ету үшін өмір сүру қабілеттерін ұйымдастыру.
4. Мектепте тамақтану және қорғау қызметтерін қамтамасыз ету.
Білім алу барлық балалардың алғашқы білім алу мүмкіншіліктерінің бар екендігін көрсе-теді.
Бұл мектептерде білім алу мүмкіншіліктері бар екендігін көрсетеді. Мұндай орта балалар
үшін тиімді болу керек. Балалардың мектепте денсаулықтары жақсаруына дұрыс тамақтануы,
гигиенаның сақталуы бағдарламада әр жастағы балалардың болуына бағытталған.
Бұл бағдарламаның негізгі сапалы тамақ беру, сапалы білім беру болып табылады. Сапалы
білім беру балалардың денсаулығымен байланысты, ол қыз балалар үшін ерекше.
Бағдарламаның негізі мектепте тиімді гигиена және тамақтандыру.
Бағдарламаның негізгі мектепте оқушылармен дұрыс қарым-қатынаста болу, олардың
денсаулықтарының негізгі компоненті болып табылады. Әрине бұдан да көп жұмыстар атқаруға
болар еді, егер де олардың жоғарыда аталған 4 компоненттің барлығы іске асып, өз
нәтежелерін беріп жатса. Бұл бағдарламаның негізгі мақсаты тіпті ең төмен ресурсы бар
ауылдың мектептерінде де жүргізілуінің мүмкіндігі. Сонымен қатар балалардың білімін,
денсаулықтарын және тамақтарын жақсарту арқылы көтеру.
Жұмыс жасау үшін негізгі бағыттары: мектептерде бағдарламаны кіргізу үшін 4 міндетті
компоненттер мен кейбір стратегиялары.
А. Негізі компоненттер.
1. Оқушылардың денсаулығын жақсартудағы мектептің саясаты.
Оқушылардың денсаулығын жақсартудағы мектептің саясаты өмірлік біліктіліктің негізіне
сүйенеді. Дегенмен балалар денсаулығын жақсарту саясаты мынандай факторларды ескергені
жөн, психологиялық орта, оқушыларға деген қатал көз қарас, сексуалды зорлық жәбірлеу және
қорқыту. Жүкті жас өспірім қыздардың, жас аналардың мектепте оқи алуын қамтамассыз ету де
мектеп саясатына кіру керек. Жүргізілетін саясат оқушылар арасындағы бір-бірін тәрбиелеу
оқытушылар тарапынан да, қыз балалардың мектепке келуін болдырмау үшін керек. Салауат-
ты өмір салтын оқушылар арасында ұйымдастыру, мектеп оқытушылары үлгі бола алады.
Мысалы, темекі тартудан аулақ болу. Дамыту процесінің саясаты сұрақтың осы жақтарында
қарастырады. Бұл саясаттың жақсы жақтары білім саласындағы барлық деңгейлерді қозғайды,
білім шенеуліктерінен бастап қатардағы ұстаз, оқытушы және оқушы, ата-аналарға дейін.
2. Таза сумен және санитарлық жағдайларды жақсарту.
Балаларды таза сумен қамтамасыз ету, олардың денсаулығын және гигиеналық жақтарын
қамтамасыз етеді. Конструктивтік саясат гендерлік тепе-теңдікке қол жеткізуді қамтамасыз
етеді.
3. Өмірлік дағдыларды қалыптастыру.
Денсаулық, гигиена және тамақтану сұрақтары өмірлік дағдылардың қалыптасуы білімнің
дамуына, денсаулығының жақсаруына әкеледі. Әлеуметтік жағдайлардың өзгеруі және мына-
дай факторлары ерте жүктілік, зорлық, темекі тарту, нашақорлық барлығы АҚТҚ/ЖҚТБ мен
АҚТҚ/ЖҚТБ
ІНДЕТІ
ЖӘНЕ
ОНЫҢ
ӘСЕРІ
76
байланысты. Әлеуметтік нормаларды сақтамау, кездейсоқ қарым-қатынастар осылардың
барлығы, өмір жағдайын, денсаулығының тамақтануының дұрыс болмауы көптеген балалар
арасында білім деңгейінің төмендеуіне әкеп соғады. Гендерлік тепе-теңдік ұл балалар мен қыз
балалар арасындағы қарым-қатынасының нашарлауын болдырмау үшін өте тиімді. Егерде
балалар осындай дағдыларды игеретін болса, олар салауатты өмір сүруге мектеп қабырға-
сынан үйреніп шығады.
4. Оқушылардың денсаулығы және тамақтануы.
Мектептер тиімді тамақтану мен денсаулықтарын сақтауда кейбір көрсетілетін қызметтер
балалардың мүмкіндіктерінің болуына әкеледі.
Б. Қолдаудың стратегиясы.
1. Оқытушылар мен медициналық қызметкерлердің арасындағы тиімді қарым-
қатынас, сол сияқты білім мен денсаулық сақтау секторы арасында.
Оқытушылар мен медицина қызметкерлері арасындағы тиімді қарым қатынас білімнің
табысты болуын қамтамассыз етеді. Денсаулық сақтау секторы жастардың денсаулығына
жауапты, ал білім секторы денсаулық және білімнің дамуына жауапты. Осы аталған екі сектор
өз міндеттерін дұрыс бөліп және олардың жүзеге асуын қамтамасыз ету.
2. Қоғаммен тиімді қарым қатынас.
Оқушылар мен қоғам арасындағы салауатты үлгермеушілік іс-әрекетін оқу бағдарламасын
сәтті және тұрақты орнатуға негіз болады. Қоғаммен бірлесу жалпы міндеттерді ортақ шешуге
көмектеседі, қоғамдық түсіністік орнайды. Денсаулық бағдарламасы оқу бөлімдерінде жүзеге
асса, ата-аналар тарапынан қолдау болса, оқыту сәтті болады, үйде жалғастырып оқу
жақсарады. Оқу мекемелерінде басқа да қоғамдар мен (әртүрлі ұйымдар, қолдау топтары)
байланысу денсаулық бағдарламасын жүйелі орындауға көмегін тигізеді. Мұндай қарым-
қатынас мектептегі достық ортаны құруға, мектеп ішіндегі денсаулық сақтауға қатысты
сұрақтарды шешуге, берілген сұрақтардың шешілуіне бағыттайды.
3. Оқушыларды тарату.
Бағдарламаның барлық аспектілерінде денсаулықты оқыту аса маңызды болып саналады.
Қатысушы жастар қауіпсіз ортаны құру саясатын ендіру, басқа оқушылардың арасында
салауатты өмір сүруге бағытталған сұрақтар туралы іс жүзінде сәйкес дағдылар
қалыптастырады. Бұл жастарға білім алуға тиімді көмек береді және қарым-қатынасты
тұрақтандырып, салауатты өмір салтын дұрыс құруға, барлық білім алушылар
бағдарламасына қолдау көрсетеді.
Қажетті материалдар 4.2А
АҚТҚ/ЖҚТБ ның әсері
Жеке тұлға /адамға:
Имунитет жетіспеушілігі/имуниттет жүйесінің есірткіленуі, организмнің қарсылық
қызметін атқара алмайтын жағдай/ басқа ифнекцияның таралуына әкеледі (мысалы, диареия,
пневмония және т.б.)№
ЖҚТБ диагнозымен елдімекен ересектерінің 50% вирусқа қарсы емделуге мүмкіндігі
жоқтар 18 ай мерзімінде өледі.
Қоғамнан алшақтау, достарының, жақындары мен сүйіктілерінің қабылдамауы.
АҚТҚ ауруына шалдыққан аналардан туған бөбектердің 15-тен 30% дейінгісі АҚТҚ-ны
жұқтырады, егерде ол аналар АҚТҚ-ны анадан балаға сауықтыру бағдарламасына қатынасса.
Психологиялық сұрақтар:
1. Өлім мен ауру алдындағы қорқыныш (әсіресе үйінде жалғыз қалу)
2. Жоғалту сезім, әсіресе беделіне, жеке тұлғасына, сыртқы тұлғаның сымбатына, күшіне,
жыныстық қатынасына, қоғамдағы орнына, қаржының қалыпты болуына, болшақ жоспарға
және тәуелсіздікке.
3. Өзіне деген ашу, АҚТҚ ауруына ұялу
4. Суицидуге бейімділігі- біреулерден ұялу мен ауру азабынан қашу тәсілі ретінде қаралады.
АҚТҚ/ЖҚТБ
ІНДЕТІ
ЖӘНЕ
ОНЫҢ
ӘСЕРІ
77
Достарыңызбен бөлісу: |
