Н. С. Сейітов г-м.ғ. д., профессор Оқулықта «Геология және пайдалы қазбалар кен орындарын барлау»

1862 жылы Альпы тауында Мон-Сени деген темір жол тоннелін өткенде 
швейцария сағатшысы Г. Лешо ең бірінші болып алмаз коронкаларымен 
колонкалы бұрғылауды қолданды. 
Өткен ғасырдың сексенінші жылдары швед инженері А. Крелиус 
алмазбен бұрғылауды әрі қарай дамытып бірнеше “Крелиус” типті бұрғы 
станоктарын жасады. 
Ресейде алмазбен бұрғылауды өткен ғасырдың тоқсаныншы жылдары 
Оралда қолдана бастады. Онда ұңғы бұрғылауға Крелиус типті станоктар 
қолданылды. 
Колонкалы бұрғылаудың дамуына Петербург тау-кен институтының 
профессоры С.Г.Воислав көп еңбек сіңірді. Ол бірнеше станоктар типтерін 
жасады, алмазбен бұрғылаудың теориясын жасап, ең бірінші болып қатты және 
өте қатты тау жыныстарын бұрғылағанда ұсақ алмазды коронкалардың ірі 
алмазды коронкаларға қарағандағы артықшылығын дәлелдеді. 
1865 жылы ең бірінші болып ұңғы бұрғылауға бу машинасын тау-кен 
инженері Г.Д.Романовский пайдаланды, кейін ол Петербургтің тау-кен 
институтының профессоры болған. 
Алмазды айырбастайтын арзан материалдарды іздестіру қатты қоспа мен 
шойын және болат бытыралармен бұрғылауды ашуға себеп болды. 1889 
жылдан бастап бытырамен бұрғылауды америка инженері Девистың айтуымен 
қолдана бастады. Ал қатты қоспамен бұрғылауды 1915 жылы немістің инженері 
Ломан қолданды. Ол өзінің воломит деп атаған қатты қоспасын қолданды 
(карбид пен вольфрамның негізінде жасалған қоспа). 
ССРО-да қатты қоспамен колонкалы бұрғылаудың кең көлемде 
қолданылуы 1929 жылдан Москваның электр заводы “Победит” деген қатты 
қоспаны шығаруынан басталды. 
Барлама мен эксплуатациялық бұрғылаудың практикасын жүйелендіруде 
және қорытындылауда И.Н. Глушковтың еңбегі зор. Ол 1908-1911 жылдары 
“Ұңғы бұрғылаудың нұсқаулары” деген жұмысын жарыққа шығарды. 
Н.С.Успенский соққымен бұрғылаудың теориясын қорытындылап “Соққылау 
әдісімен терең ұңғыларды бұрғылау курсы” деген еңбегінде ұңғыларды шаю 
теориясының негіздерін берді. 
1922-1923 жылдардан бастап мұнай ұңғыларын бұрғылау, соққылап 
бұрғылау әдісінен тиімділеу, роторлық әдіске көше бастады. Ұңғыларды шаюға 
балшық езінділері қолданылды. 
1923 жылы М.А. Капелюшников турбобұрғыны ойлап шығарды. Кейінірек 
П.П.Шумилов, Э.И.Тагиев, Р.А.Иоанесян және Н.Т.Гусман көп сатылы 
редукторсыз турбобұрғыны жасап шығарды. Тереңге бұрғылаудың дамуына 
Н.И.Шацов, В.С.Федоров және т.б көп еңбек сіңірді. Барлама колонкалық 
бұрғылаудың технологиясы мен техникасының дамуына көп еңбек сіңірген 
ғалымдар: Н.И. Куличихин, Б.И. Воздвиженский, С.А. Волков, Ф.А. Шамшев, 
Е.Ф. Эпштейн. Бағыттап бұрғылаудың техникасымен технологиясының 
дамуына С.С.Сулакшин және Е.Л. Лиманов көп үлес қосты. 
Ұңғы бұрғылаудың технологиясы мен техникасын әрі қарай жетілдіру 
жолында көптеген ғылыми-зерттеу институттары, жоғары оқу орындары 

жұмыс істейді. Олар: ВНИИБТ, ВИТР, ВИЭМС, СКБ, ЦНИГРИ, МГРИ, ТПИ, 
Днепропетровскінің институты, КазИМС ж.т.б. 

жүктеу 8,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: