талқандаудың механикалық әдістеріне мыналар жатады: айналма әдісі, соққы
әдісі, құралды басып кіргізу әдісі, діріл әдісі, айналма батыру әдісі
жынысталқандағыш құралды айналып тұрған винттің және осьтік күштің әсерімен
батыру).
Тау жыныстарын әдейі арналған жыныс талқандағыш құралсыз талқандау
әдістері үлкен топтан тұрады. Олардың біразын қашаусыз әдістер, ал қалғандарын
электрофизикалық әдістер дейді. Бұл әдістерде тау жынысының талқандалу
процестері тұрақты, немесе импульсті күштердің әсерімен байланысты болады. Ол
күштер қатты ағымдағы және қысымдағы сұйықтың жылжуынан, қопарғыш
заттардың жарылуынан, сұйық ішіндегі немесе тау жынысының ішіндегі электр
разрядынан, тау жыныстарын қыздыру әсерінен (балқу температурасынан төмен)
т.б. пайда болады. Мұндай жағдайда тау жыныстарында оларды құрайтын
бөлшектерінің арасындағы байланыс күштерінен үлкен кернеулер туып,
жыныстың тұтастығы бұзылып, жалпы массадан әр түрлі көлемдегі бөлшектердің
ажырауына әкеліп соғады. Физикалық процестерге жататын мұндай талқандау
әдістерінде негізінде механикалық дезинтеграция жүреді. Бірақ бұл жағдайда тау
жыныстарының механикалық қасиеттерімен бірге жылулық, электрлік, магниттік
және акустикалық қасиеттердің де маңызы зор болады.
Тау жыныстарын талқандаудың мұндай әдістеріне гидро-мониторлық,
гидровакуумдық, гидроимпульстік, электрогидравликалық, электроимпульстік,
қопару, акустикалық (ультрадыбыс) және бірқатар термикалық шытынату және
қабыршақтар
ретінде
талқандайтын
(термодинамикалық,
термоэлектрлік,
термоиндукциялық) әдістер жатады.
Бұл айтылып отырған тау жыныстарын талқандау әдістерінің қатарына
физико-химиялық процестердің жүруіне негізделген тау жыныстарын балқыту,
жандыру, кептіру және еріту әдістері де жатады. Мұндай талқандау әдістерінде тау
жыныстарының талқандалуы оның сапасының, құрамының және қасиеттерінің өте
терең өзгерулеріне байланысты жүреді. Тау жыныстарының тұтастығы
бұзылуымен қатар, оның кейбір бөліктері бу немесе газ тәрізді қалыпқа, ерітінді
немесе басқа қасиеттері өзгерген күйге көшеді. Мұндай әдістер тобына:
плазмалық, электроқыздыру, электродоғалық, газолазерлік, электросәулелік,
термоядролық, отпен талқандау және еріту әдістері жатады.
Тау жыныстарын талқандаудың қосынды әдістері осының алдында
қарастырылған әдістерден құрастырылады. Талқандау процестеріне тау
жынысын талқандауда айналма және соққылап әсер ететін жыныс талқандағыш
құралдар, жынысты қашаусыз талқандау әдістерінде пайда болатын тұрақты
және импульсті күштер қатысады. Бұларға мынандай әдістер жатады:
эрозиялық
(құмағымды),
діріл-эрозиягидравликалық,
гидромониторлы-
айналма, қопарғыш заттармен және айналма, термомеханикалық, термоэлектро-
механикалық, айналма-электродоғалық және тау жыныстарының қаттылығын
азайтатын заттар қолданылатын тағы басқа механикалық әдістер.
Достарыңызбен бөлісу: