93
Ашық үкіметтік серіктестіктің халықаралық бастамасы болып табылатын OpenGovernment
Partnership (OGP)
169
75 мемлекеттің үкіметтерін олардың тиімділігін арттыру және қоғамға
тиісті қызмет көрсетуді қамтамасыз ету жөніндегі күш-жігерін біріктіреді. Қазіргі
уақытта OGP өз қатысушыларына менеджменттің және шаруашылық қызметтің түрлі
салаларында ашықтық пен есеп берушілікті бағалау және талдау үшін бай
методологиялық базаны ұсынады, сондай-ақ, озық тәжірибелер мен озық тәжірибелерді
талқылау және бөлісу, проблемалық мәселелерді шешу үшін бірлескен іздестіруге
қатысуды ұсынады. OGP мемлекеттің осы халықаралық бастамаға қосылуы үшін ең
төменгі төрт критерийді белгілейді:
• бюджеттің ашықтығын қамтамасыз ету;
ақпаратқа қол жеткізу;
активтерді декларациялау;
азаматтық қатысу
170
.
Қазақстанға
Сыбайлас
жемқорлыққа
қарсы
Стамбул
іс-қимыл
жоспарының
мониторингінің төртінші раундысында берген ЭЫДҰ-ның соңғы ұсынымдарының бірі
OpenGovernment Partnership (OGP) -қа қосылуды ұсынады
171
.
11.2. Қазақстан халықаралық рейтингтерде
11.2.1. Қазақстанның негізгі сыбайлас жемқорлыққа қарсы құжаттарындағы
халықаралық рейтингтер
7-бапта «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» 7-бапта «Сыбайлас
жемқорлыққа қарсы күрес туралы» Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 18
қарашадағы № 410-V Заңына (2017 жылғы 3 шілдедегі өзгерістер мен толықтырулар)
сәйкес жемқорлыққа қарсы күрес, сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясаттың тиімділігіне,
сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл саласындағы құқық қолдану практикасының жай-
күйіне қатысты ақпарат жинау, талдау және бағалау, сондай-ақ қоғамның сыбайлас
жемқорлық деңгейін қабылдау және бағалау, атап айтқанда, үкіметтік емес және
халықаралық ұйымдар туралы ақпаратқа негізделуі мүмкін.
Сонымен қатар, жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың нәтижелері жемқорлық тәуекелдерді
талдау үшін негіз бола алады, сондай-ақ сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті
қалыптастыруға бағытталған шараларды жетілдіру.
Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 26 желтоқсандағы № 986
Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2015-2025 жылдарға арналған
сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясымен сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл
мәселелері бойынша қабылданған халықаралық стандарттар тәуелсіз Қазақстанның
ғаламдық кеңістікте одан әрі ықпалдасуына бағытталған қадамдарға байланысты. Елдің
халықаралық қоғамдастықтағы беделін арттыру және тиісті халықаралық рейтингтерді
жетілдіру, соның ішінде «Transparency International» сыбайлас жемқорлықты қабылдау
индексінде
Қазақстанның
рейтингісі
Стратегияда
қолданылатын
нысаналы
индикаторларға жатады.
ҚР Үкіметі жаңа редакцияда 14 сәуірінде 2015 жылғы Қазақстан Республикасының
Үкіметі бекіткен іс-шаралар жоспары 2015-2025 жылдарға арналған Қазақстан
Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясын іске асыру жөніндегі 2015-
2017 жылдарға арналған және көлеңкелі экономикаға қарсы іс-қимыл, 19/07/2016 № 414
169
https://www.opengovpartnership.org/
170
OGP minimum eligibility criteria. https://www.opengovpartnership.org/resources/eligibility-criteria
171
Рекомендация 13 (8). Стр. 126 Отчета по выполнению Казахстаном рекомендаций Стамбульского плана
действий по борьбе с коррупцией (четвертый раунд мониторинга). Отчет расположен по
ссылке:http://www.oecd.org/corruption/acn/OECD-ACN-Kazakhstan-4thRound-Monitoring-Report-RUS.pdf
94
жылғы (234 №; 10/27/2016 628 саны), тармақ 57 тұрақты Қазақстан рейтингтер
Республикасындағы сыбайлас жемқорлық деңгейін бағалау және тағайындау айналысатын
халықаралық ұйымдармен өзара іс-қимыл және қарсы әрекет көздейді сондай-ақ
сыбайлас жемқорлыққа.
Осылайша, Қазақстанның сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиялық құжаттары
Қазақстандағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың жай-күйін жанама немесе
тікелей көрсететін индекстер мен рейтингтердегі елдегі орынға назар аударады.
Төменде сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың жай-күйіне, олардың Қазақстан
Республикасы азаматтарының нақты мемлекеттің динамикасы мен көрсетілуіне
қатынасындағы негізгі көрсеткіштер мен рейтингтерді талдау ұсынылған.
11.2.2. Елдегі сыбайлас жемқорлық жағдайын тікелей немесе жанама көрсеткен
Қазақстан Республикасындағы халықаралық рейтингтер
Transparensy International рейтингілері
Transparensy International - жемқорлықты тоқтату және қоғамның барлық салаларында
барлық деңгейлерде ашықтық, есеп берушілік және адалдықты жоғарылату міндетіне ие
халықаралық ұйым. Transparensy International бүкіл дүние жүзіндегі сыбайлас
жемқорлықтың елге әсерін диагностикалау және өлшеу бойынша мерзімді зерттеулер
жүргізеді. Осы зерттеулердің нәтижелері екі формада ұсынылған - Сыбайлас
жемқорлықты қабылдау индексі және Әлемдік сыбайлас жемқорлық барометрі.
Сыбайлас жемқорлықты қабылдау индексі (бұдан әрі – CЖҚИ) сараптама бағалары
мен қоғамдық пікірге негізделген сұрау салу негізінде елдегі сыбайлас жемқорлықтың
болжамды деңгейін жыл сайын бағалау болып табылады. Қазіргі уақытта көрсеткіш 100-
ден (өте таза) бастап 0-ге дейін (жоғары коррупцияланған) 176 елді қамтиды. 2016 жылға
арналған ағымдағы индекс бойынша әлемдік көрсеткіш 43 балл. Тиісінше, 43 ұпайдан
төмен елдерді сыбайлас жемқорлыққа жатқызуға болмайды.
Қазақстан Республикасы СЖҚИ-2015 алдыңғы рейтинг нәтижесінде 28 ұпай жинап, ал
2016 жылы 29 ұпаймен алға жылжыды. Егер елдердің ранкингін рет-ретпен қарасақ, онда
126-шы
орыннан
(176-дан)
Қазақстан
131-орынға
төмендеді.
Көрсеткіштердің
нашарлауының мұндай үрдісі ранкингқа кірген елдердің басым көпшілігімен тіркеледі
172
.
Transparensy International сарапшыларының пікірінше, СЖҚИ-2016 сыбайлас жемқорлық
пен теңсіздік арасындағы байланыстарды көрсетеді, ол бір-бірін сыбайлас жемқорлықпен,
қоғамдағы биліктің біркелкі бөлінбеуінен және байлықтың тең емес бөлінуімен тығыз
байланыс жасайды. Осы қарқынды үдерістердің нәтижесінде халықтың кең топтары
арасындағы саяси көңіл-күйдің нашарлауы байқалады және осы толқында халыққа
әлеуметтік-саяси әсер етудің популистік толқын қарқынын арттырады
173
. «Біздің
индексіміздегі төменгі рейтингі бар елдер сенімсіз және нашар жұмыс істейтін
мемлекеттік мекемелерден, мысалы, полиция мен әділет органдарынан зардап шегеді.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңдар қолданылған жерлерде де, іс жүзінде көбіне оны
айналып өтіп немесе елемейді. Адамдар көбінесе парақорлық пен бопсалаушылық
жағдайына тап болады»
174
.
2018 жылы 2017 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстанның СЖҚИ-і 31 ұпай
құрады
175
. Қазақстан Әзірбайжан мен Молдова сияқты 122 орынды иеленді. Тоғыз
зерттеудің алтауында Республика өткен жылмен салыстырғанда өз рейтингін арттырды,
172
https://www.transparency.org/news/feature/corruption_perceptions_index_2016
173
https://www.transparency.org/news/feature/corruption_and_inequality_how_populists_mislead_people
174
https://www.transparency.org/news/feature/corruption_perceptions_index_2016
175
http://tikazakhstan.org/indeks-vospriyatiya-korruptsii-kazahstana-vyros-na-2-balla-i-sostavil-31-2/
Достарыңызбен бөлісу: |
