Microsoft Word Баяндама толық дайын tk2018 20062018. doc

113 
 
бойынша ауқымды жұмысты жасауға шақырамын, кезінде  өткен ғасырдың 30-шы 
жылдарындағы сауатсыздыққа қарсы күрес болған».   
2.  2007  жыл  –  «Жеке  және  заңды  тұлғалардың  өтініштерін  қарау  тәртібі  туралы» 
Заң
202
.  Аталмыш  Заң  жеке  және  заңды  тұлғалардың  құқықтарын,  бостандықтары 
мен  заңды  мүдделерін  іске  асыру  және  қорғау  мақсатында  өтініштерді  беру  мен 
қарауға байланысты қоғамдық қатынастарды реттейді.  
3.  2007 жыл – Халыққа қызмет көрсету орталықтарының ашылуы, онда «бір терезе» 
режимінде  халыққа  және  бизнестің  негізгі  қызметтері  ұсынылып,  әртүрлі 
мемлекеттік  органдардың  отырыстары  өткізілді.  Бұл  мемлекеттік  қызметті  алуды 
айтарлықтай жеңілдетті, ол қазірдің өзінде стандартталған.  
4.  2007  жыл  -  «Мемлекеттік  қызметті  көрсетудің  үлгі  ережесін  бекіту  туралы»  2007 
жылғы  30  маусымдағы  №  559  қаулысы  шықты  -  мемлекет  алғаш  рет  мемлекеттік 
қызмет деген не және ол не кіреді деп тұжырымдады. 
5.  2010  жыл  -  Мемлекеттік  қызметтерді  жүзеге  асыру  Қазақстан  Республикасы 
Президентінің  2010  жылғы  19  наурыздағы  №  954  Жарлығымен  бекітілген 
«Облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың орталық атқарушы 
органдарының  және  жергілікті  атқарушы  органдарының  тиімділігін  жыл  сайынғы 
бағалау  жүйесіне  енгізілді»
203
,  яғни  мемлекеттік  қызмет  көрсету  сапасын  бағалау 
мемлекеттік  органдардың  қызметіне  баға  берудің  жеке  бағыты  болып  табылады 
және оны сұрай бастады. 
6.  2011 жыл – Қызмет көрсету орталықтары мен электрондық үкіметті біріктірді. 
7.  2012 жыл  - электрондық үкімет порталының толыққанды жұмысы, яғни, мемлекет 
пен  азамат  арасындағы  қарым-қатынаста  делдалдың  болмауы.    Мемлекеттік 
қызметі алып қана қоймай, сонымен бірге  салық, айыппұл төлеу мүмкін болды.  
8.  2013  жыл  –  «Мемлекеттік  қызмет  туралы»  Заң.  Бұл  заң  мемлекеттік  қызмет 
көрсету саласындағы қоғамдық қатынастарды реттейді.  Бұрын мемлекеттік қызмет 
көрсету  үкімет  қаулысымен  реттелсе,  енді  ол  заңмен  реттеледі.  Мемлекеттің  рөлі 
өзгерді    -  зорлық-зомбылық  аппараты  мен  бюджетті  бөлі  аппаратынан  ол  енді 
тұрғындардың көз алдында қызмет көрсету аппаратына айналды, яғни өз қызметін 
аздап өзгертті.  
9.  2014  жыл  -  Ұлттың  жоспары
204
  және  «Есеп  берілетін  мемлекеттің  қалыптасуы» 
жасалды,  оның  аясында  мемлекет  жұмысын  өзгерту,  ашық  үкімет  құру  және 
ақпаратқа қол жеткізуді қамтамасыз ету ұсынылды. 
10. 2015  жыл  –  «Ақпаратқа  қол  жеткізу  туралы»  заң.  Бұл  заң  әрбір  адамның 
конституциялық  құқығын  жүзеге  асырудан  туындайтын  қоғамдық  қатынастарды 
регламенттейді,  ол  заңмен  тыйым  салынбаған  кез  келген  тәсілмен  ақпарат  алуға 
және таратуға мүмкіндік береді. 
11. 2015-2016  жылдар  –  Ашық  үкіметтің,  Сот  кабинетінің  және  басқа  да  мемлекеттік 
электрондық 
қызметтердің 
мемлекетпен 
қашықтан 
және 
ішінара 
өзара 
әрекеттесуіне мүмкіндік беретін қызметін іске қосу. 
12. 2016  жыл    -  «Халыққа  қызмет  көрсету  орталығы»,  «Жылжымайтын  мүлік 
орталығы»,  «Жер  кадастрының  ғылыми-өндірістік  орталығы»,  «Зейнетақы  төлеу 
жөніндегі 
мемлекеттік 
орталық» 
кіретін 
«Азаматтар 
үшін 
үкімет» 
                                                
202
 http://adilet.zan.kz/rus/docs/Z070000221_ 
203
 http://adilet.zan.kz/rus/docs/U100000954_ 
204
 http://adilet.zan.kz/rus/docs/K1500000100 

114 
 
корпорациясының  құрылуы.  Қазір  мемлекеттік  қызметтердің  70%  -ы  қол  жетімді. 
Елде 353 кеңсе бар.  
Қазір  «Электронды  үкімет»  порталы  7,4  млн.  пайдаланушыны  тіркеді  (елдегі  ересектер 
саны  12,9  млн.).  235  қызмет  пен  қызмет  көрсету  қол  жетімді
205
.  Қызметтерді 
автоматтандыру,  тиімділік,  ашықтық  және  лауазымды  тұлғамен  байланысын  қысқарту 
есебінен ішкі сыбайлас жемқорлықтың айтарлықтай төмендеуі байқалады.  
Өздеріңіз  көріп  отырғандай,  13.4.1.  таблицасында  мемлекет  пен  азамат  байланысы  иесіз 
қарым-қатынасқа  көптеп  көшуде.  «Электрондық  үкімет»  порталында  электронды 
шағымдарды  қоса  алғанда,  кез  келген  азаматтың  қызметінің  орындалуын  тізбектеп  көре 
алады және құқығы бұзылғанда кез келген уақытта шағымдана алады 
13.4.1-кесте. Мемлекеттік қызметтер көрсету статистикасы 
Көрсеткіш 
2014 жыл, млн. 
қызмет 
2017 жыл, млн. 
қызмет 
Серпіні, % 
Барлығы 
139,1 
164,3 
+18,1 
«Электронды 
үкімет»  және  оның 
сайты арқылы 
39,6 
80,5 
+103,3 
«Азаматтарға 
арналған 
үкімет» 
мемкорпорациясы 
және  оның  Халыққа 
қызмет 
ету 
орталықтары  (ХҚО) 
арқылы 
15,1 
38 
+151,7 
Қағаз 
түрінде 
қызмет 
беру 
(мемлекеттік  орган) 
арқылы  
84,3 
45,8 
-45,7 
ҚР Мемлекеттік құқықтық статистика және арнайы есепке алу комитетінің ақпаратына 
сәйкес 
 
13.5. Азаматтардың жемқорлықпен күресуі  
Азаматтардың сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресі тек қоғамдық бірлестіктер құрамында 
ғана  емес,  сонымен  қатар  өз  бетінше  жүзеге  асады.    2017  жылы  сыбайлас  жемқорлыққа 
қарсы  іс-қимыл  туралы  Ұлттық  есебіне  сәйкес,  2016  жылы  «1424»  call-орталығының 
тікелей  желісі  жемқорлыққа  қатысты  14  мың  өтініш  алды.    Нәтижесінде,  сыбайлас 
жемқорлық қылмыстар фактілері анықталды: 
  2016  жылы  185  адам  сыбайлас  жемқорлық  туралы  хабарлады  және  27  миллион 
теңге көлемінде сыйақы алды 
  2017  жылы  226  адам  сыбайлас  жемқорлық  туралы  хабарлады  және  31  миллион 
теңге көлемінде ақы алды 
Көріп  отырғандай,  сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы  іс-қимылға  азаматтарды  тарту  аз  болса 
да, үздіксіз прогресс бар деуге болады.  
                                                
205
 Число пользователей на портале еgov превысило 7,4 млн. 12.04.2018 // http://www.inform.kz/ru/chislo-
pol-zovateley-na-portale-egov-prevysilo-7-4-mln_a3216855 

115 
 
14 Қорытынды ұсыныс 
Қорытындылар  мен  ұсыныстар  сарапшылардың  тәжірибесі  негізінде  елдегі  сыбайлас 
жемқорлыққа қарсы күрес туралы авторлар ұжымының пікірлерін көрсету үшін жасалған. 
 
14.1. Қорытынды 
Баяндаманы тұжырымдай келе, мынадай қорытынды жасадық: 
1.  Сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы  күрес  нақты  мемлекеттік  басымдық  болып 
табылады және мемлекет сыбайлас жемқорлық деңгейін төмендету үшін үлкен күш 
жұмсайды.  Сонымен  бірге,  қозғаушы  күштер  мен  күреске  ынталандырып, 
халықаралық  міндеттемелер  мен  шетелдік  тікелей  инвестициялар  тартуды  қаласа, 
екінші жағынан мемлекеттік басқару үрдісін нығайтуға ынталандырады.   
2.  Мемлекет  сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы  күресте  біртұтас  күш  ретінде  әрекет 
етпейді  және  Мемлекеттік  қызмет  істері  және  сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы  іс-
қимыл агенттігі жүргізетін прогрессивті саясатына  ішкі қарсылық бар  екенін атап 
өткен жөн. Қажетті және тиімді шешімдермен қатар, сыбайлас жемқорлыққа қарсы 
күреске кедергі келтіретін шешімдер қабылданады. 
3.  Маңызды  мәселе  -  билік  тармақтарының  дисбалансы  немесе  атқарушы  билік 
тармағының  заң  шығару  билігінің  күшінен  басымдылығы.  Бұл  жасырын 
корпоративтік немесе салалық мүдде көздеудің нәтижесі ретінде шешім шығаруға 
әсер етіп, жалпы қоғамға зияны тиюі мүмкін.   
4.  Соған қарамастан мемлекеттің сұранысы, қатысуға формалары мен құралдары бар, 
сондай-ақ азаматтардың жемқорлыққа қарсы құралдары бар. Бұл мәселеде табысты 
өзара  іс-қимылдың  көптеген  мысалдары  бар.   Сонымен  бірге,  азаматтар  мен  ҮЕҰ 
заңдар  мен  басқа  да  нормативтік  құқықтық  актілерге  өзгерістер  енгізу  арқылы 
жүйелік деңгейде сыбайлас жемқорлыққа қарсы тұра алады. 
5.  Әлеуметтік  сауалнама  бойынша  жыл  сайын  қазақстандық  қоғам  сыбайлас 
жемқорлыққа  қарсы  күресте  қатысуға  бейім.  Дегенмен,  азаматтар  мен  мемлекет 
арасындағы өзара қарым-қатынастың жаңа құралдарына сенімсіздік пен құқықтық 
сауаттылық төмен болғандықтан, ол әлеуетін толықтай жүзеге асыра алмайды.  
6.  Тұтастай  алғанда  соңғы  екі  жылда  сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы  күресте 
салыстырмалы прогреске қол жеткізілді бұл үдеріске қатысушы қоғам тартылды.  
 
14.2. Ұсыныс 
Төменде  сыбайлас  жемқорлықпен  тиімді  күресуге  мүмкіндік  беретін  мемлекеттік 
қызметтің  түрлі  салаларын  жетілдіру  бойынша  ұсыныстар  берілген.  Ұсыныстар  іргелі 
реформаларсыз қол жеткізуге болатын ең төменгі деңгей екенін атап өткен жөн.   
14.2.1. Сот ақпаратына қол жеткізуді жетілдіру бойынша ұсыныс 
1.  Қазір қазақстандық заңнамада сот ақпаратына дұрыс қол жеткізу реттелмеген. Сот 
жүйесіндегі  сыбайлас  жемқорлыққа  итермелейтін  нәрсе
206
  -  сот  ақпаратына 
қолжетімділік  бүгінгі  күні  реттелмеген,  жүйелік  және  логикалық,  байланыс  жоқ, 
құжаттар  тізбесі,  негізінен  азаматтарға  қолжетімді  емес  және  сот  қызметкерлері 
үшін тар ведомстволық сипатқа ие, олар Жоғарғы Сот Қазақстан Республикасының 
                                                
206
 Выступление Лоскутова И.Ю. на конференции ОФ «Транспаренси Казахстан, октябрь 2012 года, 
«Проблемы доступа к судебной информации в Республике Казахстан», https://www.zakon.kz/4646504-
problemy-dostupa-k-sudebnojj-informacii.html 

116 
 
Конституциясы  немесе  Конституциялық  заңмен  берілмейді
207
.  Заңды  түрде  бекіту 
қажет:  сот  шешімін  жария  етуге  міндетті  және    қандай  мөлшерде  регламенттеу, 
және  заңды  түрде  шешімді  жариялаудың  қаншалықты  екенін,  заңмен  тыйым 
салынған жағдайларды қоспағанда, барлық шешімді жариялау міндетін сотқа беру 
туралы  сот  шешімі  туралы  мәселені  шешетін  соттың  мүмкіндігін  болдырмау.  ҚР 
«Жеке деректер туралы» заңы сот төрелігін жүзеге асыру  барысында туындайтын 
қатынастарға  қолданылмауы  тиіс,  сондықтан  бұл  сот  төрелігіне  қол  жеткізу 
құқығын шектеу болып табылады. 
2.  Қазақстандағы  веб-сайттар  қолданыстағы  заңнамаға  сәйкес  бұқаралық  ақпарат 
құралдарына  тең  екендігін  ескере  отырып,  Жоғарғы  Соттың  веб-сайттарынан 
қандай  ақпараттың  ресми  хабарлар  ретінде  қарастырылуы  керектігі  туралы 
мәселені заңнамалық түрде шешу қажет. 
3.  Жариялылықтың  конституциялық  принципі  және  сот  жүйесіндегі  жемқорлыққа 
қарсы  іс-қмылды  жүзеге  асыру  үшін  басқа  заң  шығарылуы  тиіс,  ол  мынаны 
қамтамасыз етуі керек
208
: 
  сот  ақпаратының  барынша  толық,  жылдам  және  қолжетімді  орналастырылуы, 
азаматтардың сот отырыстарына қол жетімділігі; 
  сот  жүйесі  мен  соттар  туралы  қажетті  ақпаратты,  сондай-ақ  судьялар,  сот 
қызметкерлері туралы негізгі ақпаратты жариялау; 
  соттардың  жұмыс  уақыты  мен  тәртібі  туралы,  сот  істерін  және  сотқа  жүгіну 
туралы  толық  ақпаратты,  оның  ішінде  оларды  қараудың  уақыты  мен  орны 
туралы, тұндыру және тоқтата тұру туралы ақпарат; 
  сот актілерінің жалпыға қолжетімділігін қамтамасыз ететін жүйе құру (үкімдер, 
шешімдер және т.б.); 
  сот  қоғамдастықтарын,  сот  органдарының  қызметі  туралы  ақпараттандыру 
жүйесін  құру,  оның  ішінде:  судьяларға  кандидаттарды  іріктеу  және  оларды 
тағайындау; 
  сот  актілеріне  қол  жеткізу  құқығын  жүзеге  асыру,  оның  ішінде  сот  актілерін 
немесе олардың бөліктерін іздеу, қарау, көшіру және басып шығару; 
  Қазақстан  Республикасының  соттарының  ресми  интернет-ресурсында  жалпыға 
қол жетімді еркін сот актілеріне қол жетімділікті реттеу; 
  ақпараттық  сот  ресурстарына  қол  жеткізуге  құқығы  бар  лауазымды 
тұлғалардың толық тізбесін, сот актілерін ресми жариялау тәртібін қамтамасыз 
ету; 
  сот  ақпаратының  сақталуына  және  сақталуына,  сондай-ақ  сот  актілеріне  қол 
жеткізу  құқығын  шектеуге,  сондай-ақ  адамның  құқықтары  мен  мүдделерінің 
бұзылуына  байланысты  материалдық  немесе  моральдық  зиянды  өтеу 
кепілдіктерін бұзғаны үшін жауапкершілікті енгізуге; 
                                                
207
 Закон   Республики Казахстан от 25 декабря 2000 года № 132-II «О судебной системе и статусе судей 
Республики Казахстан». 
208
 Концепция  проекта закона «О  доступе   к судебной   информации   в Республике Казахстан» Сборник  
материалов    проекта  «Общественное      участие  в  обеспечении    прозрачности  и    независимости    судов  в 
Казахстане» под редакцией С.М. Злотникова  ОФ «Транспаренси Казахстан»  Алматы 2012 год.    
 

117 
 
  Сот  актілерін  жариялау  кезінде  қатысатын  тұлғалардың,  сондай-ақ  құпия 
ақпарат  пен  олардың  жеке  өмірі  туралы  құпия  ақпарат  пен  сот  ақпаратының 
бұрмалануына  жауапкершілігін  қамтамасыз  ететін  шараларды  қамтамасыз  ету 
қажет. 
 
4.  «Жоғарғы Соттың сот актілері банкі» жүйесінде  (http://sud.gov.kz/rus/content/bank-
sudebnyh-aktov) әрбір сот актісі бойынша  «Істер санаттарының бірыңғай жіктелуі» 
істерді  жүктеу      (http://office.sud.kz/forumTaldau/forum.xhtml)  және  судьяның  аты-
жөнін  көрсету,  бұл  ол  қоғамдық  және  басқа  да  мемлекеттік  органдарға  сот 
практикасынан  күрт  ерекшеленетін  сот  шешімдерін  анықтауға  және  судьяның 
ықтимал мүшелігін көруге мүмкіндік береді. 
14.2.2. Биліктің заң шығару саласын нығайту бойынша ұсыныс 
1.  «Қазақстан  Республикасы  Парламенті  және  оның  депутаттарының  мәртебесі 
туралы»  Заңның  11-1-бабына  сәйкес  «Парламент  жанындағы  консультативтік-
кеңесші органдар» ақпараттық-талдау орталығы мен Қоғамдық палатаны құрады. 
2.  Ақпараттық-аналитикалық  орталығы  заң  жобаларын  сараптаумен  айналысады, 
реттеуші  ықпал  етуді  талдауды  жүзеге  асырады,  заң  жобаларын  әзірлейді, 
консультациялар 
өткізеді 
және 
парламентке 
қоғамдық 
сараптамалық 
талқылауларды 
ұйымдастырады. 
Бұл 
парламенттің 
орталық 
мемлекеттік 
органдарға зияткерлік тәуелділігін төмендетеді. Сондай-ақ осындай орталық ақылы 
негізде  белгілі  мәселелер  бойынша  сарапшыларды  тарта  алады,  бұл  парламент 
қазір істей алмайды. 
3.  Қоғамдық  палата  жергілікті  қоғамдық  кеңестермен  (өңірлер  мен  республикалық 
маңызы  бар  қалалар  деңгейлерінде)  өзара  әрекеттесу  бойынша  консультативтік-
кеңесші орган болып табылады. Бір тоқсанда  қажет болған жағдайда, Астанадағы 
Қоғамдық кеңестің өкілдері кездесіп, елдің жағдайын және заң шығару мәселелерін 
талқылайды.  Бұл  парламентке  өңірдегі  ахуалды  үнемі  қадағалауға  мүмкіндік 
береді.  
4.  Есеп  комитетін  Мәжіліс  басқаруына  өткізу.  Қазіргі  уақытта  атқарушы  билік 
тармақтары Есеп комитеті, Бас прокуратура, Ұлттық сыбайлас жемқорлыққа қарсы 
күрес 
бюросы, 
Қаржы 
министрлігінің 
Мемлекеттік 
кіріс 
комитетінің 
Экономикалық  тергеу  қызметі,  Қаржы  министрлігінің  Ішкі  аудит  жөніндегі 
комитеті,  Қаржы  министрлігінің  Қаржы  мониторингі  комитеті,  Ұлттық  қаржы 
есептілігі  комитеті,  Ұлттық  банк  мемлекеттік  аудит  және  тексеру  жүргізе  алады. 
Сонымен  қатар,  заң  шығарушы  билік  органдарында  Есеп  комитетінің  құрамына 
кіретін мәслихаттардың тексеру комиссияларын қоспағанда, мұндай органдар жоқ. 
Есеп комитетінің Парламентке ауысу сыбайлас жемқорлыққа қарсы тұру қабілетін 
кеңейтіп, тұтастай алғанда заң шығару саласының рөлін күшейтеді. 
5.  Азаматтар  үшін  шығармашылық  және  түсінікті  бола  алатын  жекелеген 
парламенттік  БАҚ  құру  үшін  парламенттің  қызметіне,  оның  ішінде  жұмыс 
топтарында,  комитеттерде  және  жекелеген  депутаттардың  жұмысында  жұмыс 
істейтін  болады.  Бұл  азаматтардың  заңнамалық  процесте  және  бюджеттік 
жоспарлау процесіне қызығушылығын арттырады. 
6.  Парламенттік  тыңдаулардың  мәселелерін  кеңейту  қажет  -  азаматтарға  қатысты 
маңызды  мемлекеттік  шешімдерді  үкіметтің  емес,  парламенттің  алаңында 
талқылау керек. 

118 
 
7.  «Қазақстан  Республикасы  Парламенті  және  оның  депутаттарының  мәртебесі 
туралы» заңның 22-1-бабының «Үкіметтің мүшелерін тағайындау үшін Парламент 
Мәжілісімен  консультациялар  жүргізу»  енгізу  және  оны  орындау  қажет.  Кем 
дегенде 
парламенттің 
үкіметтің 
мүшелері 
кандидатуралары 
туралы 
қорытындылары көпшілікке жариялануы керек. 
8.  Мәс  Бұдан  басқа,  «Сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы  іс-қимыл  туралы»  Қазақстан 
Республикасының Заңына сәйкес, мемлекеттік органдарда алынған мәлімдемелерде 
ресми құпия лихат аппараты қызметкерлерінің нормативін өзгерту қажет - олардың 
саны 1 депутатқа шаққанда кемінде 1 қызметкер болу керек, ал қазір 6 депутатқа - 
1 қызметкер.   
14.2.3. Мемлекеттік басқаруды жетілдіру бойынша ұсыныс 
1.  Жыл  сайын  Қаржы  министрлігінің  Мемлекеттік  мүлік  және  жекешелендіру 
комитетіне  мемлекеттік  меншіктен  түсетін  кірістер  бойынша  ұлттық  баяндаманы 
жариялау,  оған келесі көрсеткіштер кіреді: 
2.  Мемлекеттің қатысуы бар барлық ұйымдар алты айда бір рет есеп берудің бір және 
қысқаша  формасын  ұсынуы  тиіс,  оның  негізінде  мемлекеттік  активтерді  жалпы 
басқарудың жалпы көрсеткіштері есептеледі. Көрсеткіштер мынадай (бірақ 10-нан 
көп емес, әйтпесе оларды өңдеу мүмкін емес): 
  Қысқа және ұзақ мерзімді активтер 
  Жалпы пайда 
  Таза пайда 
  Төленген салық көлемі 
  Мемлекетке төленген дивидендтер мөлшері 
3.  Жұмыс  істеп  тұрған,  жиі  эксплуатацияланатын,  бірақ  соған  қарамастан  қазір 
жаратылмай  жатқан мына  нысандар  мен  мүліктерді  түгендеп,  балансқа  алу  керек:  
электр  желілері,  трансформаторлар,  зираттар,  жолдар,  көпірлер,  бөгеттер,  су 
қоймалары, су құбырлары, кәріз жүйелері және т.б.  
4.  «Мемлекеттік мүлік туралы» Заңда мемлекет өз меншігімен және оны басқаратын 
бағынысты  ұйымдардың  көмегімен  жүзеге  асыратын  мақсаттары  мен  міндеттерін 
анықтау қажет. Сондай-ақ, мемлекеттік мүліктің әр түрінің  қолданылуын жекелеп 
белгілеп жазу керек.  
5.  Орталық  атқарушы  органдар  үшін  ведомстволық  бағынышты  ұйымды    құру  үшін 
жеке  бизнеспен  бәсекелеспейтін  және  агенттің  өз  функцияларын  орындамаған 
құрудың  негіздемесін  және  негізділігін  көрсететін  рәсімді  құру  қажет.  Егер 
ведомстволық бағынышты ұйым пайда табатын болса, онда ол ұлттық басқарушы 
холдингке берілуге тиіс. Егер ведомстволық бағынысты ұйым пайда табатын болса, 
онда  ол  ұлттық  басқарушы  холдингке  берілуге  тиіс.  Бөлімге  тікелей  бағынышты 
әлеуметтік  /  инфрақұрылымдық  функцияларды  және  жеке  кәсіпкерлік  шеңберінде 
шешілмейтін күрделі міндеттерді орындайтын ұйымдар болуы керек. 
6.  Ғарыштық  суреттер  негізінде  бар  жерді  түгендеп,  жер  кадастрының  сайтын  құру 
керек, онда функционалдық аймақтарға бөлу және жер телімдерін ағымдағы тарату 
туралы қолжетімді ақпарат болуы тиіс.  
7.  Жерсеріктік  суреттер  немесе  аэрофототүсірілім  негізінде  қалалардағы  үйлер  мен 
басқа  ғимараттарды  есепке  алу.  Оларды  ағымдағы    кадастр  базасы  мен  және 
«қызыл жолақ» бас жоспарымен салыстыру. Заңсыз ғимараттарды анықтау.  

119 
 
8.  Барлық  жерде  қаланың  дамуын  жоспарлау  үшін  «қызыл  жолақпен»  елді-
мекендердің бас жоспарын  жариялау.  
9.  Ауыл  шаруашылық  алқаптарының  10  000  гектардан  астамын  иеленген  (жалдау, 
иелену)  жер  пайдаланушыларға  арналған  «Бухгалтерлік  есеп  және  қаржылық 
есептілік туралы» 2007 жылғы 28 ақпандағы Қазақстан Республикасы Заңының 1-
бабының 7) тармақшасына сәйкес ұйымдардың құрамына енгізу.  
10. Шаруашылық  істерін  жүргізетін  мемлекеттік  қатысумен  барлық  ұйымдар  үшін 
дивиденд мөлшерін жасау.   
11. «Құқықтық  актілер  туралы»  Заңда  жемқорлыққа  қарсы  сараптаманы  құқықтық 
актілердің ғылыми сараптамасының жеке және міндетті кезеңі ретінде енгізу.  
12. Республика азаматтарына зейнетақы жүйесін өзгерту сияқты тікелей әсер ететін заң 
жобалары үшін нормативтік әсерді бағалау / талдау рәсімін енгізу. Сонымен қатар, 
осы  процедураның  тапсырыс  берушісі  агенттік  әзірлеуші  емес,  парламент  болуы 
керек. 
14.2.4. Азаматтық қоғамды тарту туралы ұсыныстар 
1.  Азаматтардың  борыштық  міндеттемелері  бойынша  бірыңғай  ашық  базаны  құру  - 
мемлекеттік  қызмет  көрсету,  алименттер,  азаматтардың  қарыз  туралы  міндетті 
түрде хабардар етумен айыппұлдардың әртүрлі түрлері. 
2.  2017  жылғы  28  желтоқсандағы  «Ақпараттық  және  коммуникация  бойынша 
Қазақстан  Республикасының  кейбір  заңнамалық  актілеріне  өзгертулер  мен 
толықтырулар  енгізу  туралы»  №  128  заң  нормасын  алып  тастау.  Ол  журналистен 
БАҚ-да  заңды  құпияларды  тарату  үшін  жұртшылықтың  келісімін  алуды  талап 
етеді. 
3.  Ақпаратқа  қол  жеткізу  құқығын  қамтамасыз  ету  және  қорғау  тетіктері  мен 
ерекшеліктер  тізімін  жасайтын  «Ақпаратқа  қол  жеткізу  туралы»  заңға  түзетулер 
енгізу.  Сондай-ақ,  ақпарат  беру  мерзімдерін  бұзғаны  үшін  мемлекеттік 
қызметшілер үшін жауапкершілікті дамыту және іске асыру қажет. 
4.  Колледждерде және жоғары оқу орындарында «Электрондық үкімет» және «Ашық 
үкімет»  қызметтерін  пайдалану  бойынша  қосымша  факультативті  курс  енгізу.  
Сондай-ақ, ол курсты азаматтар үшін Интернетте орналастыру.   
5.  Қазақстандық  заңнама  мен  құқық  қолдану  тәжірибесін  ескере  отырып,  «Адам. 
Құқық.  Қоғам»  мектеп  курсын  қайта  қарап  шығу.  Курс  кәдімгі  азаматтың 
күнделікті қажеттіліктеріне барынша сай болуы керек.