78
жобаларын талқылауға қатысу, бюджет қаражатын бөлу кезіндегі ашықтық және
есептілік
129
.
Стамбулдағы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жоспары мониторингінің IV
кезеңінің баяндамасы Қазақстанда сыбайлас жемқорлыққа қарсы реформаларды жүзеге
асыруда қоғамның жеткіліксіз рөлін атап өтті
130
. Қазақстанға берілген ЭЫДҰ-ның
сыбайлас жемқорлыққа қарсы реформаларды жүргізудегі жұртшылықты тарту туралы
толық ұсыныстары:
Сұндай ынтымақтастыққа таңдаулы көзқарастарды қоспай, сыбайлас
жемқорлыққа қарсы саясатты қалыптастыруға және жүзеге асыруға
азаматтық қоғам ұйымдарының кеңінен қатысуын қамтамасыз ету;
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясат, сыбайлас жемқорлыққа қарсы сараптама
бойынша консультацияларға қатысты азаматтық қоғаммен диалогты қолдау.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл саласындағы қолданыстағы заңнаманы
жетілдіру бойынша үкіметтік емес ұйымдардың сарапшыларын кіргізе отырып,
ведомствоаралық комиссия құрамын кеңейту мүмкіндігін қарастыру;
Үкіметтік
емес
ұйымдардың
және
басқа
да
азаматтық
қоғам
институттарының
ұсыныстарын
қабылдамауды
қоғамдық
ынталандыру
жөніндегі даму органының міндеттемесін көздейтін маңызды актілер
жобаларын міндетті түрде қоғамдық талқылау туралы ережелерді енгізу
мүмкіндігін қарастыру.
Кеңесте үкіметтік емес ұйымдар делегаттарының анықтамасына мемлекеттік
араласуды болдырмау мақсатында қоғамдық және сарапшылық кеңестердің
қалыптасу және жұмыс істеу жолдарын қайта қарау.
ЭЫДҰ сондай-ақ Стамбулдағы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жоспарына
қатысушы елдердің баламалы мониторинг жүргізу процесіне азаматтық қоғамның
белсенді қызығушылығын және қатысуын қолдайды
131
. Баламалы (немесе «көлеңкелі»)
мониторинг -әзірленген әдіснамаға сәйкес, Ыстамбул іс-қимыл жоспарының (ЫІҚЖ)
мониторингінің барлық кезеңдерінде үкіметтік емес сектор өкілдерінің бірдей тәуелсіз
қатысуы.
10.3. Қазақстан Республикасының заңнамасы және азаматтық қоғамның сыбайлас
жемқорлыққа қарсы үдерістегі рөлі
Қоғамдық институттардың сыбайлас жемқорлыққа қарсы белсенді тартылуын Қазақстан
Республикасының ұлттық заңнамасы да топшылайды.
«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» Қазақстан Республикасының Заңында
132
сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдарды жүзеге асыруда қоғамдық ұйымдар
қолданатын ықтимал іс-әрекеттер мен іс-шаралар тізімі бар:
129
Например, рекомендация 1.4. «Участие общественности» в отчете III раунда мониторинга по Казахстану
Стамбульского плана действий по борьбе с коррупцией. Текст отчета доступен по ссылке:
http://www.oecd.org/daf/anti-bribery/Kazakhstan-3rd-Round-Monitoring-Report-RUS.pdf
130
Отчет IV раунда мониторинга Стамбульского плана действий по борьбе с коррупцией. Текст отчета
доступен по ссылке: http://www.oecd.org/corruption/acn/OECD-ACN-Kazakhstan-4thRound-Monitoring-Report-
RUS.pdf
131
«Практическое руководство: как проводить мониторинг со стороны гражданского общества».
132
Статья 24 «Участие общественности в противодействии коррупции» Закона Республики Казахстан от 18
ноября 2015 года №410 «О противодействии коррупции». Текст закона доступен по ссылке:
http://adilet.zan.kz/rus/docs/Z1500000410#z23
79
1) Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен өзiне белгiлi сыбайлас
жемқорлық құқық бұзушылық жасау фактiлерi туралы хабарлауға;
2) сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша заңнаманы және құқық
қолдану практикасын жетілдіру жөнінде ұсыныстар енгізеді;
3) сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыруға қатысады;
4) жемқорлыққа қарсы басқа да субъектілермен және сыбайлас жемқорлыққа қарсы
органмен өзара іс-қимыл жасайды;
5) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен мемлекеттік
органдардың сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы ақпаратты сұратуға және
алуға;
6) сыбайлас жемқорлыққа қарсы iс-қимыл мәселелерi бойынша ғылыми және әлеуметтiк
зерттеулер жүргiзу;
7) бұқаралық ақпарат құралдарында түсіндіру жұмыстарын жүргізеді және сыбайлас
жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша әлеуметтік маңызы бар іс-шараларды
ұйымдастырады.
Қазақстан Республикасының 2015-2025 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы
стратегиясы
133
, мысалы, жемқорлықтың алдын алудың тиімді механизмі ретінде
азаматтық қоғам институттарын қоғамдық бақылаудың болуын белгілейді.
Мұндай бақылауды енгізу азаматтық қоғам институттарын жандандыруды ғана емес,
сондай-ақ тиісті заңнамалық реттеуді талап етеді. Сыбайлас жемқорлықтың алдын алу
саласындағы қоғамдық бақылау институты азаматтық қоғамды одан әрі дамытуда
маңызды рөл атқарады, оның институттары мемлекеттің беделін нығайтуға және
мемлекеттік аппарат жұмысының сапасын арттыруға үлес қосады.
10.4. Қазақстандағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы реформаларды жүзеге асыруға
азаматтық қоғамның қатысуы
10.4.1. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегияны әзірлеуге қатысу
Азаматтық қоғам өкілдері мемлекеттік органдар мен саяси партиялар ұйымдастырған
интерактивті платформаларда Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегияны талқылауға
қатысты. Стратегияны әзірлеу және талқылау бойынша жұмыс тобына танымал заңгерлер,
саясаттанушылар, сарапшылар, қоғам қайраткерлері, Бас прокуратура өкілдері,
Мемлекеттік қызмет істері және жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі өкілдері кірді.
Қазақстандық мемлекеттік органдардың жұртшылық өкілдерімен үнемі кездесулер, алқа
жиындарын өткізіп жатқандығына қарамастан, азаматтық қоғамның шешім қабылдау
үдерісіне әсері жеткіліксіз. Сыбайлас жемқорлықпен күрес жөніндегі қоғамдық кеңестің
мүшесі Жанар Жандосова атап өткендей, Стратегияны құрушылар тарапынан азаматтық
қоғамның пікірлері мен ұсыныстары туралы кері байланыс жоқ
134
.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегияға енгізілген азаматтық қоғамның ұсыныстары:
1. Мемлекеттік қызметшілердің табыстары, шығыстары, активтері, мүлкі туралы
декларация (осы тармақты іске асыру 2020 жылға дейін кейінге қалдырылды).
133
Раздел 4.2. «Внедрение института общественного контроля». Указ Президента Республики Казахстан от
26 декабря 2014 года №986 «Об Антикоррупционной стратегии Республики Казахстан на 2015-2025 годы» .
Текст документа доступен по ссылке: http://adilet.zan.kz/rus/docs/U1400000986#z19
134
Интервью «Не заставим прекратить вымогать, но можем не давать взятки». Текст доступен по ссылке:
https://rus.azattyq.org/a/den-borby-s-korruptsiey-interview-zhandosova/26733146.html
Достарыңызбен бөлісу: |
