Мектебінде

119
В) Бастауыш;     Г) Толықтауыш.
10. Есімдіктің сөйлемдегі қызметін анықтаңыз.
Атымның сыры өзіме мәлім.
А) Пысықтауыш;     Ә) Баяндауыш;
Б) Анықтауыш;        В) Бастауыш; 
Г) Толықтауыш.
11.  Бастауыш  қызметіндегі  жалпылау  есімдігін 
анықтаңыз.
А)  Оның  қасында  бұл  дегеніңнің  құны  керемет  емес 
пе?
Ә) Әйткенмен ешқандай қиындық көрмедім.
Б) Бәрі хабардар болып үлгерген сияқты. 
В) Олақтан салақ жаман. 
Г) Өзім дегенге өгіз қара күшім бар.
12.  Толықтауыш  қызметіндегі  болымсыздық 
есімдігін табыңыз.
А) Кімді айтса, сол келер.
Ә) Ешбір сыйлықтың керегі жоқ.
Б) Әй, мен сені ақыл айтсын деп ертіп келгенім жоқ. 
В) Мұның иесі кім болды екен? 
Г) Әлі күнге дейін ешкімге тіс жармады.
13. Анықтауыш қызметіндегі етістікті табыңыз.
А) Ел ұнатқан ұлын жасқамайды.
Ә) Қамданған қапы қалмайды.
Б) Ұялған тек тұрмас.
В) Талапты ерге нұр жауар. 
Г) Қорыққанға қос көрінер.
14.  Пысықтауыш  қызметіндегі  мекен  үстеуін 
көрсетіңіз.
А) Тыста отырған үлкендерге сәлем берді.
Ә) Содан бері көп жылдар өтті.
Б) Арнайы соғып, апасын ала кетті.

120
В) Ал бұл ағаштың паспорты өзгеше.
Г) Көңілім шарықтап, өзгеше күй кешкендеймін.
15.  Баяндауыш  қызметіндегі  сын-қимыл  үстеуін 
табыңыз.
А) Айнала жым-жырт, қаннен-қаперсіз.
Ә) Үш айдың ішінде әжептәуір өсіп қалыпты.
Б) Қойылған бағасы тым жоғары.
В) Күткен адамдарыңыз артта.
Г) Елдің алды бағана келген.
16. Бірыңғай анықтауышты сөйлемді табыңыз.  
А) Әдепті, мәдениетті адамның талғамы да биік.
Ә) Бүгін де, ертең де уақытымыз болмайын деп тұр. 
Б) Астана мен Алматы – еліміздің ең әдемі қалалары.
В) Ата-анасын, бауырларын сыйламағаннан без.
Г) Аңсаған арманымды көрдім, көңілім тынды.
ЗАТ ЕСІМ
1. Дерексіз зат есімді табыңыз.
А) Болат Бурабайды бұрын көрмеген.
Ә) Рәбиға зұлымдық пен зорлықтан қашып келеді.
Б) Сен бесікте жатқанда, бала болып жыламадың. 
В) Топтанып келіп жылқыға да шапты.
Г) Екі беті алмадай қызарып кетіпті.
2. Жалқы есімдерді табыңыз.
А) Намыс, Ақтөбе, Құбылыс;
Ә) Шығарма, Кітап, Жомарт;
Б) Баба, Жетісу, Айнұр;
В) Тайбурыл, Хайуан, Қарағанды;
Г) Кәмшат, Едіге, “Қазақ әдебиеті”.
3. Етістіктен жасалған дерексіз зат есімді табыңыз.
А) Тіл байлығы – ой байлығы.
Ә) Қоянды қамыс өлтіреді, ерді намыс өлтіреді. 

121
Б) Сол кезде бақыт дегенді бағалай білсемші!... 
В) Қызық еді Аянның мінезі.
Г) Қуанышыма ортақтаса келгендеріңе рахмет.
4. Жалқы есім де, жалпы есім де болатын дерексіз 
зат есімді табыңыз.
А) Ар;  Ә) Шаттық;  Б) Көңіл;  В) Қайғы;  Г) Мұң. 
5. Зат есімнің сөйлемдегі қызметін анықтаңыз. 
Маған жауабыңыз ұнады. 
А) Анықтауыш;         Ә) Баяндауыш;
Б) Толықтауыш;         В) Бастауыш;
Г) Пысықтауыш.
6.  Табыс  септігіндегі  зат  есімнің  толықтауыштық 
қызметін табыңыз.
А) Бұған сенбегенің дұрыс болған екен.
Ә) Әлемнің жарығын сыйладың сен маған.
Б) Апаттың алдын алу шаралары ұйымдастырылды. 
В) Бұл - сізден күтпеген жауабым.
Г) Ауылдан шыққанда күн әлі жарық болатын.
7.  Мезгіл  мәнді  пысықтауыш  қызметіндегі  зат 
есімді көрсетіңіз.
А) Парашютпен ұшақтан секіруге құмар болдым.
Ә) Одан әрірек жарқыраған теңіз жағалауы жатыр.
Б) Күтіп жүрген адамы түнде келіпті.
В) Бірде мынандай оқиға болған еді.
Г) Таңертең жинамай кеткен төсегі сол күйінде жатыр.
8. Туынды зат есімді табыңыз.
А) Тымақ – қысқы бас киім.
Ә) Ғасырлар сырын шерткен халық даналығы көңіліне 
ой салды.
Б)  Таңертең  Батырбек  көзін  ашып,  дереу  сағатына 
қарады. 
В) Мұндай шарт-шұрт қимылдар ұзаққа  созылмайды 

122
да.
Г)  Жетектерінде  жеңіл-желпі  жүгін  артқан  жалғыз 
тайынша.
9. Күрделі зат есімді табыңыз.
А)  Тарихшы  Әбілғазының  шежіресінде  жазылған 
пікірді негізге алды.
Ә) Күнұзын аттан түспей, өзге жүргіншілерді бақылады.
Б)  Біз  сапарға  шығар  алдында  жазушы  кітапханасын 
ақтарып, біраз кеңескен едік. 
В) Біраздан кейін көзге түспей ғайып болды.
Г) Жанын жеген әлдебір ішкі күйзелісін жасырғандай.
10.  Етістіктен  жасалған  туынды  зат  есімдер 
қатарын табыңыз.
А) Күншілдік, білім;    Ә) Салауаттылық, зиялылық;
Б) Айтыс, келісім;        В) Мұнайшы, жолаушы;
Г) Жақсылы, ізгілік.
11.  Бірігу  тәсілімен  жасалған  күрделі  зат  есімді 
табыңыз.
А) Арқаның кербез сұлу Көкшетауы.
Ә) Ешкімге сездірмеймін деген едім.
Б) Таңертең басталған іс-шара ұзаққа созылды. 
В) Бұл отырған жұрт тегіннен-тегін жиналған жоқ.
Г) Бірталай жер жүріп барып, артына жалт бұрылды.
12.  Көптік  жалғауы  жалғанбайтын  қатарды 
табыңыз.
А) Заман, кесте, көңіл;           Ә) 2 кг алма, тары, мол;
Б) Байланыс, төбе, сандық;   В) Жілік, соқпақ, бала;
Г) Қуаныш, кезең, мәтін.
13.  Тәуелденген  зат  есімдерге  қосымшасы  өзгеріп 
жалғанатын септіктер қатарын көрсетіңіз. 
А) Ілік, атау, барыс;              Ә) Ілік, жатыс, шығыс;
Б) Барыс, табыс, жатыс;      В) Табыс, жатыс, шығыс;

123
Г) Жатыс, шығыс, көмекес.
14.  Баяндауышы  зат  есімнен  жасалған  сөйлемді 
табыңыз.
А) Өнерліге өріс кең.
Ә) Ұстаның бізі сүйкімді.
Б) Су ішкен құдығыңа түкірме. 
В) Кемедегінің жаны бір.
Г) Өмірдің өзі – ұлы ұстаз.
15.  Дерексіз  зат  есімнің  сөйлемдегі  қызметін 
анықтаңыз.
Оның  есінде  сақтау  қабілеті  де  айналасындағы-
ларды таң-тамаша қалдыратын.
 А) Баяндауыш;     Ә) Анықтауыш;   Б) Бастауыш; 
В) Толықтауыш;    Г) Пысықтауыш.
СӨЗ ҚҰРАМЫ
1. Түбір сөзді табыңыз.
А) Ақтау;               Ә) Дидар;
Б) Орманшы;        В) Қосымша;     Г) Бөлгіш.
2. Түбірдің ережесін анықтаңыз.
А) Негізгі ойды білдіретін бөлшек.
Ә) Сөздің бастапқы мағыналы бөлшегі.
Б) Жаңа мағына тудырушы бөлшек. 
В) Қосымша жалғанған бөлшек.
Г) Қосымша қосуға болмайтын бөлшек.
3. Туынды түбірлерді көрсетіңіз.
А) Қасиеттер, парасат;   Ә) Сөздік, малақай;
Б) Әділет, дәреже;          В) Шұңқыр, домалақ;
Г) Бөлшек, жақсылық.
4. Туынды түбірлерді анықтаңыз.
А) Негізгі, мекені;        Ә) Өнім, жолдастық;