1.2 Мұғалжар ауданының қалыптасуы
Ақтөбе қаласының іргесі Ақ-төбе қамалы ретінде (ескі жылнама бойынша 1869 жылғы 9 мамыр) қаланғаннан кейін біздің өлкемізге де қоныс аударушылар ағыла бастады. Ақтөбе маңында құнарлы жер бар, және жергілікті тұрғындар диқаншылықпен шұғылданбайды деген қауесет Ресейдің орталық губернияларының шаруалары арасында тез тарап кетті. Бірақ қоныс аудару процестерінің ең басты себебі бұл – патшалық Ресейдің саясаты болды. 1878 жылдан бастап Рязань, Воронеж және Тамбов губернияларынан Ақтөбе жеріне қоныс аударушылар келе бастады [3, 102-б.].
1901-1905 жылдары Орынбор-Ташкент теміржолының құрылысы басталды. Соның нәтижесінде Ақтөбе облысының территориясында халық санының артуына байланысты әкімшілік –аумақтық құрылымдарында өзгеріс бола бастады.
1965 жылы 17 желтоқсанда Ақтөбе облысының құрамында жаңа [4, 157-б.] аудан Қандыағаш деген атаумен құрылып, орталығы ретінде Ембі қалалық поселкесі белгіленді. Қандыағаш ауданының құрамына Темір ауданының құрамында болған ауылдық елді-мекендер Бақтыөзен, Бөрлі, Егіндібұлақ, Еңбекші, Жұрын, Құмжарған, Орқаш, Шилі, және Ембі ауылдық кеңестері мен Шалқар ауданының [4, 201-б.] Мұғалжар ауылдық кеңесі [4, 203-б.] қосылды.
Қазан төңкерісінің жеңіске жету құрметіне орай 1967 жылдың 11 қаңтарында Октябрь революциясының 50 жылдығына байланысты Октябрь ауданы болып өзгертілді [4, 401-б.].
Содан кейін, 1997 жылдың 16 маусымында Қазақстан Республикасы Президенті Н.Назарбаевтың Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызыл-Орда және Қостанай облыстарының әкімшілік-аумақтық құрылымына өзгеріс енгізу туралы [5, 312-б.] өкімімен Октябрь ауданы Мұғалжар ауданы, ал оның орталығы Октябрь қаласы – Қандыағаш қаласы болып өзгертілді [5, 313-б.].
1.3 Мұғалжар ауданының табиғат жағдайлары
Сақмар құрылымдық-формациялық белдемі палеозойлық офиолитті құрылымының көрнекті өкілі болып табылады, яғни палеозойдың ордовик-силур кезеңдерінде бұл құрылым ауқымында көне мұхиттық қыртыс болғандығы оның формациялық және тектоникалық ерекшеліктерінен аңғарылады. Құрылым ашылымдарының жалпы ұзындығы 300 шақырым шамасында, оның 120 шақырым Қазақстан аумағында. Белдемнің ендік көрсеткіші 30-60 шақырым аралығында өзгереді. Ол батысында Қарғалы-Көкпекті терең жарылымы арқылы Орал алды шеткі ойысына тиесілі зілайыр свитасының жоғарғы девон - төменгі карбондық флиш түзілімдерімен жапсарласады, шығыс шекарасы Батыс Орал жарылымы деп аталатын терең жарылыммен шектеледі. Белдем өзінің солтүстік бөлігінде аталған жарылым бойын жанамалайтын Ор-Елек белдемінің кембрийге дейін тұрақтанған блоктарымен жапсарласса, оңтүстік бөлігінде сол жарылым арқылы Жасылтасты синклинориймен тікелей жанасады. Құрылым ауқымында кеңінен тараған және ірі массивтер құрайтын интрузиялар ультранегізді және негізді таужыныстардың кемпірсай кешеніне біріктірілген. Кемпірсай хромит кен орнының тобы аттас интрузиялық массив қимасындағы серпентиниттерге шоғырланған [6, 400-б.].
Достарыңызбен бөлісу: |