әрекеттің
техникалық
деңгейін,
республиканың
эталондық
базасының техникалық деңгейін тиісті дэрежеде ұстап тұру
арқылы мүмкін.
Республиканың
эталондық
базасы
экономиканы
метрологиялық қамтамасыз ету жүйесінің орталық элементі
болады. Эталондық базаның даму деңгейі барлық техникалық
өлшеулердің деңгейінің соңгы қортындысын анықтайды, себебі
тек қана мемлекеттік эталондар эділ жорамал жасайды, шындық
және өлшемдік ақпарат алу үшін, өлшеулердің нэтижелерінің
салыстырмалылыгы үшін. Барлық халықаралық стандарттардың
талабына жауап беретін Эталондық орталық Қазақстанда Астана
каласында 2006 жылы пайдалануга берілді.
Эталондық орталық өлшеулердің келесі түрлері бойынша
эталондарды орналастыру үшін мамандандырылган зертханалар
кешендерін қамтиды: уақыттық жэне жиілік, геометриялық
шамалар, газдардың аты, ылгалдылыгы, қаттылыгы, салмақтыгы,
тыгыздыгы, жабысқақтыгы, электрлік шамалары, ауасыз кеңістік,
қысымдылық, астық жэне астық өнімдерінің ылгалдылыгы,
физика-химиялық өлшеулерден, оптика-физикалық шамалардан,
жылуфизикалық жэне температуралық өлшеулерден түрады.
Мемлекеттік Эталондық Орталық барлық халықаралық
талаптарга жауап
береді
жэне
мемлекеттік эталондардың
сақталуга тиісті жагдайларын қамтамасыз етеді, онда метрология
саласында гылыми жэне тэжірибелік зерттеулер жүрізу үшін
барлық жагдайлар жасалынган.
Өлшеулердің нэтижелеріне халықаралық жэне үлттық
деңгейдегі Сенімділік Ұлттық метрологиялық институттардагы
метрологтардың және МБМВ жүмысына негізделген.
Үлттық метрологиялық институттардың негізгі мақсаты
жэне
міндеті
-
элемдік
масштабта
мойындалатын
салыстырмаларды жэне өлшеулерді байқап отыруды қамтамасыз
ету жэне белгілеу болады.
Жогарыда айтылгандардаи туындайтын метрологияның
негізгі мақсаты
- өлшеулердің нагыз дэлдігіне жэне олардың
тэжірибедегі шындыгы: гылыми зерттеулерде, дайындауда,
өндірісте, өнімдерді анықтауда жэне бақылауда, материалдық
қорларды есепке алган кезде, транспортта, медицинада жэне іс-
эрекеттің барлық басқа өрісінде - өлшеулердің бірегейлік
базасында багалау мүмкіндігіне жету. Республика аймагында
69
өлшеулердің бірегейлігін қамтамасыз ету үшін жэне халықаралық і
жэне мемлекетаралық деңгейде өлшеулердің нэтижелерін өзара
мойындау үшін физикалық шамалардың бірлігінің эталондық |
базасы, техникалық өлшеулердің өркендеуінің жэне деңгейін
|
анықтайтын болгандықтан, ҚР-дагы өлшеулердің бірегейлігін
қамтамасыз ету бойынша
іс-әрекеттің басты бағыты ол,
|
эталондық базаны жасау жэне дамыту.
Ұлттық эталондардың саны және әрқилығы елдің өндірісінің
дамыған жағдайын анықтайды. Мысалы, Оңтүстік Кореяда 80-ге
жуық эталон, Россияда 120, Германияда 150-ден аса үлттық
эталондар бар.
Осы жетілген
елдердің тэжірибесі
көрсетеді, үлттық
эталондардың
жеткілікті
мөлшерде
оолуы,
саудадағы
іс-
шаралардың
операциялары
жэне
ғылыми-техникалық
қызметтестік
бойынша
шетелдік
эріптестердің
біздің
мемлекетімізге деген сенімділігін едэуір жоғарылатады. Осы
жағдайлар Қазақстанның Дүниежүзілік Сауда Үйымына (ВТО)
кіруі үшін ыңғайлы жағдай туғызады, сонымен қатар әлемнің
өндірісі жетілген
елдерімен
белсенді тауар
алыс-берісуге
жеткізеді.
Біздің елде, заңды тұлғалардың метрологиялық қызметінің
меншігіндегі біраз эталондар, және жоғарғы дэлдікті жұмысшы
өлшеу қүралдары, тиісті мемлекеттік эталондар жоқтығынан
растауға республикадан шет жерге апарылды. Жүргізілген
талдаудың нәтижесі бойынша соңғы жылдары Қазақстаннан
шетжерге растау жүргізу үшін 160-қа жуық эртүрлі өлшеуіш
қүралдарының типтері апарылды. Осыған байланысты эталондық
базаның өркендеуінің басты бағыты ол, жаңаны жасау жэне
экономиканың
салаларының
болашақтағы
қажеттілігін
қамтамасыз ету үшін бар эталондарды жетілдіру.
Эталондық базаның мемлекеттің қауіпсіздігіне кепілдік
беруі (метрологиялық тәуелсіздік жэне өзіндік жеткіліктілік)
жэне шикізат мөлшерін, қорлардың, материалдардың, өнімдердің
сапасын
бағалауды
іске
асыру
мақсатымен
орындалатын
өлшеулердің дэлдігін тура бағалауы керек (кесте 11).
70
Кесте 11 - ҚР-ньщ эталондық базасы
-- „
-- ...
і -
--
_ _ .
_ -
_ __
Өлшеулердің Өлшеулердің
элемдік
жеткен
децгейі
деңгейі
Физикалық шаманың атауы
диапазондағы ұзындықты өлшеу
0.1 + Й)0 мм
диапазондағы ұзындықты өлшеу
100 -5- 1000 мм
3
Массаны өлшеу дейінп 1 кг_____
4
Диапазонда қысымдықты өлшеу
0,04 тен 0,6 мПа-ға дейін
0,1 тен 6 мПа-га дейін
1 тен 60 мПа-ға дейін___________
5
Диапазонда температураны өлшеу
77 ден 273,15 К*ге дейін
______
6
Диапазонда температураны өлшеу
273,15 ден 2042 К-ге дейІнгі_____
7
Электрлік шамаларды өлшеу:
• ЭДС жэне электрлік кернеу
до 1 В-қа дейін;
• электрлік кедергіге
(10‘3 - 109) Ом;
• электрлік сыйымдылық
(10'9н* 102) мкФ
• уақытша ток кернеуі
(0 ,0 0 1 - 1000) В
( 2 0 - 3 1 0 9)Г ц
• ауыспалы ток күші
(1 • 10'8 -г- 25) + жиілік (20 +
Уақытты жэне жиілікті өлшеу
Г
1
1
0
*
9
- М
0
8) с ; (
1
-
1
0
8) Гц
ҚР-да эталондық базаны жасау дегеніміз * ол әртүрлі физикалық
шамалардың өлшеулерінің деңгейлерін элемдік деңгейге дейін
жоғарылату.
Достарыңызбен бөлісу: |
