110
соѕысы жылдарында Ћызыл Армияѕа к"рсеткен к"мегiн
жаћсы баѕалады. Осыѕан маршал сол соѕыстармен байла-
нысты оћиѕалардыѓ ћайнаѕан ортасында жљрiп, "зiн
шебер џйымдастырушы, алѕыр саясатшы, екi туысћан
халыћтыѓ достыѕы жолында табанды кљрескер есебiнде
к"рсете бiлген Ю. Цеденбалдыѓ тамаша адамгершiлiк
ћасиеттерiн жоѕары баѕалады.
1945 жылѕы Жапониямен соѕыста кеѓес ќскерiнiѓ ба-
сында болѕан маршалдар А. М. Василевский мен Р. Я. Ма-
линовскийлер де генерал И. А. Плиевтiѓ атты-механика-
ланѕан тобыныѓ ћџрамында Квантун армиясын талћан-
дауѕа ћатысћан моѓѕол ќскерлерiнiѓ Кеѓес жќне моѓѕол
ќскерлерiнiѓ жауынгерлiк ынтымаћтастыѕын ныѕайтуѕа,
ћол жеткен жеѓiстерге Моѓѕол халыћ армиясыныѓ Бас
саяси басћармасыныѓ бастыѕы жќне атты-механикаланѕан
топ командирiнiѓ орынбасары ретiнде ќскерде аса зор
саяси жџмыс жљргiзген Ю. Цеденбалдыѓ еѓбегi орасан
зор деп баѕалады.
Надиров Ш.Г. Цеденбал, 1984 год.
М., 1995. С. 99.
Моѓѕолияныѓ экономикалыћ дамуындаѕы айтарлыћтай
бџрмалаушылыћтар Ю. Цеденбал мен оныѓ серiктерiнiѓ
џлттыћ "неркќсiптi ћџру мќселесi ж"нiндегi к"зћараста-
рыныѓ онша айћын болмаѕандыѕына байланысты болды...
Бiраћ 1966 жылдыѓ шiлде айында МХРП ХV съезiнде
ћабылданѕан партияныѓ т"ртiншi баѕдарламасында елдiѓ
экономикалыћ дамуыныѓ негiзгi мiндетi есебiнде “елдi
одан ќрi индустрияландыру, ауылшаруашылыћ "ндiрiсiн
механикаландыру, халыћ шаруашылыѕыныѓ барлыћ
салаларын техникалыћ жабдыћтау дќрежесiн к"теру жолы-
мен социализмнiѓ материалдыћ-техникалыћ негiзiн ћџруды
аяћтау мiндетiн ћойды. Партия таяу уаћыттыѓ iшiнде
МХР-ды "ндiрушi жќне "ѓдеушi "ндiрiс ћџрылымдары
бар индустриялы-аграрлы елге айналдыру мiндетiн ћойды.
Басты назар "неркќсiптi, ауыр индустрияныѓ сала-
ларын дамытуѕа аударылды (кiшi металлургияны, љнемдi
металлургия пештерiн ћолдану арћылы металл "ѓдеудi
дамыту, кейбiр машина жасау кќсiпорындарын салу
ж"нiндегi iс-шараларды iске асыру, ќр тљрдегi механизм-
дер, машиналарѕа ћосалћы б"лшектер шыѕару).
111
Бџл саясат ћоѕамда тереѓ жќне ћайшылыћты "згерiс-
тер ќкелдi, атап айтћанда, ћала халћыныѓ саны 1959 жыл-
дыѓ "зiнде-аћ 1956 жылмен салыстырѕанда 3 есе артты,
ал 1985 жылы оныѓ ћоѕамдаѕы љлес салмаѕы 51,8
%
болды. Бџрын ћалалары болмаѕан (Џлан-Батордан басћа)
Моѓѕолияныѓ жаѕдайында ауыл халћыныѓ есебiнен ћала
халћы саныныѓ осындай кљрт "суi кљрделi ћиындыћтар
туѕызып, ќлеуметтiк жаѕдайды аса шиеленiстiрдi.
Надиров Ш.Г. Цеденбал, 1984 год.
М., 1995. С. 54-55.
ЉНДIСТАН
Дж. НЕРУДIЃ СMЙЛЕГЕН СMЗДЕРIНЕН ЉЗIНДIЛЕР
Бiз армандаѕан, оѕан жету љшiн ѕасырлар бойында
бiрнеше џрпаћ еѓбектенген, азап к"рiп, шыдамдылыћ
танытћан бостандыћ — ол бiр топтыѓ ѕана бостандыѕы
емес, ол бљкiл љндi халћыныѓ бостандыѕы.
Дж. Неру. Внешняя политика Индии
(7 сентября 1946 г.). М., 1965.
С. 29—31.
Бiз халыћаралыћ конференцияларѕа белсендi ћатыса-
тын боламыз, басћа бiр елдiѓ ћолшоћпары емес, ерiктi ел
есебiнде "зiмiздiѓ т"л саясатымызды жљргiзетiн боламыз.
Бiз шамамыз келгенше "ткен кезеѓде дљниежљзiлiк
соѕыстарѕа алып келген, таѕы да соѕан алып баруы
мљмкiн бiр-бiрiне ћарама-ћарсы топтардыѓ жљргiзiп
отырѕан кљш ћолдану саясатынан аулаћ болу ниетiн-
демiз. Бiз бейбiтшiлiк пен бостандыћ бiртџтас жќне кез
келген жерде бостандыћты аяћћа басу басћа жердегi
бостандыћћа ћауiп т"ндiредi жќне дау-жанжалдар мен
соѕысћа алып келедi деп есептеймiз. Бiз отар жќне
тќуелдi елдер мен халыћтардыѓ азат етiлуiне жќне теория
мен практикада барлыћ нќсiлдер љшiн теѓ мљмкiндiктер
ћажет екендiгiн мойындауѕа мљдделiмiз.
Дж. Неру. Из выступления по радио
(7 сентября 1946 г.). // Дж. Неру.
Внешняя политика Индии. М., 1965.
С. 29—31 .....
112
Љндiстанѕа ыћпал жасаудыѓ бiрден-бiр жолы — оѕан
деген достыћ ниетiн бiлдiру жќне ынтымаћтасу. Басћа
бiр нќрселердi таѓдауѕа баѕытталѕан ќрбiр ќрекет, ћамћор-
шысымаћтануѕа ћандай да болсын ишара бiздiѓ тарапы-
мыздан наразылыћ туѕызады.
Из речи в Учредительном собрании
(13 декабря 1946 г.). // Дж. Неру. Внеш-
няя политика Индии. М., 1965. С. 41.
Ќлем соѓѕы 200 жылдыѓ iшiнде батыс империализмiнiѓ
дамып, Азияныѓ к"птеген б"лiгiнiѓ отар жќне жартылай
отарѕа айналѕаныныѓ куќсi болып келдi. Осы жылдар
iшiнде талай оћиѕалар болып "ттi, бiраћ Еуропа љстем-
дiгiнiѓ еѓ к"зге тљсетiн салдары ол Азия елдерiнiѓ бiр-
бiрiмен байланысыныѓ љзiлiп ћалуында жатыр. Љндiстан
ќр уаћытта "з к"ршiлерiмен байланысын љзбей, ћарым-
ћатынас жасап келген. Аѕылшын љстемдiгi орнаѕаннан
кейiн бџл байланыстар љзiлiп, Љндiстан басћа Азиядан
тљгелдей оѓашаланып ћалды... Азия елдерiнiѓ экономи-
касы белгiлi бiр еуропалыћ империалистiк мемлекет
экономикасыныѓ ћосалћы шаруашылыѕына айналды, тiптi
мќдени жаѕынан да олар "здерiнiѓ к"ршiлерiне емес,
Еуропаѕа ќуестене бастады.
Тым к"п уаћыт бойы Азия батыс соттары мен кеѓсе-
лерiнде сџраушы ретiнде жљрдi. Ендi бџл жаѕдай келмеске
кетуi керек. Бiз "з аяѕымызѕа тiк тџрып, ынтымаћтасћы-
сы келгендермен терезесi теѓ дќрежеде ынтымаћтаспаћ-
пыз. Бiраћ бiздiѓ ешкiмнiѓ ћолында ешћашан да ойыншыћ
болу ниетiмiз жоћ.
Еуропа мен Американыѓ адамзат прогресiне ћосћан
љлесi аса зор, бiз одан ћажетiмiздi алып, олардан к"п
нќрсенi љйренуiмiз керек. Бiраћ, сонымен бiрге батыс
бiздi сансыз соѕыстар мен ћант"гiстерге араластырды,
тiптi ћазiрдiѓ "зiнде жантљршiгерлiк соѕыс бiте салысымен
жаѓа, атом ѕасырыныѓ соѕыс ћаупi т"нiп тџр. С"йтiп,
џлы атом ѕасырында Азияѕа бейбiтшiлiктi саћтап ћалу
љшiн ћажырлы кљрес жљргiзуге тура келедi. Мџнсыз
бейбiтшiлiктi саћтап ћалу мљмкiн емес.
Бiз бiржаћты, тайыз џлтшылдыћћа џмтылмаймыз.
Џлтшылдыћтыѓ ќр елде "з орны бар, оны ћолдау ћажет,
бiраћ оныѓ басћыншылыћ баѕыт алып, халыћаралыћ
даму жолына б"гет болуына жол бермеу керек.
Достарыңызбен бөлісу: | 
