Ұрықтану. — спермий мен жұмыртка клеткасының косылып, зиготаның пайда болуы. Плазмолеммалар бірігіп, жұмыртка клеткасы ұрықтанады да, — зигота пайда болады Зигота жатырда дами бастайды. Алғашкы кезде ұрық жатыр безінен бөлетін құраммен, одан кейін қағанактың тамырлары арқылы келетін анасынын қанының құрамындағы заттармен қореқтенеді. Үрыктанбаған баска клеткалардан коректенуге ж\е қорғанышқа қажетті ұрық қабығы құрылады. Эмбрионның жатырда дамуы бірнеше кезеннен өтеді . Эмбрионның ішкі бетінде кіндікбау (пуповина) деп аталатын түтік пайда болады.
Сперматолоидтың жұмыртқа клеткасына енуі
Жұмыртка түтігі Жатыр
2Ядросы бар жұмыртка
клеткасы
қосылған ядролар
К індікбауда ірі кан тамырлары болады, олар арқылы жатырдың қабыршсынан коректік заттар сініріледі.өсінділер жатыр ұлпасымен бірге ұрпақжолдас (плацента) түзеді. ұрпақжолдас арқылы эмбрион қоректенеді, о2 ж\е СО2 газы мен зат алмасудан п.б. керексіз заттарды шығарып отырады. Зат алмасуда анасының қаны мен ұрыктың қаны араласпайды. ұрықтың 4—5 айында ғана ұрпақ жолдас ішкі секреция бездерінің қызметін атқарып, ұрыққа керекті гормондар бөледі. Осының нәтижесінде іште ұрық өседі. Жатырдың ішіндегі нәресте аяқтары мен қолдарын айқастырып, шынтақ, жам-бас және тізе буындарын бүгіп отырады, омыртка жотасы доғаланып келеді. тууылар кезде нәрестенін басы темен карал орналасады. Жатырдың мойны арқылы сәби дүниеге келеді Кіндікбауды кескенге дейін жатырдың жиырылуы ұрнақ жолдастағы қанды ұрықтық денесіне қайта ығыстьірады. Қағанактың құрылысы және ұрықтын жатырдағы қалпы Жаңа туған нөрестені қабылдайтын дәрігерді акушер дейді.
Анасының сүтімен сәби 10—12 ай бойы қоректенеді. Ананың сүті ете құнарлы, онда нәруылдар, майлар, кемірсулар және т.б. болады. Бірақ сүттін құрамында С және Б витаминдері жеткіліксіз. Сондықтан 6 айдан бастап балаға .
ІV. Үйге §50 оқу.
V. 1.Кбеюдің маңызы неде ?
2.Адамның жыныстық дамуы кезеңдері кезіндегі ерекшеліктер.
3. Онтегенез дегеніміз не?
4. гормондардың жыныстық дамуға әсері қандай?
8сынып. 16 .04.08ж
Cабақтытың тақырыбы: ОНТОГЕНЕЗДІҢ НЕГІЗГІ КЕЗЕҢДЕРІ.
Сабақтың мақсаты: 1.Оқушыларды онтогенездің негізгі каезеңдерімен таныстыру.
Дамытушылық: Оқушынылардың материалды оқып, ой-өрісін тереңдету.
Тәрбиелік: жыныстық тәрбие,адамгершілік,гигиенгасын сақтауға баулу.
Сабақтың пәнаралық байланысы Валеология Сабақтың көрнекілігі: трек-сызба, сызба нұсқа.электронды оқулық.
Сабақтың әдісі: интерактивті.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.
ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.
ІІІ. Бекіту.
ІV. Үйге тапсырма беру.
V. Үй тапсырмасын тексеру
VІ. Бағалау.
І. Амандасу. Оқушыларды түгелдеу.
Бала организмінщ өсуі және дамуы. 3—4 апта сәбидің
жаңа туған кезеңінен соң сыртқы орта жағдайларына бейімделеді. Бірақ физиологиялык жүйелер мен мүшелер дамуынын жетілмеуі, әсіресе ми және оның қьгртысы, сәбидің организміне қажетті бейімделу деңгейін қамтамасыз ете алмайды. Сондыктан сырткы ортаның жағдайлары сәбидің организміне сай б.к. 1-1,5 жасқа дейін дене салмағы жылдам жоғарылайды, бойы өседі. О.ж.ж дамиды, аяқ-қол қимылдары үйлесімді болады, сәби отырады, еңбектейді, тұрады, жүреді және сөйлей бастайды . бөбек тамакты көп қажет етеді. оның ас қорыту жүйесі әлі жақсы жетілмегендіктен, анасының сүтімен қоректенеді.
Нересте5—6 аптадан соң 6 ай 1 жаска толған
Бір жаска дейінгі сөбидің тірек жүйесі мен кимылының дамуы
1 жастан 6—7 жас баланын сәби кезеңі. Ол екіге бөлінеді: 1 жастан 3 жасқа дейін — балабақша кезеңі; 4 жастан 7 жаска дейін — мектепке дайындык кезеңі. Мектепке дайындық кезеңі ас қорыту жүйесінің, кимыл жасау дағдылары үйлесімділігінің, сөйлеу және жан сезімінің дамуымен сипатталады. Баланын 1 және 7 жас аралығы — оның рухани дамуындағы өте маңызды кезеңдер. Рухани даму ойындарға негізделеді. Бұл кезендерде бала әлеуметтік жағдайларға сай калып-тасады, баска балалармен, ересек адамдармен қарым-қатынас жасай-ды, мінез-кұлкы, сезімталдыгы, ой өрісі, жігері, еркі, кайраттылық касиеттері қалыптасады. Үлкен ми сынарларының кқртысы толық дамып бітпегендіктен, сәбидін (әсіресе 1—2 жаста) кевдлі көтеріңкі болуы керек. Кішкентай бала жылы сезімді, мейірімділікті, назар аударуды кажет етеді. Мұндай жағымды эмоция баланың бойына сіңсе, ер жеткенде өзін жақсы адам қалпында көрсете алады. Баланың рухани баяу жөне кеш дамуы оның анатомиялык-физ-қ құбылыстарына ғана байланысты емес. Ол отбасы мүшелері арасында жағымды эмоциялык қарым-қатынастың болмауына байланысты. 4—7 жас аралығында организмі, бұлшык еттері дамып, денесі шынығады, әр нәрсені білуге ынтасы артады. Бастауыш сынып жасындағы (7—12 жас) оқуш-ң организмінде құрылымдык және функциялык, жүйкелік даму жалғаса береді. Тірек-қимыл жүйесінің дамып, нығаюы нәтижесінде оның еңбекке икемделуі жылдамдай түседі. Сүт тістері тұракты тістермен алмасады. Физиологиялык жүйелерінің толық жетілуі окушы-ң таным қабілетін және белсенділігін жоғарылатады. Рухани қажеттіліктің өрісі кеңейіп, организмнін сырткы ортамен қарым-қатынасы күрделенеді.
Жоғары сынып окушыларының (13—16 жас) ішкі секреция бездері қалыптасып, дамиды.. Баланың бойының өсуі жылдамдайды және оның ақыл-ойының өрісі айқындала бастайды.
Адамның үзақ өмірі. Б\д денсаулыкқсақтау ұйымының жіктемесі бойынша: адам 44 жасына дейін жастық 45—59 — орта жас, 60—74 — мосқал тартқан, 75—89 — царттық кезең, ал 90—100 және одан жоғары — ұзаң өмір суретін адамдар.Адамның ұзак өмір сүруінің механизмін зерттейтін ғылымды геронтология деп атайды. Бұл ғылым қартаюдың биологиялык механизмінің маңызды зандылыктарын зерттейді. Гериатрия москал және қарт адамдардың ауруын зерттейтін және емдеумен айналысатын ғылым саласы.
ІІІ. Тест. 1. Баланың өсуініи және дамуының ерекшеліктері неде? 2. Адам қаидай жастық кезеңдерден өтеді және олардың сипаттамасы қандай? 3. Баста-уыш жөне жоғары сынып оқушыларыньщ жас ерекшелІктеріне байла-нысты дамуын түсіндіріцдер. 4. Бала рухани жагынан дамып, мейірімді болуы үшін не істеу керек? 5. Сәбилерге, бөбектерге қамкорлық жасау жолдарын айтьщдар. 6. Геронтология және гериатрия гылымдары нені зерттейді? 7. Үзак өмір сүру неге байланысты? 8. Қазақстанда үзақ өмір сүрген адамдарды білесіндер ме? Олар туралы әнгімелеп, айтып беріңдер
ІV. Үйге§51 оқу.
V. 1. Атальщ және аналық жыныс бездерінің ерекшеліктері мен гормоіщары ңандай?
2. Ұрықтану қалай өтеді? 3. Эмбрион мен зигота аралығындағы айырмашылық неге байланысты? 4. Жаңа босанған ана гигиенасы кандай болуы керек? ? 1. Көбеюліц маңызы неде? 2. Адамның жыныстық ламуы қанлай қүбылысқа негізделген? 3. Онтогенез дегеніміз не? Онын кандай маңызы бар? 4. Жыныетық дамудын кандай кезендері бар? 5. Жыныстық дамудың механизмін түсіндіріңдер. 6. Алғашқы жыныстық белгілер қандай хромосомалар болуымен анықталады? 7. Соңғы жыныстық белгілердің ңалыптасуында қандай ерекшеліктер байқалады? 8. Жыныетық бездер меы бұйрек үсті бездерінін әсерін түсіндіріндер. 9. Әпнфнз гипоталамуска қандай өсерін тигізелі және оның мөні неде? 10. Тимустыи маңызы қандай?
11. Жыныстық бездердің өсіп дамуының қандай кезендері бар?
Достарыңызбен бөлісу: |
