Литературоведение

Қазақ мемлекеттік қыздар  
педагогикалық университеті                                                                                Хабаршы №3 (51), 2014 ж.  
 
45 
 
Сигнификат  (латынша  significatum  «белгіленген»  сөзінен  шыққан)  –  тіл  белгісінің 
мағыналық мазмұны; тіл жүйесіндегі сөздің номинанты – сөз деп атала алатын тіл бірлігі 
[8,  185 б.].   
Әрбір  келтірілген,  қарастырылған  «денотат»,  «коннотат»  анықтамаларында  «тіл 
белгісі»  ұғымы  кездеседі.  Лингвистикада  тіл  белгісі  –  бұл  затты,  қасиетті,  ақиқатқа 
қатынасты  білдіретін  материалды-идеалды  құрылым  (екі  жақты  тіл  бірлігі).  Өз 
жиынтығында тіл белгісі ерекше бір белгілер жүйесін – тілді құрайды. 
Л.К.  Латышевтің  пікірінше,  мәтінді,  сөйлемді,  сөз  тіркесін,  сөзді  белгілер  ретінде 
қарастыруға  болады.  Яғни,  бір  түрлі  құбылыс  ретінде.  Ал  бұл  болса,  аудару  теориясы 
үшін ерекше құрылымды. Бұл аудару үдерісі кезінде берілген тілдің тіл бірліктерін аудару 
тілдің тіл бірліктеріне «ауыстыру», бір-бірімен байланысқан бірнеше деңгейлерде, сөздер, 
сөз тіркестері, сөйлемдер және толық мәтіндер деңгейлерінде параллелді болып өтеді. 
Қазіргі лингвистика белгінің мағынасын (мән, мазмұны) белгі ширегінде жатпайтын 
қатынас  ретінде  анықтайды.  Сондай  қатынастар  бірнешеу  болады:  біріншіден,  белгі 
денотатпен арақатысын белгілейді, соны белгілеп жатқан белгі  затпен, ақиқатты болмыс 
құбылыспен  арақатысын  белгілейді;  екіншіден,  белгі  оны  белгілейтін  денотантпен 
сигнификаттың  арақатысын  белгілейді;  осы  адамның  санасына  тән,  коллективті, 
«ортадағы»  адамдарға  бейнелеу  индивидуалды  болуы  мүмкін.  Онсыз  адамдар  бір-бірін 
түсіне алмас еді. 
Неміс  ғалымы  Г.  Клаус  тіл  белгісі  ақиқатты  болмыстың  келесі  категориялармен 
арақатысын белгілейді: 
- ол белгілейтін заттармен немесе құбылыстармен (денотаттар); 
- адамдардың, осы тіл қоғамының мүшелерінің (сигнификаттардың) санасындағы 
осы заттардың немесе құбылыстардың (денотаттардың) бейнесімен;  
- тіл белгілерін «жеткізетін» және «қабылдайтын» адамдармен, сонда осы кезде олар 
тіл  белгілерін  өз  тезаурусына  (индивидуалды  түсінік  қорына),  ішкі  қалпына  және 
қатынастың белгілі жағдайына байланысты түсінеді; 
- тіл кодымен, олар белгілі бір кодының элементімен (белгілі белгілер жүйесі) болған 
кезде  арақатысын  белгілей  алады,  өйткені  белгілер  ол  кезде  адамдар  арасындағы 
қатынастың жан-жақты амалы ретінде ғана болуы мүмкін [10, 236 б.]. 
Жоғарыда  аталып  шыққан  факторларға,  белгілер  құрылымының  компоненттермен 
арақатысын белгілейтін, солар арқылы мәтіннің құрылуына үлес қосатын, заттық жағдай 
(сөйлеп және жазылып жатқан жағдай) және қарым-қатынас жағдайлары (сөйлеп жатқан 
жағдай туралы) қосылады.  
Көптеген  жағдайларда  мәтін  мазмұнының  құрылуына  қатысатын  семантикалық 
құрылымның компоненттері оның белгілерімен тікелей арақатысын белгілейді [11, 32 б.]. 
Сондықтан  біз  лексико-семантикалық  эквиваленттіліктің  келесі  деңгейлерін  белгілей 
аламыз: денотативті, коннотативті және коммуникативті-функционалды. 
Денотативті  деңгейді  біз:  тіл  белгілерінің  денотаттармен  арақатысы  белгіленген 
фактының  заттық  сәйкестігін,  объективті,  мәлімет  жіберушінің  көзқарасына  байланысты 
емес, практикалық жағынан ең маңызды қасиеттері  бар мазмұнның, тілдік және мәдени-
тарихи  дәстүрлері  бар  қарым-қатынас  жағдайын  және  берілген  тілдің  өзгешелігін 
түсінуіміз керек.   
Ал  коннотативті  деңгейде  тек  қана  денотаттардың  объективті  қасиеттері  емес, 
сонымен  қатар  мәдени-тарихи,  тіл  ғұрыптарымен  анықталған,  осы  этникалық  топқа 
жататын 
адамдармен 
денотаттарды 
бейнелеуі 
белгіленген. 
Тіл 
белгілерінің 
коннотациясынан  –  біз  денотативті  мағынасына  серік  болатын,  берілген  этникалық 
топтың  өкілдері  мен  осы  белгімен  байланысының  мәнін  түсінеміз.  Сондықтан  бұл  тіл 
факторы болып табылады. 

 
 Казахский государственный женский 
 педагогический университет                                                                                  Вестник №3(51), 2014 г. 
 
46 
Коммуникативті-функционалды деңгей (яғни, интерпретатор деңгейіндегі мазмұны) 
– мәлімет жіберушінің дербес тәсілмен бейнеленген түпнұсқа белгісінің аудармаға сәйкес 
келуі,  жіберушінің  және  мәтін  қабылдайтын  адамның  мәтіндерінің  тіл  белгілері  мен 
мәлімет қорының сәйкес болуы. 
Ішкі  тілдік  мазмұн  –  бұл  тіл  белгілерінің  арасындағы  және  толық  тіл  кодымен 
сәйкестілігі. Бұл аспект прагматикалық мазмұнға байланысты. Өйткені прагматика  – бұл 
семиотиканың  және  тіл  білімінің  зерттеу  аймағы.  Онда  адресат  ойының  субъектіге, 
коммуникацияға  қатысқан  адамдардың  арасындағы  қарым-қатынасына,  қарым-қатынас 
жағдайына байланысты тіл белгілерінің сөйлеудегі қызметі зерттелінеді [12,  4 б.].     
Аудару кезінде түпнұсқаның  жалпы мағынасы сақталуы керек. 
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 
1. Комиссаров В. Н. Общая теория перевода. – М.: Учебное пособие, 1999. – 336 с. 
2. Гачечиладзе Г. Художественный перевод. – М.:  Наука, 1999. – С. 115 – 136. 
3. Смирнов А. А. Литературная энциклопедия. – М., 1934. – Т. 8. – С. 526 – 531. 
4. Кашкин И. А. Теория перевода. – СПб., 1997. – 378 с. 
5. Федоров А. В. Основы общей теории перевода. – М.: Высшая школа, 1983. – 400 с. 
6. Якобсон Р. О лингвистических аспектах перевода // Комментарии. – СПб., 1959. – 
№11. – С. 176. 
7. Ожегов С. И. Толковый словарь русского языка. – М.: Просвещение, около 50000 
слов, 1984. – 1080 с. 
8. Утробина  А.  А.  Основы  теории  перевода.  Конспект  лекций.  –  М.:  Приор-издат., 
2006. – 144 с. 
9. Latzschew  L.  K.  Übersetzungslehre  in  Wort  und  Beispiel:  Курс  перевода 
(Эквивалентность перевода и способы ее достижения). – М.: Междунар. отношения, 1981. 
– 362 с. 
РЕЗЮМЕ 
Кульманова З.Б., 
магистр, преподаватель 
(г.Алматы, Казахский экономический университет имени Т.Рыскулова) 
ЭКВИВАЛЕНТНОСТЬ В ПЕРЕВОДЕ 
В  данной  статье  рассматриваются  переводческие  термины,  такие  как  эквивалент, 
эквивалентный перевод, эквивалентность. В сфере перевода существуют проблемы такие 
как  не  соотвествие  с  оригиналом.  Но  целью  перевода  является  точность  и  адекватность 
которые говорится в этой статье. 
Ключевые  слова:  перевод,  эквивалент,  эквивалентность,  соответствие,  точность 
перевода, абсолютный эквивалент, равный эквивалент, полный эквивалент.   
 
SUMMARY 
Kulmanova Z.B., 
master, teacher 
(city Almaty, Kazakh Economic University named after T.Ryskulov) 
EQUIVALENCE IN TRANSLATION 
The article considered about the translation terminology, such as equivalence, equivalency, 
equivalent, equivalence of translation.  In the field of translation, there are problems such as not