Курстық ЖҰмыс тақырыбы: Жеткеншек жасындағыларда кездесетін эмоцияналдық үйлеспеушілікті диагностикалау және коррекцияналау

«Стресс тест» нәтижесін қорытынды талдау

жүктеу 1,41 Mb.

бет	10/12
Дата	30.05.2023
өлшемі	1,41 Mb.
	#42837

1 ... 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Ақбөпе курсавой

2.2. Жеткіншектердің эмоционалдық жағдайына байланысты мінез үйлеспеушіліктерін коррекциялау

«Стресс тест» нәтижесін қорытынды талдау.

Жүргізілген тесттің зерттеу нәтижесі қарасақ жеткіншектердің көпшілігінің өмірі үздіксіз іс-әрекет пен арпалысқа толы, сол себепті стресс жағымды және жағымсыз түрде әсер ететіндігін анықтадық. Олар өз өмірлерін өзгертуге көңіл бөле бермейдіі, жұмыс барысында оларға өздерінің өмір сүру салтын құруға уақыт бөлу керек екендігі туралы кеңес берілді [10].

2.2. Жеткіншектердің эмоционалдық жағдайына байланысты мінез үйлеспеушіліктерін коррекциялау

Коррекциялық ойындар барысында келесі мәселелер шешіледі:

- Ойын барысында қатысушылар басқаларға деген сезімдерін білдірудің жаңа формаларын игереді.
- Басқа адамдарға, үлкендерге, кішілерге және құрдастарына деген көзқарас шындыққа жақындай түседі, өзін және басқаларды бағалауға, құрметтеуге, мейірімділік танытуға үйретеді.
- Өзіне деген сенімділік артады.
-Құрдастарымен және әртүрлі жастағы балалармен қарым-қатынас тәжірибесін қалыптастырады.
- Ойын қатысушыларды адамдармен бірге жұмыс істеуге, қарым-қатынастың жаңа түрлеріне дайындайды.
- Балаларды құрметтей отырып, олар өз проблемаларын басқаларға қарамастан өз бетінше шеше алатындығына сендіреді.
Коррекциялық ойындарының көптеген жалпы көрсеткіштерімен қатар, олардың әрқайсысының өзіндік ерекшеліктері бар. Сондықтан ол ұйымдастырылған ортада түзетуге әсер етуі мүмкін ерекшеліктер болуы керек. Бұл ерекшеліктерге қойылатын талаптар түрінде көрсетілуі мүмкін.
Бірінші талап-кездесулер арнайы жабдықталған, кең кілем төселген ойын бөлмелерінде немесе палисадта өткізілуі керек. Бөлмеде жұмсақ ойыншықтар, шарлар, банкалар, орындықтар немесе ойын кезінде қолдануға арналған қағаз, қалам, фламастер, жеңімпаздарды марапаттайтын заттар (Сағыз, кәпиттер, шар, "қант, май, шай"сияқты заттар) болуы маңызды. Егер жұмыс екі психологтың (әйелдер мен ерлер) басшылығымен жүргізілсе пайдалы болады. Олар егде жастағы адамдарға үлгі болғандықтан, олар әр жыныстың ерекшеліктерін көрсетуге ыңғайлы жағдай жасайды, сонымен қатар кейбір жаттығуларды орындау кезінде ер адамның физикалық күшін қажет етеді. Кездесулер аптасына бір немесе екі рет 1,5-2 сағатқа созылуы керек. Топтағы қатысушылардың саны 7-9, кейде 12-ге дейін болуы мүмкін. Мұндай бөлмеде сіз үлкен адамдармен кездесу ұйымдастыра аласыз.
Екінші талап-белгілі бір қарым-қатынасы бар бала немесе қарт клиент олардың өміріндегі қиын жағдайлардан шығуға көмектесу үшін осындай жағдайда болуы керек. Себебі қақтығыс аймағындағы байланыстар мінез-құлықтың теріс мағынаға ие болуының басты себебі болуы мүмкін. Осылайша, қайырымдылыққа негізделген қарым-қатынас бұрынғы дұшпандық табиғаттың айналасындағыларға дөрекі, ебедейсіз екенін көрсетеді және басқалармен мәдени қарым-қатынастың жаңа түрін іздеуді талап етеді. Бұл іздеу сәтті болатын жаңа жағдайдағы байланыс түрінің дұрыс мысалы топта көрсетіледі. Мұны істеу үшін:
а) ересектер мен балалар арасындағы қарым-қатынас жеңілдік, ізгі ниет негізінде жүзеге асырылады;
б) ешкім ешкімге ескертулер жасамайды, айыптамайды және жіберілген қателіктері үшін ұрыспайды;
в) әркім өзін еркін сезінеді.
Үшінші талап-шектеулерді шектеу. Не шектелуі мүмкін: а) Жұмыс уақыты (ойын бөлмесінің жұмыс уақыты шектеулі); б) бөлмені рұқсатсыз қалдыруға болмайды; в) ойыншықтарды, оқу құралдарын шығаруға болмайды. Балалармен ұйымдастырылған түзету тобының ең үлкен ерекшелігі-стандарттармен таныспай, оған ешқандай тыйым салмай, баланың іс-әрекетін ұйымдастыру процесінде әркімге өзінің шығармашылық қабілеттерін көрсетуге мүмкіндік беру.
Төртінші талап-өзіңіздің талдауыңызды (интерпретацияңызды) пайдалану. Сыбайлас проблеманы диагностикалау және түзету процесінде олардың әрқайсысына өз көзқарасыңызды білдіріңіз. Бұл әдістің міндеті-жағдайды үстірт талдаудан бастап, оның тамырларын, болашаққа әсерін және т.б. салыстыра отырып, мәселені біртіндеп тереңдету. Оны тиімді пайдалану үшін келесі тармақтарды ескеру қажет:
- қатысушының интерпретацияны қабылдауға, түсінуге дайындығы;
- ауызша аударманы қолдануға ыңғайлы жағдайдың пайда болуы.
Сенімді топ ішіндегі жағдайды өзінше талдай отырып, клиентке арналған сөздердің нақты айтылуымен күрделі мәселелерді талдауға арналған сұрақтар шектеулі болады, ал ғылыми терминдердің өте аз мөлшерін қолдана отырып, ұсыныстар құрылымдық жағынан жеткіншектердің тіліне жақын, түсінікті, қарапайым болуы керек..
Бесінші талап-әр адамға өз ойларын басқаларға өз сөздерімен түсіндіруге үйрету. Бұл "қайта жобалау" деп аталады. Жеткіншектің шағымын психолог өз жолымен талқылайды, оның жағымды және жағымсыз жақтарын ашады, болған жағдайдың да жағымды жақтары бар екенін көрсетеді немесе жағымсыз нәрсенің әсері клиенттің бағасынан төмен екенін дәлелдейді. Мысалы: менің ұлым мектепті тастап кетті. Психолог бұл мәселені талдау кезінде оқу немесе болашақ мамандық баласының пікіріне сәйкес келмеуі керек деп түсіндіреді, сондықтан ол өз жолын тапқысы келді.
Топтағы ойындарды ұйымдастыру барысында, біріншіден, топтағылардың қарым-қатынасы қалыптасады, содан кейін екіншіден, түзету мәселелері шешіледі [12].
Коррекция барымында қолданылатын ойындар.
1. "кім қандай қасиеттерге ие"ойыны. Жануарлардың түрі бейнеленген картада балалар оның жанасуын көрсететін сөз жазылған басқа картаны таңдайды. Мысалы, ит пен иесіне адалдық, түлкі мен қулық, түйе мен такаппар және т. б. Ойын барысында ол оң және теріс қасиеттердің сыртқы түрімен белгілі екенін түсінеді.
2. "Сүйіспеншілік" ойыны.
Бұл ойын барысында қатысушылар өздерінің сыйластықтарын, бір-біріне деген сүйіспеншіліктерін әртүрлі сөздермен білдіруі керек.
Психолог жетекші сөзді алып, допты сүйіспеншілігін білдіретін адамға береді. Ойынға қатысушылар осы аймақта жылы сөздер айтып, допты келесі ойыншыға лақтырады. Бұрын айтылғандарды қайталаған дұрыс. Осылайша, бір оқушы айтылған сөздерді тақтаға жаза алады. Ойын соңында қатысушылар құнды қасиеттерді білдіретін бірнеше сөз жинап, олардың адам өміріндегі маңыздылығы туралы айтады.
3. Сәлемдесу ойыны. Екі бала ортасында шығып, кіші інілері болып, бір-бірімен амандасуы керек.

Інісі ағасына қандай жылы сөздер айта алады?
Ағасы інісіне қандай жақсылықтар жасауы мүмкін?
"Өзің жалғастыр..."
Марат жаңа ғана коррекциалық сабаққа кешігіп келгенін білді...
Айнұр досын ренжітіп алған сияқты...
Оспан ағасына бірдеңе айтуды ұмытып кетті...

Бұл ойында әңгімелесуді жалғастыра алады, тәуелсіз аяқталуларды таба алады, содан кейін әрқайсысының ойын талқылай алады.
4. "бір-біріңіздің жақсы мінезіңіз бен іс-әрекеттеріңізді айтыңыз және мадақтаңыз"ойыны.
Балалар шеңберде отырады. Жүргізуші отырғандардың біріне "сиқырлы таяқшаны" береді. Ол қасында отырған баланың жақсы жақтарын айтады және мақтайды және оған таяқ береді . Ол келесі адамға осы ретпен таяқшасын ұсынады. Сондықтан ойын жалғасады. (Онда айтылатын жағымды сөздер: Айгүл, сенде қандай әдемі дауыс бар!, Гүлнар, сенде сондай мейірімді мінез бар!, Марат, маған сенің мейірімділігің ұнайды және т. б.) соңында балалар жақсы көңіл-күй мен кері байланыс үшін бір-біріне алғыс айтады.
5. "түс бойынша ажырату"ойыны.
Ойынның мақсаты-адамның мінез-құлқын түрлі-түсті түрде көрсету және жағымды және жағымсыз жақтарын түстермен бөлектеу.
Жүргізуші балаларға адамның қасиеттілігін кемпірқосақ түрінде салуды тапсырады. Баланың өзі қандай түсті сызу керектігін шешеді. Ойынның соңында ол адамның мінез-құлқын көрсету үшін қандай түсті таңдағанын өзі түсіндіріп береді.
6. "Баға беру" ойыны.
Ойын қорытындылауға және орындалған тапсырманы бағалауға негізделген.
Жүргізуші балаларға портретті немесе суретті қарауға, онда бейнеленген адамдардың мінез-құлқы мен қасиеттерін ажыратуға нұсқау береді. Балаларға баяу музыкамен ойын ойлап табуға белгілі бір уақыт беріледі.
Бұл ойын балаға адамды тануды, оның мінез-құлқын ажыратуды үйренуге көмектеседі.
7. Пантомима ойыны.
Бұл ойын баланың мінез-құлқын эмоциялар арқылы танып білуін негізге алады.
Мысалы, топтарға бөлінген және әртүрлі мимикамен түсіндірілетін әртүрлі тапсырмалар беріледі.:
- бала науқас немесе шаршаған анасына қалай көмек көрсетеді;
-оқушы қарт кісіні жолдан қалай өткізеді.
- бала әжесінің алдында өз кінәсін қалай жуады;
- екі ренжіген дос бір-бірімен қалай татуласады.
Әр топ музыканың сүйемелдеуімен құрастырған сюжетін көрсетеді. Тапсырмалардың мазмұнын ашып, олар қойылған сұрақтарға жауап дайындайды және қысқа әңгімелер жасайды.
Көпір ойыны.
Қатысушылар шеңберге тұрады. Психолог бормен диагональды сызық сызады және ойынның мәнін былай түсіндіреді: "бұл сызық - ағып жатқан тау суының үстіндегі көпір. Төменде желде тербеліп тұрған өзен, созылған көпірдің астындағы сарқырама. Жолдың үштен бірі көпірдің соңына дейін. Мұны тек бір адам ғана жеңе алады және шегінуге, оралуға жол жоқ. Бір-біріне қарама-қарсы жүретін екі адам екі ұлтты білдіреді. Олар бір-бірінің тілін түсінбейді. Қалай болғанда да, сіз көпірден құлап кетпестен соңына жетуіңіз керек. Тапсырманы орындауға бір минут беріледі."
Талдау:
- Тапсырма ненің көмегімен орындалады?
- Қатысушылар бір-біріне көмектесті ме?[13].
Коррекциялық ойындар әр адамның ең жақсы қасиеттерін дамытады, батылдықты, ұстамдылықты, ізгі ниетті, ертегі кейіпкерлерінің, әңгімелердің жауаптылығын оятады, ертегі баланың қиялын дамытады және оны өз пікіріне ие етеді. Адам өзінің қасиеттерін ажыратуға және өзіне жағымды жақтарын табуға тырысады.
Осы тренингтердің арқасында жеткіншекбалаларды ата-аналармен тәрбиелеуде, ізгілікке баса назар аударуда, кішкентай баланы азамат деп санай отырып, олардың ізгіліктерін дамытуға жәрдемдесу қажеттілігін түсінді. Нәтижесінде көптеген сұрақтар туындайды, психодиагностикалық зерттеу нәтижелерін талдау ата-аналарды қызықтырды және олар болашақ отбасылық қатынастардың ерекшеліктеріне көбірек көңіл бөлу қажеттілігін түсінеді [12].

жүктеу 1,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 4 5 6 7 8 9 10 11 12