Курстық ЖҰмыс пән атауы : Геодезия (баға)

жүктеу 1,91 Mb.

Pdf просмотр

бет	35/36
Дата	07.09.2023
өлшемі	1,91 Mb.
	#43253

1 ... 28 29 30 31 32 33 34 35 36

Курсавой

4.5 Геометриялық нивелирлеу әдісімен биікайырымдарды анықтау

4.4 Нивелирлік рейкалар

Нивелирлік рейкалар нивелирленетін нүктенің үстінен горизонталь
көздеу сәулесінің биіктігін анықтау үшін қызмет етеді.
Инженерлік-техникалық нивелирлеу үшін сантиметрлік шашка бөліктері
салынған ажыратқыш және жиналмалы рейкаларды қолданады. Рейкадағы
әрбір дециметр жазылады, ал сантиметрлік бөліктерді оқуды жеңілдету үшін
5 см-ден топқа біріктіреді. Рейкадағы бөліктер есебі рейканың төменгі
шетінен (табанынан) жоғары қарай жүреді.
Дециметрлік бөліктер бүйірінен рейкада, цифрдың басы берілген
дециметрлік бөлік қайдан басталатынын көрсететіндей етіп жазылады (33-
сурет).
33-сурет- Шашкалы нивелирлік рейка бойынша есеп
Рейкалар бір жақты және екі жақты болады. Соңғы жағдайда бір жағында
- қара бөліктер, екіншісінде қызыл бөліктер болады. Осыған сәйкес
рейканың қабырғаларын қара және қызыл деп атайды.
4.5 Геометриялық нивелирлеу әдісімен биікайырымдарды анықтау
Жер бетінің бір нүктесі екіншісінен қаншалықты жоғары (немесе төмен)
екенін көрсететін шама биікайырым деп аталады.
Геометриялық нивелирлеу әдісімен биікайырымды анықтау екі тәсілмен
орындалуы мүмкін:
а) алға нивелирлеу;
б) ортадан нивелирлеу.
Алға нивелирлеу кезінде (34-сурет) нивелирді
А
нүктесінің үстінен
окулярымен орнатады, ал
В
нүктесінде рейканың нолін нүктеге вертикаль
қояды. Нивелирді жұмыс күйіне келтіреді, i аспап биіктігін
А
нүктесінен
бастап окуляр центріне дейін өлшейді.
Түтікті рейкаға келтіреді және
b
өлшемін алады.

54
34-суреттен,
В
нүктесінен
А
нүктесінің биікайырымы мынаған тең
h = i - b

(64)
34-сурет – Алға нивелирлеу сұлбасы
Осыған орай, алға нивелирлеу кезінде
h
биікайырымы
i
аспап биіктігі
минус
b
рейка бойынша өлшемге тең.
Ортадан нивелирлеу кезінде нивелирді
А
және
В
нүктелерінің арасына
бірдей қашықтықта орнатады (тұстамада болу міндетті емес) және оны
жұмыс күйіне келтіреді. Нивелирден бастап нүктелерге дейінгі қашықтық
талап етілген нивелирлеу дәлдігіне және жергілікті жер жағдайына
байланысты, бірақ шамамен тең болулары және 100-150 м аспауы керек.
А
және
В
нүктелерінде
Р
1
және
Р
2
рейкаларын аспалы күйде нолін
нүктеге қаратып орнатады (35-сурет). Нивелирдің дүрбісін біртіндеп
рейкаларға келтіреді және солар бойынша
а
және
b
өлшемдерін жүргізеді.
35-суреттен бір нүктенің екіншіден h биікайырымы рейкалар бойынша
а
және
b
өлшемдерінің айырмасымен анықталуы мүмкін
h = а – b.
(65)
Осыған орай ортадан нивелирлеу кезінде биікайырым артқы және
алдыңғы рейкалар бойынша өлшемдер айырмасына тең. Биікайырым
а
>
b
болғанда - оң және
а < b
болғанда теріс болады.
Екі жақты рейкалармен жұмыс істеген кезде бақылау үшін рейканың
екінші жағы бойынша өлшемдер алады және h биікайырымын екінші рет
анықтайды.
Бір жақты рейкалармен жұмыс істеген кезде аспап биіктігін кемінде 100
мм-ге өзгертеді және қайтадан
а
және
b

жүктеу 1,91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 28 29 30 31 32 33 34 35 36