Курстық ЖҰмыс пән атауы : Геодезия (баға)

42 
3.6.7 Жергілікті жер ситуацияларын және контурларын түсіру
 
Жергілікті жер ситуацияларын түсіру контурлар мен жергілікті заттардың 
өзіне тән нүктелерін теодолиттік жүріс шыңдары мен қабырғаларына 
қатысты анықтаумен шектеледі. Түсірілім теодолиттік жол салумен бір 
мезгілде немесе тәуелсіз орындалуы мүмкін.
Түсіру кезінде өлшеу нәтижелерін сұлбалы сызбаға – масштабы еркін 
қабылданатын абрис енгізеді. Абристе теодолиттік жүріс шыңдарының, 
сызықтардың және түсірілетін объектілердің өзара орналасуын барлық 
сандық өлшеу нәтижелерімен және түсіндірме жазбалармен бірге көрсетеді. 
Абрис қарандашпен, анық және ұқыпты жүргізіледі.
Жергілікті жер сипатына және контурлардың теодолиттік жүрістерге 
қатысты орналасуына байланысты (23-сурет) төмендегідей бөлінеді:
а) перпендикулярлар (тік бұрышты координаталар); 
б) полюстік координаталар; 
в) бұрыштық қиылыстырулар; 
г) сызықтық қиылыстырулар; 
д) тұстамалар;
е) айналма жол 
23-сурет – Жергілікті жер ситуациясын түсіру тәсілдері
Перпендикулярлар тәсілі. Осы кезде теодолиттік жүріс қабырғасы - 
абсциссалар осі, ал жүріс нүктесі координаталар басы ретінде қабылданады 

43 
(23, 
а-сурет). 
Жергілікті 
жердің 
түсірілетін 
нүктелер 
орны 
перпендикулярлардың ұзындықтарымен және жүріс қабырғасы бойынша 
сәйкес перпендикуляр табанына дейінгі қашықтықтармен анықталады. 
Перпендикулярлар салу үшін екі айналы эккерді немесе теодолитті 
пайдаланады.
Полюстік координаталар тәсілі. Осыған орай теодолиттік жүріс 
қабырғасы - полюстік ось, ал бұрыш шыңы полюс ретінде қабылданады (23, 
б-сурет). Нүктенің жоспарлық орнын анықтау үшін бастапқы бағыт пен 
түсірілетін нүкте бағыты арасындағы бұрышты және осы нүктеге дейінгі 
қашықтықты өлшеу жеткілікті.
Бұрыштық қиылыстырулар тәсілі. Қол жеткізілуі қиын нүктелерді түсіру 
кезінде теодолиттік жүріс қабырғасы мен түсірілетін нүктеге бағыттау 
арасындағы бұрыштарды өлшейді (23, в-сурет).
Сызықтық қиыстырулар тәсілі. Теодолиттік жүріс қабырғаларына жақын 
орналасқан қол жетерлік объектілерді түсіру кезінде теодолиттік жүріс 
нүктелерінен бастап ситуацияны түсіру нүктесіне дейін қашықтықты 
өлшейді. Сызықтық қиыстырулар кезінде (23, г-сурет) өлшенетін 
қашықтықтар өлшегіш аспап ұзындығынан аспауы керек.
Тұстама тәсілін ситуациялар шекаралары мен контурлары теодолиттік 
жүріс қабырғаларын немесе қабырғаларының жалғасын қиып өткен (23, д-
сурет) жағдайда қолданады. Түсірілетін нүктелер орнын жүріс қабырғасы 
бойынша сызықтық өлшеу арқылы анықтайды.
Айналма жол тәсілі. Бұл жағдайда түсірілетін объект маңында (23, е-
сурет) қосымша түсіру жолын 1-2-3-4-5-1 салады, оны негізгіге 
байланыстырады. Контур шекаралары түсіру жолы қабырғаларынан 
перпендикулярлар тәсіл арқылы түсіріледі.
Жергілікті жер ситуациясын түсіру студенттерден өлшеу жүргізу және 
жазба жүргізу мен сурет салу кезінде ұқыптылықты талап етеді, сонымен 
қатар абрис негізгі түсіру құжаты ретінде қызмет етеді, оның негізінде 
жергілікті жер жоспары құрастырылады.
Түсіру процесінде студенттер ситуацияны, контурлар пішінін біліп алуы 
және ситуацияны түсірудің оңтайлы тәсілдерін таңдауы, жергілікті жер 
контурларын талдап түсіруге және оларды абристе белгілеуге тиіс.

жүктеу 1,91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: