9
Мәтінді сөзбе-сөз аударыңыз.
Развитие электроники привело к изобретению в 1948 г. нового
полупроводникового устройства – транзистора, который заменил лампы.
(Создатели транзистора - американские физики У. Шокли, У. Браттейн и Дж.
Бардин за это изобретение были удостоены Нобелевской премии). Появление
ЭВМ, построенных на транзисторах, привело к уменьшению их габаритов,
массы, энергопотребления и стоимости, а также к увеличению их надежности
и производительности. Одной из первых транзисторных ЭВМ была созданная
в 1955 году бортовая ЭВМ для межконтинентальной баллистической ракеты
ATLAS.
Ғылыми-техникалық әдебиетті аудару
Ғылыми-техникалық әдебиетті аударушының ең негізгі міндеті -
автордың ойын бұрмаламай, толық беру, аудармада қажетті терминологияны
қолданып, сауатты әдеби тілмен аудару. Ғылыми-техникалық әдебиеттің
аудармасына қойылатын негізгі талап - аударманың түпнұсқаға толық сәйкес
келуі, оны орысша «адекватность перевода» дейді. «Адекватный» - латын сөзі.
Қазақ тіліндегі мағынасын: тең, толық сәйкес келетін, барабар, ұқсас, бірдей,
тепе-тең, теңбе-тең деген сөздер береді. Ғылыми-техникалық мәтіннің
бірдейлігіне ақпараттық, ғылыми-техникалық дәлдікті сақтай отырып және
түпнұсқаның стилистикалық ерекшеліктерін ескере отырып, қол жеткізуге
болады. Мұндай аударманы басқаша эквивалентті (лат. тең, тең мағыналы)
және аутентивті (грек тілінде - түпнұсқаға сәйкес, дұрыс, шын) деп те атайды.
Аударманың өн бойында бір затты немесе ұғымды білдіретін бір ғана
термин қолданылуы керек. Белгілі бір кәсіпорында ғана қолданылатын
жергілікті сөздерді, архаизм-терминдерді қолданбау керек. Қазіргі кезде
аудармада бір сөзді бір мәтіндік бірліктің өзінде бірнеше құбылтып қолдану
жағдайлары кездеседі. Мысалы, «схема» деген сөзді бір мәтінде немесе бір
ақпараттық бірлікте «сұлба», «схема», «сүлбе» деп немесе «сеть» сөзін бірде
«желі», бірде «торап» деп аударатын жағдайлар жиі кездеседі.
Тілдің
барлық
грамматикалық
нормаларын
сақтап,
күрделі
грамматикалық конструкцияларды көп қолданбай, аударылатын ақпаратты
қарапайым және түсінікті етіп беру керек.
Мәтіннің мағыналық аудармасын жасаңыз.
Дербес компьютерлер
Компьютерлердің
үшінші
буыны
транзистерден
интегралды
электрондық микросұлбаларға өтумен байланысты болды. Электрондық
сұлбалардың көлемдерінің көп кішірейгені компьютелердің негізгі
құрылғыларының көлемдерін кішірейтуге алып келді де, өте жылдам жұмыс
10
істейтін процессорлардың шығуына себеп болды. Өте жылдам жұмыс істейтін
негізгі құрылғылар мен ақырын жұмыс істейтін енгізу құрылғыларының
арасында үлкен қарама-қайшылық туды. Сыртқы құрылғылардың жұмысын
басқаратын процессор көп уақытта сырттан келетін деректерді немесе
нәтижені сыртқа шығаруды күтіп қарап тұрды. Бұл проблеманы шешу үшін
процессорды сыртқы дүниемен қатынас жасауды басқару міндетінен босату
ұйғарылды, нәтижесінде ол жұмыс сыртқы құрылдың процессоры деген
арнаулы жасалынған құрылғыларға тапсырылды. Бұл құрылғылардың
бірнеше атаулары бар: байланыс арнасы, енгізу/шығару процессоры
контроллер.
Контроллердің өзінің командалар жүйесі болады және өзіне берілген
сыртқы құрылғылардың жұмысын осы командалар арқылы құрылған белгілі
программа бойынша басқарады. Осындай программа нәтижесі орталық
процессор оқи алатындай етіліп контроллердің ішкі регистріне жазылады.
Берілген есепті шешетін программа орындалып жатқанда сытрқы дүниемен
алмасу қажет болса, орталық процессор ол туралы контоллерге тек тапсырма
береді де, программаны орындауға байланысты өзінің басқа жұмыстарымен
айналыса береді, ал сыртқы дүниемен алмасу жұмысын контроллердің өзі
басқарады.
Компьютердегі барлық байланыс орталық шина арқылы жүзеге асады.
Шинаның үш бөлігі болады: деректер берілетін шина, адрестер берілетін
шина, басқару берілетін шина.
Жоғарыда көрсетілген архитектураны ашық деп атайды. Себебі, оған
өзіңізге керек қана құрылғыларды алып ықшамдауға да болады немесе жаңа
құрылғыларды қосып мүмкіншілігін күшейте беруге болады.
Деректерді шығаруға арнаулы құрылғы дисплей жасалынды, оның
жұмыс істеу принципі кәдімгі телевизор сияқты. Дисплей өте жылдам жұмыс
істейтін болғандықтан оған арнаулы жады керек болды.
Қазіргі кезде дербес компьютерлерде деректер ағымының өсуіне
байланысты шинаның бірнешеуі қажет бола бастады. Оның бір түрі өте
жылдам жұмыс істейтін құрылғылар үшін, ал екіншісі ақырын істейтін
құрылғылар үшін өндірілді.
Сонымен дербес компьютерлердің ашық архитектурасы сыртқы
құрылғылардың саны мен санасының тұрақты дамып тұруына және
мүмкіншіліктері жоғары жаңа орталық құрылғылардың шығуына себеп
болды. Мұндай компьютерлерде орталық процессордан басқа бірнеше
арнаулы (математикалық видео) процессорлар жұмыс істей бастады және
компьютер аралық байланыстар дамып неше түрлі (локалдық, корпорациялық,
глобалды) компьютерлік желілер пайда болды.
Дербес компьютерлердің интерфейстері дамыған болғандықтан олармен
жұмыс істеу ыңғайлы және тиімді. Ал дербес компьютерлер кең көлемде
шығарылғандықтан олардың бағасы тұрақты төмендей береді. Сондықтан
оларды қолдану экономикалық жағынан да тиімді.
