23
-уыш, -уіш жұрнақтары арқылы жасалған реттеуіш (регулятор),
тежеуіш (тормоз), өлшеуіш (измеритель), дәнекерлеуіш (паяльник), тіркеуіш
(регистратор), санауыш (счетчик) т.б. терминдер қолданыста бар.
Мәтінді аударыңыз.
Компьютерлік желілердің жіктелуі
Коммуникациялық желі - генерация функцияларын жүзеге асыратын
объектілерден тұратын жүйе, желінің пункті (тораптар) деп аталатын өнімді
өзгерту, сақтау және тұтыну, сондай-ақ пунктілер арасында өнімді тапсыруды
жүзеге асыратын тапсыру сызықтары.
Ақпараттық желі —бұл коммуникациялық желі, мұнда ақпарат өнімді
генерациялаушы, өңдеуші, сақтаушы және қолданушы ретінде болады.
Есептеу желісі — құрамына есептегіш жабдық кіретін ақпараттық желі.
Деректердің қайнар көзі және қабылдағышы болатын ЭЕМ және шеттегі
қүрылғылар есептеу желінің компоненттері болуы мүмкін. Бұл компоненттер
деректердің шетті жабдықтауын құрастырады (ДШЖ немесе Data Terminal
Equipment). ДШЖ ретінде ЭЕМ, принтерлер, плоттерлер, сондай-ақ автоматты
және автоматтандырылған жүйелердің басқа есептеу, өлшеу және атқару
жабдықтауы алға шыға алады. Мәліметтерді тарату, ортақ деректерді беру
ортасы деп аталатын орталардың және құралдардың арқасында жүзеге асады.
Есептеу желісі — бұл өзара байланысқан және келістіріле істелетін
бағдарламалық және аппараттық компоненттердің - компьютерлердің,
коммуникациялы
жабдықтаудың,
операциялық
жүйелердің,
желілі
қосымшалардың күрделі кешені.
Кез
келген
желінің
негізінде
стандартталған
компьютерлік
платформалардың аппараттық қабаты жатыр. Қазіргі уақытта желілерде әр
түрлі кластағы компьютерлер кең және табысты қолданылуда - арнайы
компьютерлерден басталып мэйнфреймдер мен супер ЭЕМ-ге дейін.
Есептеу желілері мына белгілер қатарымен топтастырылады.
Есептеу желілерін байланатын тораптар арасының қашықтығына
байланысты былай бөледі:
1) аумақтық — маңызды географиялық кеңістікті қамтиды; аумақтық
желілердің ішінде, сәйкесінше, аймақтың немесе глобальды масштабтарға ие
болатын аймақтық және глобальдық желілерді ерекшелеуге болады; аймақтық
желілерді кейде МАN (MetropolitanAreaNetwork) желілері деп атайды, ал
аумақтық желілер үшін жалпы ағылшынша атауы - WAN (WideAreaNetwork);
ерекше белгіленетін жалғыз глобальды желі Internet (осыда іске асырылған
W
ORLD
W
IDE
W
EB
(WWW)
ақпараттық қызметі қазақ тілінде «дүниежүзілік
өрмек» деген мағынаны білдіреді); бұл өз технологиясы бар желілердің желісі.
Internet-те интражелі ұғымы бар (Іntranet) -Internet аймағында бірлескен
желілер;
2) жергілікті (ЖЕЖ) – шек қойылғал аумақты қамтиды (әдетте,
станциялардың қашық шектерінде бір-бірінен бірнеше он немесе жүздеген
24
метрден көп емес, сирек 1..2 км); жергілікті желілер ІАN (Local Area Network)
деп белгілейді.
Желілерді желі жұмыс істейтін кәсіпорындардың масштабына
байланысты былай бөледі:
1) бөлімдер (жұмысшы топтардың) – жалпылық жүмысты шешетін
кішкене қызметкерлердің тобымен қолданылады. Бөлімдік желінің басты
мақсаты - қосымша, деректер сияқты жергілікті қорларды бөлу. Әдетте,
қандайда бір желілік технологияның негізінде жасалады, желі астына
бөлінбейді.
2) кампустар — бөлек ғимарат немесе бір кәсіпорын аумағының ішінде
бөлімдердің бірнеше желілерін қосады, бірнеше шаршы шақырым аумақты
жаба алады. Жергілікті болатын басты желі және желіасты болады, әдетте әр
текті компьютерлік жүйелерді қосады;
3) бірлестік (масштабты кәсіпорындар) –
бір ғана кәсіпорын немесе
мекеме орналасқан бір немесе бірнеше таяу ғимараттар алатын аумақты
қамтитын, бір-бірімен байланысқан ЖЕЖ жиынтығы.
Қызмет көрсететін түрлеріне байланысты былай бөледі:
1) деректерді тарату желілері (ДТЖ) –
тек
кана компьютерлік трафикті
беру қызметімен айналысады;
2) қызметті интеграциялаумен алынған желі — компьютерлік трафикті
таратумен қатар, дауыс, бейне тапсыратын сервистерге сүйенеді.
Желі қандай стандартты технология негізінде құрылғанына байланысты
былай бөлінеді: Ethernet, Fas Ethernet, Gigabit Ethernet, ArcNet, Token Ring ,
Token Bus , 100 VG AnyLan:(Integrated Services Digital Network).
Тапсыру ортасына байланысты былай бөлінеді:
- желілік (коаксильді, өрілген будағы, оптикалық-талшықты);
-өткізгішсіз (инфрақызыл диапазонындағы радио-арналар арқылы хабар
таратумен).
Қорларға ашық рұқсат етілген деңгей бойынша былай бөлінеді:
- көпшілік (қоғамдық) - бәріне кіруге рұқсат етілген желілер;
- жеке (бірлескен) - желіге ие кәсіпорын қызметкерлеріне қызмет ету
немесе пайдаланушыларга байланысты, желі иелері ұсынатын белгілерді
толықтыратын пайдаланушылар.
Мәтіннен синтетикалық тәсіл арқылы жасалған терминдерді тауып,
жазыңыз.
Төмендегі сөздердің қандай тәсілмен жасалғанын анықтаңыз.
Пернетақта, телекөпір, ғаламтор, пікірталас, телекөрермен, жолдорба,
баспасөз, бағдаржол, шартбелгі, дыбыс бейнелеуіш, құлаққап.
Сөз тіркесін түзіңіз.
