80
ТІРЕК КӨЗІ
Көмекке мұқтаж мүгедек жандарға арналған материалдар жинағы
шалдыққан адамдар неге «жоғары функционалды» болатынын көруге, оған не ықпал ететінін
ұғынуға тырысамыз: яғни, өзінің жұмысын ұстап қалу қабілеті және ұйымдасқан өмірмен өмір
сүруі. Біз, құрамына менің де жеке мәліметтерім енген, бұл мәселелерді зерттеу барысында,
пайдалы әдістемелерді табамыз деп үміттенеміз.
Одан бөлек, шизофрениямен сырқаттанатын науқас ретінде, мен жедел психозға душар болған
адамның санасына терезе ашып көруіме болады – өзімнің кітабымда көрсеткендей – басқалар
оны көбірек бағалай әрі түсіне алатындай болсын. Мен отбасы мүшелерінен, психикалық
саулық саласының профессионалдарынан көптеген электрондық хаттар алдым, отбасының
мүшесі немесе пациенттің өзі қандай сезімде болатынын ұғындыруға көмектескенім үшін
олар алғыстарын білдіруде. Бұл хаттар мен үшін өте қымбат.
► Кук:
Қоғамдастық шизофрения туралы білуі үшін не істегіңіз келеді?
Элин Сакс:
Менің ойымша, шизофрения жайлы қиялдар көп. Менің барынша қалайтыным,
қоғамдастық білсе екен деймін: қалай болғанда да, біз де сіздер сияқтымыз: Зигмунд Фрейдтің
сөзімен айтатын болсақ, біз «сүйгіміз және жұмыс істегіміз» келеді.
Біз оны істей алмайды деген қиялдар бар, олар тек қана қиялдар.
Психикалық саулық саласындағы профессионалдар пациенттерге өз үміттерін үзілді-кесілді
азайту керек деп айтуларын тез арада доғарулары тиіс. Лайықы ресурстар мен лайықты
қамқорлық (сare) болса адамдар өз потенциалдарына сәйкес болады. Сонымен, шизофрени-
ясы бар адамдар бүтіндей халықпен салыстырғанда қауіпті деген қиял. Шын мәнінде, адам-
дар психикалық аурулар кезіндегі зорлықпен байланысты диагнозы алшақ нашақорлардан
қорқулары керек.
► Кук:
: Сіз өзіңіздің диагнозыңызға әсеріңіздің қалай болғанын
түсіндіріп бере аласыз ба, содан бері көзқарасыңыз қалай өзгерді?
Элин Сакс:
Оны естігенде мен өте қатты қапаландым. Мен өзімді қараңғы түнекке және
аурушаң өмірге шақырғандай сезіндім. Сол сияқты, мен «қатыгез» болжам алдым. Яғни, жұмыс
істеуді айтпағанда, мен өз бетімше өмір сүре алмайтын жағдайда болуым керек. Керемет
жұмысыма қоса, менде керемет жұбайым бар, керемет достарым бар.
Ең қызығы, алайда, диагнозыммен күресуді доғарып және мен дәрі-дәрмексіз күнелткенімді,
сырқат емес екенімді дәлелдеуге тырысып едім, шынымен де менің өмірім айтарлықтай
жақсарды. Мен барлық ерік-жігерімді салып, қаншама тырысып баққанмен де ойлағанымдай
болмады. Ауруды емдеу мен дәрі-дәрмектерді қабылдауды бастап едім, менің өмірім
айтарлықтай жақсарды. Менің дертім өмірдің мәні емес екенін, оның бақытсыз жағдай екенін
анықтап берді.
(«Scientific American», 29.12.2009 г.) С сайта: http://www.scientificamerican.com/artic... h-function
Шизофрения ауруымен ауыратын науқастың туыстарымен жақын достары
нені білуі қажет
81
Шизофрения ауруымен ауыратын
науқастың туыстарымен жақын
достары нені білуі қажет
(www.specialtranslations.ru Сайтынан «Ерекше аударма» құрамына берілген мәліметке алғыс)
Шизофрения науқастарына ең жақын деген адамдардың өзімен тіл табысу қиынға соғады.
Әрбір отбасы мүшелері науқасқа өз ауруымен күресу үшін бар күш жігерлерін салады, алайда
уақыт өте келе оларда шаршағыштық және де прогрестің жетіспеушілігінен туындайтын
көңілсіздік белгісі байқалады.
Туыстары алғашқы ынта жігерін жоғалтып, олардың эмоционалды қолдауы нашарлай түседі
және шизофрения науқастары көбінесе өз бақытсыздығымен өздері күресуіне тура келеді.
Мұндай ауыр психикалық аурумен ауыратын адам қандай сезімде болатынын және де
достықтың барлық мәнін тез жоғалтатыны, науқасқа ешқандай ем көмектеспейтініне достары
түсіне алмай алғашқы да шатасу, ойлану үстінде болады.
Шизофрениямен ауыратын науқастың туыстары мен достары көбінесе өздеріне қымбат
адамды жұмыссыздықтан және үйсіз-күйсіздіктен қорғайтын тұрақты қолдауды қалай
қамтамасыз етуді білмегендіктеріне қынжылады.
Мұндай қолдау тек отбасы мүшелерінен ғана шығып қана коймай басқа да мысалға айта-
тын болсақ: психолог, сыныптастары және достары, қоғамдық және діни ұйымдар, әлеуметтік
қызмет жұмысшылары науқасқа көмек көрсетеді. Көптеген науқастар өз отбасыларымен
тұрады, бұл жерде отбасы мүшелерінің атқаратын ролі зор, науқасқа негізгі көмекті туы-
стары ғана қамтамасыз етеді деген сөз емес. Шизофрения ауруымен ауыратын науқас
адамдарда алуан түрлі жағдайлар туындайды, олар мұндай кезде сырттай көмекке мұқтаж
болады. Көптеген жағдайда науқастар ем қабылдаудан бас тартады және олар өз қиялы мен
елестерін (галлюцинация) шынайы шындық ретінде қабылдайды. Мұндай жағдайда туыстары
мен достары науқасты кәсіби маманға көрсетіп, тексеруден өткізіп белсенділік таныту қажет.
Науқасқа қажетті емді қамтамасыз ету кезінде жақындары азаматтық құқықтың сақталуына
байланысты проблемамен кездесіп жатады. Пациенттерді мәжбүрлі түрде ауруханаға
жатқызудан қорғайтын заңдар қатаңданды, сондықтан отбасы және қоғамдық ұйымдар ауыр
психикалық бұзылыстары бар адамдардың қалай да болса көмек пен ем алуы үшін үмітсіз
және кейде өнбейтін күш-жігерлерін жұмсайды. Әртүрлі штаттарда бұл заңдардың өз нюан-
стары бар. Егер науқас өзі және айналасындағылар үшін қауіпті болса, психиатриялық сарап-
таманы жүргізу және қажет болса, ауруханаға жатқызу үшін полиция жұмылдырылады. Басқа
штаттарда егер, науқас ауруханаға жатуға және ем қабылдауға түбегейлі қарсы болып, үйін
тастағысы келмесе, психикалық денсаулықты қорғау бойынша жергілікті ұйымның өкілдері
оның жағдайы туралы қорытынды шығарып бере алады.
