Кіріспе Тақырыптың өзектілігі
БҚО аймағындағы оқушылардың биология пәнінің денсаулық сауаттылығына әсері
жүктеу 1,35 Mb.
|
| 3.2 БҚО аймағындағы оқушылардың биология пәнінің денсаулық сауаттылығына әсері
Биологиялық білім беру кезінде денсаулықты сақтау және нығайту бойынша оқушылардың білімі мен қабілеттерін қалыптастыру тәжірибесін жасай отырып, біз жасөспірімдерге денсаулықты саналы түрде салауатты өмір салтына қайшы келмейтін мінез-құлықтың негізгі құндылықтары мен нормалары ретінде қабылдауға бағыттадық. Біз салауатты өмір салтын ойдағыдай қалыптастыру үшін оқушыларды практикалық іс-әрекетке тарту арқылы зерттеу барысында енгізілген жүйелік-әрекеттік тәсілді қолдану керек деп санадық. Оқушылар өзін-өзі бақылауды, өзін-өзі диагностикалауды, денсаулықты сақтау күнделігін толтырған кезде өзін-өзі бағалауды және сауықтыру іс-шараларын жүргізудің практикалық дағдыларын қалыптастырдық: жеке диетаны құру, күн тәртібін құру. Алайда денсаулықты сақтауға және нығайтуға бағытталған өмір салтын қалыптастыру үшін оқушы мінез-құлқына, іс-әрекетіне, өмір сүру жағдайына талдау жасап, олардың денсаулыққа тигізетін зардаптарын болжау қажет. Тәрбиелік іс-әрекетті ұйымдастыруда проблемалық білім элементтерін қолдану оқушылардың ойлау қабілетін, интеллектісін дамытады, еріктік қасиеттер мен табандылықты қалыптастырады. Оқушылардың салауатты өмір салтын қалыптастыру туралы ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді талдау барысында 8-сыныптың «Биология» А. Соловьева, Б. Ибраимова Алматы «Атамұра» 2018 ж. оқулығы «Адам және оның денсаулығы» тақырыптары оқушылардың денсаулығын сақтау және насихаттау бойынша білімдері мен дағдыларын қалыптастырады деген қорытынды жасауға мүмкіндік берді Адамның салауатты өмір салтын қамтамасыз етудің қажетті шарты - денсаулыққа жоғары құндылық ретінде қарау және оны сақтау үшін қажетті білім мен дағдылардың болуы. Осыған байланысты, «Адам және оның денсаулығы» тақырыптарын оқып, денсаулықты қамтамасыз ету бойынша білім мен дағдылардың бастапқы деңгейлерін және оқушылардың салауатты өмір салтына бейімделу дәрежесін анықтау үшін эксперимент жүргізу қажет болды. Біз келесі міндеттерді қойдық: 1. Оқушылардың денсаулықты сақтау және нығайту, оған әсер ететін факторлар туралы білімі мен дағдыларының бастапқы жағдайын анықтау; салауатты өмір салтының әртүрлі құрамдас бөліктерін олардың өзін-өзі бағалауы; студенттердің өмірлік құндылықтары жүйесіндегі денсаулық рейтингі. 2. Мұғалімдердің студенттердің биологиялық білім беруде салауатты өмір салтын қалыптастыруға қатынасын және олардың оны қолдануға дайын екендігін түсіндіру. 3. Оқушылардың ата-аналарының балаларына салауатты өмір салтын қалыптастыру проблемасы туралы хабардарлығын анықтау. Міндеттерді шешуде біз эмпирикалық зерттеу әдістерін қолдандық: сауалнама жүргізу, бақылау, 8 - сынып оқушыларының мұғалімдермен, ата-аналарымен әңгімелесу және басқа мұғалімдердің сабақтарына қатысу. Зерттеу базасы БҚО Орал қаласындағы №31 ЖОББМ. 2 ауысымда 402 оқушы білім алып, 42 мұғалім жұмыс жасайды(Сурет 4). 4-сурет. № 31 ЖОББМ. 5-сурет. Мектептегі денсаулық бұрышы. Ақпараттарды анықтау үшін біз оқушыларға, ата-аналарға және биология пәнінің мұғалімдеріне арналған «Денсаулыққа және салауатты өмір салтына деген өзін-өзі бағалау», «Балалардың салауатты өмір салтын қалыптастыру мәселелеріне ата-аналардың қатынасы», «оқушыларда биологияны оқыту процесінде салауатты өмір салты қалыптастыру » бойынша сауалнамалар құрастырылды. Эксперименті барысында сауалнамаларға талдау жасалды: 8 сыныптардағы 44 оқушы, 2 биология мұғалімі және 8 - сынып оқушыларының 23 ата-аналары қатысты. Оқшыларға арналған сауалнамада бірнеше жауаптары бар 10 сұрақ енгізілген (Сурет 6). Төменде олардың жауаптарына талдау жасалады. Сауалнаманың бірінші сұрағы (Адам денсаулығы деп нені түсінесіз?) оқушылардың денсаулық ұғымы мен мәнін түсінуін нақтылау үшін енгізілді (Кесте 1). 1-кесте. Оқушылар адам денсаулығы деп не түсінеді?
Бұл сұраққа жауаптарды талдауда келесідей мәлметтерді көрсетті: барлық соқушылар денсаулықты созылмалы аурулардың жоқтығы деп санайтындығын көрсетті. 90,9% денсаулық денсаулығы күшті иммунитетпен және қоздырғыштарға қарсы тұрумен сипатталады дейді. Денсаулық көрсеткіші өзін-өзі жақсы сезіну деп санайтын респонденттер 54,54% құрайды. Денсаулық 29,54% оқушылардың физикалық көрсеткіші (күші) деп түсініледі. Денсаулықты сақтаудың физикалық, психикалық, моральдық және әлеуметтік әл-ауқаттың байланысын қарастырғандар 9.09%. Оқушылардың 6,81% -ы денсаулығын өзін-өзі реттеумен және қоршаған ортадағы ағзаның қалыпты жұмысымен байланыстырады. Осылайша, жасөспірімдерде денсаулық көрсеткіштері туралы түсінік қалыптастырылмаған. Оқушыларда бұл негізінен аурудың болмауымен және жақсы физикалық жағдайымен байланысты. 6-сурет. Сауалнама барысы түсіндірілу үстінде. Екінші сұрақ (салауатты өмір салты дегеніміз не?) оқушылардың салауатты өмір салтының компоненттері туралы түсініктерін анықтауға арналған (Кесте 2). 2-кесте. Оқушылардың салауатты өмір салтының компоненттері туралы көзқарастары
Респонденттердің тек 9.09% -ы салауатты өмір салтын салауатты өмір салтын сақтауға және дененің қоршаған ортаға бейімделуін жақсартуға бағытталған мінез-құлықпен байланыстырады. Олардың көпшілігі салауатты өмір салтын жаман әдеттердің болмауы (84,09%), дене шынықтыру және спорт (70,45%), жеке гигиена (61.36%) деп түсінеді. Оқушылардың аз бөлігі салауатты өмір салтының маңызды компоненттері ретінде теңдестірілген дұрыс тамақтану (18.1%) және стресстің алдын-алуды (13,63%) ұсынады. Күн режимін сақтау (6,81%), дұрыс ұйқы (6,81%) және бұлшықеттердің қатаюы (4,54%) сияқты факторлар іс жүзінде назардан тыс қалдырылған. Жауаптарды талдағаннан кейін жасөспірімдерде салауатты өмір салты және оның компоненттері туралы түсінік қалыптаспады деген қорытындыға келдік. Үшінші сұрақ (күнделікті өмірде денсаулықты қалай нығайтасыз?), Оқушылардың денсаулығын нығайту үшін практикалық дағдылар туралы бұрыннан бар білімдерін қалай қолданатынын анықтау сұралады (Кесте 3). 3-кесте. Күнделікті өмірде оқушылардың денсаулығын жақсарту жолдары
Жауаптарды талдау студенттер денсаулығын сақтаудың негізгі факторы жеке гигиена ережелерін сақтау екенін көрсетті, 44 респонденттің бәрі бұл туралы атап өтті. 75.0% таза ауада серуендеу арқылы денсаулығын нығайтуды, 47,72% белсенді дене тәрбиесі және спортпен, 54,54% жаман әдеттердің болмауымен байланыстырды. Оқушылардың аз бөлігі үнемі жаттығулар жасайды (4.54%>). Өкінішке орай, тек 15,90% жасөспірімдер дұрыс тамақтану ережелерін сақтайды. Денсаулықты жақсартудың, мысалы, күннің режимін сақтау және дұрыс ұйқы сияқты тәсілдеріне келетін болсақ, бұл факторларға мән берілмейді. Сауалнамадағы төртінші сұрақ (Сіздің денсаулығыңызды нығайтуға қандай себептер кедергі келтіреді?) Бізге оқушылардың өз денсаулығына жеке көзқарасын анықтауға мүмкіндік берді (Кесте 4). 4-кесте. Оқушылардың денсаулығын нығайтуға кедергі болатын себептер
Денсаулықты бұзатын факторлардың бірі – жалқаулық (86,36%) және денсаулыққа әсер ететін факторлар туралы білмеу (38,63%). Сонымен қатар, айтарлықтай назар аудартатын жоғары пайыз - студенттердің 75,0% -ы уақыттың жетіспейтіндігін айтады. Оқушылардың 81,81%(36) өздерін сау деп санайды. Ауру оларға қауіп төндірмейтіндігіне сенімді. Біздің ойымызша, бұл жасөспірімнің ерекшеліктерімен байланысты бағаланбайтын өзіндік бағалау. Жалпы жас кезінде денсаулығына ұқыпсыз қарау оқушыларға әрқашан тән. Зерттеуге қатысқан оқушылардың клиникалық мәліметтерін зерттеу барысында 44 адамның 25-сі ғана сау деп танылды, бұл 56,81% құрайды. 19 жасөспірімде (43,18%) тірек-қимыл жүйесі, көру, бронхопульмональды және гастроэнтерологиялық патология, жарақаттану мен улану, тері және бүйрек аурулары, жұқпалы және паразиттік аурулар байқалған. Сауалнаманың бесінші сұрағы (факторлардың қайсысы адам денсаулығын анықтайды?) оқушылардың хабардарлығы мен адам денсаулығын қалыптастыратын факторлар туралы пікірлерін нақтылау үшін қойылды. (Кесте 5) 5-кесте. Денсаулық факторлары туралы оқушылардың хабардар болуы
Респонденттердің жартысынан көбі - 68,18%, денсаулық жағдайын анықтайтын фактор экологиялық жағдай деп атады. Сонымен бірге, тек 9,09% денсаулық жағдайын өздерінің өмір салтымен байланыстырады. Өздерінің денсаулығы үшін жауапкершілікті денсаулық сақтау жүйесіне 15,90% жүктеді және респонденттердің 7,26% тұқым қуалаушылықты денсаулықты анықтайтын фактор деп санайды. ДДҰ сарапшыларының пікірі бойынша адам денсаулығының қалыптастыруы: өмір салтына -50%; генетика, тұқым қуалаушылыққа - 20%; экологиялық, табиғи және климаттық факторлар - 20%; денсаулық сақтау жүйесінің жай-күйі - 10% байланысты[]. Келесі кестеде сауалнаманың алтыншы сұрағына оқушылардың жауаптары оқушылар үшін денсаулықты сақтау және салауатты өмір салтын қалыптастыру туралы негізгі ақпарат көздерін анықтауға мүмкіндік берді. (Кесте 6.) 6-кесте. Оқушылар үшін ақпарат көздері
Жасөспірімдердің көпшілігі салауатты өмір салты туралы негізгі ақпаратты (81,81%) отбасынан және дәрігерлерден (68,18%) достардыңда рөлі зор (63,63%). Бірақ олардың кеңестері сіздің денсаулығыңызды сақтауға және нығайтуға мүмкіндік бере ме деген сұрақ туындайды? Телешоулар мен жарнамаларды көріп, оқушылардың 31,81% денсаулық туралы ақпарат алады. Газеттер мен журналдардан сауалнамаға қатысқан студенттердің 20,45-ы денсаулыққа қатысты қажетті ақпаратты табады. Бұқаралық ақпарат құралдарында денсаулық туралы теріс ақпарат жиі таратылатынына және оны сақтау үшін қызықсыз және тартымсыз насихат жұмыстарын жүргізетініне назар аудару қажет. Салауатты өмір салтын қалыптастыру бойынша мектепте өткізілген мұғалімдермен өткізілген сабақтар мен пікірталастарды тек 25,0 % оқушы атап өтті. Бұл көптеген мұғалімдердің оқушыларға салауатты өмір салтын қалыптастыру проблемасына жеткілікті көңіл бөлмегендігі және сабақтың мазмұнында денсаулықты сақтау мен насихаттау жөніндегі материалдарды жеткілікті мөлшерде қолданбайтындығын көрсетеді. Жетінші сұраққа жауаптарды талдау (денсаулықты сақтау және насихаттау саласындағы білім деңгейіңізді қалай бағалайсыз?) төмендегі нәтижелерді көрсетті. (Кесте 7) 7-кесте. Оқушылардың денсаулықты сақтау саласындағы білім деңгейлерін бағалау
Жауаптардың нәтижелері бойынша, оқушылардың 13,63% денсаулықты сақтау және нығайту саласындағы білім деңгейі жоғары және 48,39% орташа деп есептейді. Біз бұны өзін-өзі бағалауы өте жоғары деп санаймыз, өйткені жасөспірімдердің көпшілігінде денсаулық туралы және оның компоненттері туралы нақты түсінік жоқ. 36,36% оқушылар өздерінің денсаулық сақтау бойынша білім дағдыларын төмен санайды. 1,61% денсаулықты сақтау және алға жылжыту саласындағы білімдеріне жауап беруге қиналады Жетінші сұрақтың жауаптарына сүйене отырып, «Денсаулықты сақтау және нығайту туралы қосымша білім алғыңыз келе ме?» деген сұрақ қойылды. (Кесте 8) 8-кесте. Оқушылардың денсаулығын сақтау және нығайту туралы қосымша білім алуға ұмтылуы
8-кестеден көріп отырғанымыздай, 44 респонденттің 27 оқушысы салауатты өмір салтын қалыптастыру туралы қосымша білім алудың қажеті жоқ деп санайды. Алайда, жетінші сұраққа жауап бере отырып, 37 оқушы білімдерін орта және төмен деп бағалайды. Оқушылардың денсаулықты сақтау және насихаттау мәселелеріне деген қызығушылығының төмендігі салауатты өмір салтын ұстануға деген ынтасының әлсіздігін көрсетеді. Сауалнаманың тоғызыншы сұрағы (салауатты өмір салтының құрамдас бөліктері туралы ақпараттың қай формасы сіз үшін ең қызықты?), Осы мәселені шешуде оқу процесінің ұйымдастырушылық формаларын неғұрлым тиімді пайдалануды анықтау сұралды. (Кесте 9) 9-кесте. Оқушылар үшін ең қызықты салауатты өмір салтының компоненттері туралы ақпарат формалары
Жауаптардың нәтижелері оқушылардың маңызды ақпаратты ұсынудың әртүрлі формаларына қызығушылық танытатындығын көрсетеді. Жасөспірімдер пікірталастар мен пікірсайыстарға көп көңіл бөледі (81,81%), әңгімелер (72,72%). Бұл формалар ойлау, талдау, сұрақтар қою, өз көзқарасын қорғау және басқалардың пікірін құрметтеу, басқалардың сыни көзқарастарын және өзіндік пікірлерін қабылдау қабілетін дамытуға ықпал етеді. Оқу фильмдерін көру жасөспірімдер үшін қатты қызықты емес (13,63%). Бұл оқушыларға ақпарат берудің бір тәсілі. Сауалнамаға қатысқан оқушылардың жартысынан көбі (65.90%) салауатты өмір салтының аспектілері бойынша жобалық зерттеу нәтижелері туралы презентация денсаулық туралы ойлануға мүмкіндік беретін ақпарат береді деп санайды. Танымдық белсенділікті арттыру және олардың көкжиегін кеңейту мақсатында конференциялар, дөңгелек үстелдер өткізу (65,90%) оқушылар үшін қызықты. Оқушылардың өздері арасында жасаған денсаулықты сақтау және насихаттау туралы ақпараттар жазылған буклеттер, плакаттар тарату оқушылар (59,09%) үшін қызықты. Мектепте өткізілген тақырыптық кештер мен театрландырылған қойылымдарды респонденттердің 44,35% -ы қызықты деп атады. Оқушылардың әртүрлі өмірлік құндылықтарға, соның ішінде денсаулыққа қатынасын анықтау үшін сауалнаманың оныншы сұрағы қойылды: Сіз үшін өмірлік құндылықтар тұрғысынан отбасы, мансап, материалдық жағдай, жетістік пен атақ, денсаулық, тәуелсіз болу, оқу және білім, достармен қарым-қатынас, саяхаттау және демалу бойынша (бағалау (1 ден 10 дейін)) бағалаңыз. ( Кесте 10) 10-кесте. Оқушылардың өмірлік құндылықтарын маңыздылығы бойынша бағалау
Жауаптарды талдау оқушылардың денсаулығын 6 баллдан төмен бағаламағандарын көрсетті. Тек 25,0% -ы оны ең жоғары мән деп санайды, оны 10 балмен бағалайды. Өкінішке орай, қазіргі жасөспірімдердің денсаулық құндылығы өте төмен. Жеке құндылықтардың иерархиясында ол материалдық әлеуметтік жағдайға, мансапқа, отбасыға, білімге жол беріп, басымдылыққа жатпайды. Сонымен, сауалнама нәтижесі 8-сыныпта оқитын оқушылар «Адам және оның денсаулығына» қатысты тақырыптардағы денсаулықты сақтау және насихаттау туралы жеткілікті білмейтіндігін көрсетті. Оқушылар денсаулыққа әсер ететін факторлар туралы біледі және салауатты өмір салтының құрамдас бөліктері туралы, оның денсаулықты қамтамасыз етудегі рөлі туралы шектеулі түсініктері бар. Денсаулықты сақтау және нығайту мәселелерінде жасөспірімдердің сауаттылық деңгейінің төмендігін, сонымен қатар оқушылардың 25.0% -ы аталған сабақтар мен мұғалімдермен әңгімелесуді ақпарат көзі ретінде есептегенін ескере отырып, біз биология пәні мұғалімдеріне сауалнама жүргіздік. Биологиялық білім беруде оқушылардың салауатты өмір салтын қалыптастыру проблемасына олардың көзқарастарын анықтау үшін біз тиісті сауалнаманы құрастырдық. Зерттеуге 2 биология мұғалімі қатысты: «Биологияны оқыту процесінде оқушыларда салауатты өмір салтын қалыптастыру» сауалнамасына 14 сұрақ кірді. Жауаптарды талдау көрсеткендей, сауалнамаға қатысқан мұғалімдер салауатты өмір салтын қалыптастыру туралы сұрақтарды биология пәніне қосудың қажеті жоқ деп санайды. Сонымен бірге, «Адам және оның денсаулығы» тақырыптарын оқыту барысында мұғалім денсаулықты сақтау және насихаттау туралы ақпаратты тек оқулық материалында қарастырылған кейбір тақырыптарда ғана қолданады. Зерттеу барысында оқушыларға биологияны оқыту кезінде салауатты өмір салтының қажеттілігі туралы сенімдерін қалыптастыруға мүмкіндік бермейтін негізгі себептер анықталды. Біріншісі - оқушыларға денсаулық жағдайына және қазіргі жағдайда дұрыс мінез-құлық формаларына қатысты практикалық дағдыларды қалыптастыруға мүмкіндік беретін сабақ өткізуге арналған ғылыми негізделген әдістемелік нұсқаулықтардың жоқтығы. Екінші себеп салдары - сабақтарда денсаулықты сақтау және насихаттау бойынша материалдарды өткізуге уақыттың жетіспеушілігі. Үшінші себеп - бұл мектептегі биология курсының теориялық мазмұнымен шамадан тыс жүктелуіне және пәнді оқып үйренуге кететін уақыттың қысқаруына байланысты биологиядағы оқу процесінде денсаулықты сақтау мен насихаттауға көңіл бөлінбеуі. Респонденттердің 81,81% пікірі бойынша отбасында денсаулық туралы ата-аналармен әңгімелесу негізгі ақпарат көзі болып саналады. Осыған байланысты біз балалардың салауатты өмір салтын қалыптастыру мәселесіне ата-аналардың білім деңгейін, қызығушылығы мен қатынасын білуді жөн көрдік. Біз 12 сұрақтан тұратын сауалнаманы жасадық. Зерттеуге 2 сынып оқушыларының 23 ата-аналары қатысты. Алғашқы үш сұраққа жауаптарды талдау көрсеткендей, ата-аналардың көпшілігінің 69,56% (16 ата-ана) «денсаулық» ұғымының мәнін түсінбейді. Олар мұны созылмалы аурулардың болмауы, күшті иммунитет және ауруға қарсы тұру деп санайды. Сонымен қатар, ата-аналар физикалық, психикалық және әлеуметтік салауаттылықтың өзара байланысын, сонымен қатар өзін-өзі реттеу мен қоршаған ортадағы ағзаның қалыпты жұмыс істеуін ескермейді. Ата-аналардың салауатты өмір салтының компоненттері саласындағы білімі мен дағдыларының деңгейі төмен. Ата-аналардың жартысынан көбі - 65.21% (респонденттердің 15) адам денсаулығын қоршаған орта, экологиялық және климаттық факторлар анықтайды деп санайды. Тек 21.73% (5 ата-ана) денсаулық жағдайы ең алдымен өмір салтына байланысты деп санайды. 52,17% (12 ата-ана) отбасындағы салауатты өмір салты нормаларын ұстанатындығына сенімдіміз. Қалғандары бұл сұраққа жауап беру қиынға соқты. Ата-аналардың 73.91% -ы (17 адам) оқушылар үшін мектепте салауатты өмір салтын қалыптастыру мүмкін егер бұл стандарттарды отбасында да ұстанса деп санайды. Денсаулықты сақтау және насихаттау тұжырымдамасы тек ата-аналардың 26.08% -ы (6 адам) тұратын отбасында қалыптасқанына сенімдіміз. Бірақ ата-аналар кез-келген жағдайда мектеп оқушыларымен мұндай жұмыс қажет және олардың салауатты мінез-құлқын қалыптастыруға бағытталған түрлі шаралар өткіщзілуі керек деп санайды. Сонымен, оқушылардың салауатты өмір салты нормаларын сақтамауы олардың денсаулықты сақтау және нығайту мәселелеріндегі сауаттылығының төмендігімен, салауатты өмір салтының табиғаты туралы ата-аналардың түсініктерінің болмауымен, сондай-ақ балалардағы өз денсаулығына құнды қарым-қатынасты қалыптастыру үшін отбасылық тәрбиенің болмауымен байланысты. 2019-2020 оқу жылында 8-сынып биологиясының бағдарламалары мен оқулықтарын оқыту әдістемесіне түзетулер енгіздік. Біз биология сабақтарына кіріктіру студенттердің денсаулығын сақтау және нығайту, салауатты өмір салтын қалыптастыру бойынша білімдер мен дағдылардың мақсатты және дәйекті дамуын қамтамасыз ететін тұжырымдамаларды айқындадық. Сонымен қатар, біз 8-сыныптың «Адам және оның денсаулығы» тақырыптарына биология органикалық түрде толықтыратын салауатты өмір салтын қалыптастыру бойынша білім беру бағдарламаларын жасадық және енгіздік. 8 сыныпта оқыған кезде біз бақылау топтары (БТ) және зерттеу топтарына (ЗТ) анықтадық. Зерттеу тобында 23 оқушы (Сурет). Бақылау тобында 21 оқушы (Сурет). Барлық сабақтар А. Соловьева, Б. Ибраимова Алматы «Атамұра» 2018 ж. бағдарламасы бойынша өткізілді. Бірақ эксперимент сабақтарында оқулық материалдары оқушыларды салауатты өмір салтын қалыптастыру мақсатында түзетілді, олардың сабақтарында денсаулықты сақтау және нығайту бойынша материалдар біріктірілді. Зерттеу жұмыстары салауатты өмір салтын қалыптастырудың «Адам және оның денсаулығы» тақырыптарының мазмұнын нығайтумен жүргізілді. Зерттеудің қалыптастырушы кезеңінің негізгі міндеті 8-сынып оқушыларының денсаулығын сақтау мен нығайту үшін білім, білік және дағдыларды қалыптастыру және дамыту үшін жасалған модельді сынау болды. Алғашқы сауалнама жүргізілгеннен кейін, ЗТ биология пәніне қосымша салауатты өмір салты (СӨС), құнарлы тамақтану, дене шынықтырудың денсаулыққа әсері, аурудың алдын алу, денсаулыққа байланысты ақпаратты саралау, денсаулық сақтау қызметін алу тақырыптарына арналған 15 сағат теориялық, 15 сағат тәжірибелік сабақтарға қатысты. 8-сыныпқа зерттеуді 2019 жылдың қыркүйек айынан бастап жүргізілді. Зерттеудің мақсаты мен міндеттерін шешу үшін біз мазмұнды бөліп алдық, оны биология сабақтарына интеграциялау оқушылардың денсаулық, салауатты өмір салты туралы түсінігін мақсатты және дәйекті дамытуды жалғастыруға мүмкіндік береді. "Кіріспе" сабақтан бастап біз оқушылардың назарын табиғаттың ажырамас бөлігі болып табылатынына аудардық. Бірақ табиғаттың өзгеруі салдарынан бейімделу механизмдері бұзылады, бұл денсаулықтың әлсіреуіне әкеледі. Осылайша, біз оқушыларды салауатты өмір салты қоршаған орта талаптарына бейімделу деп ойлауға шақырдық. Клетканың химиялық құрамын зерттеу барысында "Молекулалық биология" тарауы бойынша біз оған зақымдаушы факторлардың әсерін талқыладық: химиялық, физикалық, механикалық, биологиялық және олардың әсер ету дәрежесінің адамның өмір сүру салтына тәуелділігі. Теңдестірілген тамақтанудың маңыздылығы туралы еске ала отырып, біз судың, минералды тұздардың және органикалық заттардың адамның тамақтану режиміндегі рөлі және олардың тіршілік ету процестеріне және зат алмасуға әсері туралы айттық. "Белоктар және нуклеин қышқылдары" сабағында оқушыларды ақуыздарға зиянды әсер ететін радиация, ультракүлгін сәуле, алкоголь сияқты факторлардың әсерін болдырмайтын өмір салтын жүргізуге шақырды. Зат алмасуды жасушаның өмір сүруінің негізі ретінде зерттей отырып, біз денсаулық көрсеткіші болып табылатын гомеостаз ұғымының дамуын жалғастырдық, жасушада өтетін процестердің сыртқы ортаның әсерінен тәуелділігін талқыладық. Бұрын алған білімдеріне сүйене отырып, оқушылар зат алмасуға қолайлы әсер ететін салауатты өмір салты факторларын талқылады: қалыпты дене жүктемесі, шынығу, тиімді тамақтану, зиянды әдеттерден бас тарту. "Жасушалық биология" тарауында оқу барысында оқушылар вирустардың құрылысымен, олардың паразиттік өмір сүруі сияқты танысады. Бұл ретте оқушылар адамның иммунитеті-бұл денсаулықтың маңызды көрсеткіші, бұл ағзаның қорғаныш қасиеттерін жоятын және әлсірейтін факторлар бар екенін еске салған жөн. Осылайша, біз оқушылардың назарын иммунитетті қалыптастырудағы салауатты өмір салтының рөліне аудардық. "Бөліп шығару" тарауын оқу кезінде біз жасөспірімдердің назарын тері жағдайының көптеген факторларға тәуелділігіне аудардық. Сонымен қатар, темекі шегу, алкоголь, толық емес тамақтану, күн сәулесі шамадан тыс, химиялық заттардың әсері - осының бәрі терінің қызметін бұзатын қауіп факторлары екенін атап өтті. Оқушылармен әңгімелесу барысында жасөспірімдік жастағы терінің ерекшеліктерін талқылай отырып, біз тазалық, эстетика және денсаулық өзара байланысын көрсете отырып, жеке қажеттіліктерге сәйкес косметикалық құралдарды дұрыс таңдау мен пайдалануға баса назар аудардық. Терморегуляциядағы терінің рөлін зерттей отырып, біз ішкі ортаның негізгі көрсеткіштерін сақтауда оның үлкен маңызын атап өттік. Осыған байланысты шынығудың негізгі ережелеріне, оның физиологиялық мәні мен денсаулықты нығайтудағы рөліне көп көңіл бөлінді. Бүгін қоғамда кең таралған сәнді ағымдардың бірі-денені татуировкалармен бояу және пирсингпен безендіру. Бұл құбылыс өсіп келе жатқан ұрпақты жаулап алып, өз құмарларына және көшбасшыларына еліктеуге ұмтылады. Көптеген жасөспірімдер "мұның бәрі қажет пе?" деген ойламай, жаңа белестерге оң қарайды. Сән шын мәнінде ақылға қонымды болуы керек пе?. Оқушылардың басым бөлігі бұл әуестікті қандай медициналық және әлеуметтік салдарға әкелуі мүмкін деген ұғымға ие емес. "Тері" тақырыбын зерделеудегі негізгі міндеттер: күн тәртібін сақтау, дене шынықтырумен айналысу, шынықтыру (су процедуралары, таза ауада болу, орташа күн ванналары), зиянды әдеттерден бас тарту. Біз оқушыларда тері ауруларының алдын алу, киім таңдауға қойылатын гигиеналық талаптарға, тері қабаттары бүтіндігінің бұзылуына және терморегуляцияға әкеп соқтыратын іс-әрекеттерді бағалай білуді, гигиеналық ережелерді түсіндіруді дамытдық. "Қозғалыс. Биофизика" тарауы. Оқушылардың салауатты өмір салтын қалыптастыру үшін үлкен күшке ие. Дене жаттығуларының және жаттығудың сүйектердің дамуына әсерін, бұлшық еттің өзгеруін, олардың функционалдық мүмкіндіктерін жетілдіруді (күш, төзімділік, жылдамдық қасиеттері), бүкіл ағзаның жұмыс қабілеттілігі мен төзімділігінің жоғарылауын зерттей отырып, "шаршау"ұғымын енгізді. Әңгіме барысында шаршау себептері мен белгілерін анықтап, адам денсаулығына аса қауіпті екенін, оның алдын алу шараларын атап өтті. Оқушылардың күн тәртібі туралы түсініктерін қалыптастырып, ақыл-ой және физикалық жұмыс қабілетін сақтау үшін оны сақтаудың маңыздылығын атап өтті. Жүргізілген зерттеу көрсеткендей, бұл антропометриялық зерттеулер оқушыларға өз ағзасын жақсы білуге мүмкіндік береді,ал біреу үшін дамыту мен сауықтырудың жеке бағдарламасын құру үшін негіз болады. Әрине, бұл оқушылардың өмір бойы денсаулықты сақтау мен нығайтудың маңыздылығын түсінуіне, өсіп келе жатқан ұрпақтың денсаулығына жауапкершілікпен қарауын қалыптастыруға ықпал етеді. Зерделенген материалды жинақтай отырып, оқушылар дене дамуын қамтамасыз ететін маңызды фактор салауатты өмір салтын сақтау болып табылатындығы туралы өз бетінше қорытынды жасады. Жасөспірімдер толыққанды тамақтанудың, қозғалыс белсенділігінің, темекі шегуден және алкогольден бас тартудың, күн тәртібін сақтаудың, тірек-қимыл жүйесі бұзылуының алдын алудың маңыздылығын түсінді. Дене және денсаулық сұлулығының өзара байланысын түсіне отырып, оқушылар дене бітімін нығайту, бұлшықет тонусын қолдау, күш және қозғалыс қасиеттерін дамыту бойынша ұсыныстар жасады. "Координация және реттелу" тарауында көру анализаторын зерттеу кезінде біз көзге қолайлы және қолайсыздық тудыратын факторларды қарастырдық. Оқушылардың көруінің бұзылуының алдын алу және көру гигиенасы мәселелеріне ерекше көңіл бөлінді: мәтінмен жұмыс істеу ережелері, Жұмыс орнын ұйымдастыру, көзге арналған гимнастика, А витаминінің маңызы және қажетті тамақ өнімдерін қолдану. Медициналық қызметтерді тұтыну мәдениетін дамытуды жалғастыра отырып, салауатты өмір салты компоненттерінің бірі ретінде алдын алу мақсатында оқушылардың окулистке баруына оң көзқарасын қалыптастырды. "Есту мүшесінің құрылысы мен гигиенасы" сабағында біз өмір сүру ортасының шулы ластану мәселесіне оқушылардың назарын аудардық. Әңгіме барысында рок-музыканың ұзақ әсер етуінің және құлаққапта есту, психика және жасөспірімдердің денсаулығына қатты әсер етуінің салдары түсіндірілді. Біз оқушылардың есту органдарын гигиеналық күту бойынша, аурулардың алдын алу бойынша ұсыныстар жасай білуін дамытдық. "Тұқым қуалаушылық және өзгергіштік заңдылықтары" тарауы бойынша біз тұқым қуалаушылық ұғымдарын, тұқым қуалаушылық белгілерін, олардың адам өміріндегі есебін дамытуды жалғастырдық. Тұқым қуалаушылық өзгергіштікті зерттеу кезінде оқушылардың назарын табиғи ортаның азық-түлік, косметика, тұрмыстық химия, құрылыс материалдары құрамындағы мутагендермен ластану қаупіне аударды. Тұқым қуалаушылықты анықтайтын маңызды фактор ретінде айта отырып, біз оқушылардың назарын тұқым қуалаушылық ақпараттың адам өмір салтына тәуелділігіне, мутация тудыратын негізгі себептерге аудардық. "Адамның тұқым қуалайтын аурулары" сабағында біз адамның белгілі бір ауруларға бейімділігін және олардың пайда болу себептерін талқылап қана қоймай, сонымен қатар жасөспірімдердің назарын денсаулықты сақтаудың маңызды факторы ретінде өз туыстық талдауының маңыздылығына, адамның жалпы мәдениетінің көрсеткіші ретінде өзінің генеалогиялық ағашын білуіне аударды. Медициналық қызметтерді тұтыну мәдениетін дамыту туралы айта отырып, біз оқушылар алдында ерлі-зайыптылар жұптарына пренаталдық (туғанға дейін) диагностиканың, медициналық-генетикалық кеңес берудің маңыздылығын аштық. 7-сурет. Зерттеу тобы. 8-сурет. Бақылау тобы. 8-ші сыныптағы білім беру оқушылардың салауатты өмір салтын қалыптастыруға тек биология сабақтарында ынталандырылған жағдайда, қажетті нәтижеге қол жеткізе алмайтындығын көрсетті. Сондықтан жұмыс сабақтарда, сыныптан тыс жұмыстарда, «Жасөспірімдердің психоактивті заттарды қолданудың алдын-алу», «Денсаулық мәдениеті: салауатты өмір салтын қалыптастыру» білім беру бағдарламаларын орындау барысында, ата-аналармен бірлесіп кеңейтілді. Оқушылар арасында салауатты өмір салтын қалыптастыру тиімділігін зерттеу 8-сыныпта білім берудің әртүрлі кезеңдерінде өткізілген тесттер негізінде жүргізілді. Жұмыстың әрқайсысында денсаулық сақтау және насихаттау немесе салауатты өмір салтын қалыптастыру саласындағы білім, білік деңгейіне баға беруге болатын сұрақтар қойылған. Оқушылардың бірінші сұраққа жауаптары: «Өмір салтына байланысты адам денсаулығына әсер ететін қауіпті факторларды сипаттаңыз». Төмендегі кестеде келтірілген. (Кесте 11) 11-кесте. Адам денсаулығына әсер ететін қауіпті факторлар
Бұл сұрақ оқушылардың өмір салтының компоненттері туралы және олардың қайсысы денсаулығына кері әсер ететіні туралы білім деңгейлерін көтеруге бағытталған. Бақылау және эксперимент топтарындағы оқушылардың жауаптарын салыстыру олардың «кері әсер ету» ұғымын неғұрлым толық білетіндігін және олардың адам денсаулығына кешенді әсер ететіндігін көрсетті. Бақылау топтарындағы оқушылар негізінен келесі факторларды көрсетті: жаман әдеттер, дұрыс тамақтанбау, жеке гигиена ережелерін сақтамау және физикалық белсенділіктің төмендігі. Оқушылардың жартысынан азы -38.98% -ы күнделікті режимді сақтамауды қауіп факторлары деп санайды, ал 27.12% -ы ұйқының бұзылуы деп санайды. Оқушылардың шағын тобы күнделікті өмірдегі стрессті, психикалық қолайсыздықты және жарақатты жағдайларды атады. Зерттеу тобының оқушыларының жауаптары материалды тереңірек меңгергендігімен ерекшеленді және әр түрлі мысалдардан тұрды. Сонымен, олар адам денсаулығына теріс әсер ететін кем дегенде 6 қауіп факторларын көрсетті. Сонымен қатар, тәжірибелік сабақтарда оқушылардың 34,13% -ы қауіпті фактор ретінде медициналық қызметтерді тұтынудың төмен мәдениетін анықтады. Білік пен дағдыларды дамыту олардың және айналасындағылардың денсаулығының кепілі екенін дұрыс атап өтті. Төмендегі кестелерде оқушылардың екінші сұраққа жауаптары берілген: «Сіз ми ауруларының қандай себептерін білесіз? Жүйке жүйесінің денсаулығын сақтауды қамтамасыз ететін салауатты өмір салтының негізгі компоненттері қандай ». ( Кесте 12) 12-кесте. Ми ауруларының себептері
Жауаптарды талдау бақылау топтарында оқушылар ми ауруларының негізгі үш себебін алкоголь мен есірткіден, темекі шегуден және жарақаттанудан ажырататынын көрсетті. Оқушылар басқа факторларды нашар қабылдайды. Тәжірибелік топтарда оқушылардың жауаптары анағұрлым негізделген және мазмұнды. Оқушыларға жүйке жүйесінің тұрақты жұмысын қамтамасыз ететін салауатты өмір салтының компоненттерін атауға кеңес берілді. (Кесте 13) 13-кесте. Жүйке жүйесін сақтауды қамтамасыз ететін салауатты өмір салтының компоненттері
Бақылау тобының оқушыларының жауаптары зиянды әдеттерден бас тарту болды. Мұндай жауап оқушылардың 93,22%-да болды.. Салауатты өмір салтының қалған компоненттеріне елеусіз назар аударылды. Біз мұны жасөспірімдердің салауатты бейнесі мен оның құрамдастары туралы түсініктің қалыптаспағандығын түсіндіреміз. Зерттеу тобының оқушылары салауатты өмір салтының бес негізгі компонентін атап өтті. Олардың ішінде бірінші орында зиянды әдеттерден бас тарту керек. Оқушылардың 97,62% жауап берді. Екінші орында-стресстен аулақ болу-80,16%, үшінші орында - толық ұйқы-76,19%. Жүйке жүйесінің денсаулығын сақтауда оқушылардың 58,73% толыққанды тамақтануы және шаршаудың алдын алу мақсатында -53,17% күн тәртібін сақтау қажеттілігі маңызды деп санады. Үшінші сұраққа оқушылардың жауаптарын талдау: "Адамның денесі қандай факторларға байланысты?". (Кесте 14) 14-кесте. Сау дененің қалыптасуына әсер ететін факторлар
Бұл сұраққа жауап беру арқылы оқушылардың дене бітімінің адамның өмір салтына және оның денсаулық жағдайына тәуелділігін байланыстыратынын анықтауға мүмкіндік берді. Жауаптардың нәтижелері зерттеу тобы оқушыларының жоғары білім деңгейін көрсетті. Көптеген жауаптарда адамның денесіне әсер ететін 4 фактор көрсетілген. Оқушылар физикалық жаттығулар мен рационалды тамақтану, сонымен қатар адамның өмір салтына байланысты зат алмасу процестері маңызды деп санайды. Сонымен қатар, оқушылардың 53,97% өз жауаптарында дене пішіні мен мүгедектігінің бұзылуына әкелетін жарақаттар мен ауруларды болдырмау бойынша шаралар қабылдауды көрсетті. Бұл өз денсаулығы мен айналасындағылардың денсаулығы туралы қамқорлықтың көрсеткіші болып табылады Бақылау және зерттеу топтарда дене бітіміне әсер ететін факторлардың біріне диета жатқызылды. Біз бұл қыз балалардың жауаптары болды деп ойлаймыз. Алайда, бұл дене бітімінің сымбатты болуын қалайтын, бірақ артық салмақтағы шағымы бар көптеген жасөспірім қыздардың қателесуі деп білеміз. Оқушылардың төртінші сұрақтарға жауаптарын талдау: "қант диабетімен ауыратын науқастарға инсулинді инъекциялау қажет. Бұл препаратты артық дозалаған кезде не болуы мүмкін? Бұл жағдайда науқасқа қандай көмек көрсетер едіңіз?" ( 15, 16-кесте) 15-кесте. Инсулинді артық дозалауға ағзаның реакциясы
16-кесте. Науқасқа инсулиннің артық дозалануы кезіндегі көмек
Бұл сұраққа жауап заттар алмасуға гормондардың әсері және төтенше жағдайларда алғашқы көмек көрсету дағдылары туралы оқушылардың білім деңгейін анықтауға мүмкіндік берді. Бақылау сыныптарында тек 14,41% оқушы дұрыс жауап берді. Оқушылардың 29,66% жауап берген жоқ немесе дұрыс жауап бермеген. Адам 59,32% нашар сезінетінін көрсетті. Осылайша оқушылар жауаптан жалтарды. Зерттеу тобында 42,06% -ы қойылған сұраққа дұрыс жауап берді. Оқушылардың 53,97% - ы алғашқы көмекті дұрыс көрсете алады. Осылайша, оқушылар инсулинді артық дозалаған кезде не болады деген сұраққа жауап беруге қиналды, бірақ бұл жағдайда не істеу керек екенін түсінді. Зерттеу топ оқушыларының 9,52% - ы арасында жауап жоқ немесе ол дұрыс емес және 53,97%- ы жалпы жауап берді. Екінші тексеру жұмыстары "қан және қан айналымы", "тыныс алу", "ас қорыту", "зат алмасу және энергия" тарауларын зерделегеннен кейін жүргізілді: 1. Иммунитетті нығайтуға ықпал ететін салауатты өмір салты факторларын атаңыз. 2. Жүрек-қантамыр жүйесінің функционалдық жағдайын бағалау мақсатында қандай өлшемдерді қолданасыз? 3. Рационалды тамақтану ережелерін қалыптастырыңыз. 4. Темекі шегуден бас тарту үшін дәлелдер келтіріңіз, бұл жағымсыз әдеттің тыныс алу жүйесіне әсерін қарастырыңыз. Бірінші сұраққа оқушылардың жауаптары: "иммунитетті нығайтуға ықпал ететін салауатты өмір салтының факторларын атаңыз", Төмендегі кестеде көрсетілген. (Кесте 17) 17-кесте. Иммунитетті нығайтатын салауатты өмір салтының факторлары
Бұл сұрақ оқушылардың адамның өмір салты мен оның иммунитетінің арасындағы өзара байланысты, денсаулықты сақтау және нығайту үшін салауатты өмір салтының мәнін, өмір салтының қауіп факторларының иммунитеттің әлсіреуіне әсерін қалай түсінетінін анықтау үшін қойылды. Жауаптарды талдау көрсеткендей, зерттеу тобы оқушылары өздерінің жауаптарында иммунитеттің жай-күйіне жағымды әсер ететін 5-тен астам факторларды көрсетті. Бақылау сынып оқушылары негізінен адамның салауатты өмір салтының 3 компонентін көрсетті, егулер, зиянды әдеттерден бас тарту (Шылым шегу), шынығу деп атады. Төмендегі кестеде оқушылардың «жүрек-тамыр жүйесінің функционалды жағдайын бағалау үшін қандай өлшемдерді қолданасыз?» Екінші сұрағына жауаптары берілген. Кестеде студенттердің «жүрек-тамыр жүйесінің функционалды жағдайын бағалау үшін қандай өлшемдерді қолданасыз?». (Кесте 18.) 18-кесте. Жүрек-қантамыр жүйесінің функционалды күйінің көрсеткіштері
Бұл сұрақ оқушылардың өзін-өзі бақылау және қадағалау дағдыларының қаншалықты дамығанын, дененің өмірлік маңызды жүйелерінің функционалдық жағдайын бағалау және олардың денсаулығын талдау қабілеттерін қалай қалыптастырғанын анықтау үшін қойылды. Жауаптарды талдау көрсеткендей, бақылау топтарындағы оқушылардың 64,29% -ы тек бір өлшеуді атады және жүрек соғу жиілігі, қан қысымы сияқты көрсеткіштерді жазумен шектелді, жаттығуларға дейін және одан кейін бірнеше оқушы жүрек соғу жиілігін қалпына келтіруді атады. Оқушылардың тек 35,71%) жүрек-тамыр жүйесінің жағдайын өзін-өзі бағалаудың екі өлшемін атады. Зерттеу топ оқушылары терең әрі ақпараттандырылған білімдерін көрсетті. Олар жаттығуларға дейін және одан кейінгі жүрек соғу жылдамдығын және импульсті қалпына келтіру динамикасын анықтай отырып, жүрек қызметінің өзін-өзі реттей алатындығын, жүрек-тамыр жүйесінің функционалды күйінің маңызды индикаторлары ретіндегі импульстік қысым мен төзімділік коэффициентін есептей алатындықтарын айтты. Үш дұрыс өлшеуді студенттердің 47,58% көрсеткен. Екі индикаторды тіркеу студенттердің 39,52% деп аталды. 2,42% студенттер нақты жауап берді. Төмендегі кестеден оқушылардың « Дұрыс тамақтану ережелерін тұжырымдау» үшінші сұрағына берген жауаптарын талдау . (Кесте 19) 19-кесте. Дұрыс тамақтану ережелері
Бұл сұрақ оқушылардың салауатты өмір салтының құрамдас бөлігі ретінде рационалды тамақтану тұжырымдамасын игеру деңгейін анықтауға мүмкіндік берді. Жауаптарды талдау бақылау топтарындағы оқушылар орта есеппен 2-3 ереже құрастыратындығын көрсетті. Олардың ішінде олар мынаны көрсетті: үш-төрт рет тамақтану керек, бір уақытта тамақ қабылдаған жөн, түнде шамадан тыс тамақтанбау, тамақтану нормаларын сақтау, көкөністер мен жемістерді көбірек жеу керек. Сонымен бірге, жасөспірімдерде дұрыс тамақтанудың маңызды қағидаларының бірі болып табылатын теңдестірілген тамақтану туралы іс жүзінде ешқандай түсінік жоқ. Зерттеу тобының оқушылары өздерінің жауаптарында 4 ережені көрсетті. Олардың жауаптары анағұрлым нақты, негізделген болды. Төртінші сұраққа оқушылардың жауаптарын талдау: «Шылымнан бас тарту үшін оның тыныс алу жүйесіне әсер етуін түсіндіріңіз». Төмендегі кестеде келтірілген. (Кесте 20) 20-кесте. Темекі шегудің тыныс алу жүйесіне кері әсері
Бұл сұрақ оқушылардың темекі түтінінің адамның тыныс алу жүйесіне кері әсері туралы білім деңгейін анықтауға бағытталған. Зерттеу тобы оқушыларының жауаптары түсініктемелермен толығырақ болғанын атап өтеміз. Мәселен, олардың дәлелдерінде олар темекі шегушінің жиі ауыратынын білдірмеді, бірақ мұны өкпенің жұқпалы ауруларға төзімділігінің төмендеуімен түсіндірді. Кейбіреулер темекі шегу мен туберкулездің арасында тікелей байланыс орнатты. Сонымен қатар, тәжірибелік сабақтарда оқушылар темекі шегетін жөтелдің не үшін пайда болатынын жақсы түсіндірді. Үшінші тексеру жұмыстары «Бөліп шығару», «Тері», «Тірек қимыл», «Сезім мүшелері» тарауларын меңгергеннен кейін жүргізілді және келесі сұрақтарды қамтыды: 1. Адамның өмір салтындағы қандай факторлар бүйрек ауруын тудыруы мүмкін? 2. Денеге қалыпты физикалық жүктемелердің емдік әсерінің пайдасына дәлел келтіріңіз. 3. Көру қабілетінің бұзылуы мен көз ауруларының алдын алу үшін қандай ережелерді ұстанасыз? 2019-2020 оқу жылының ІІІ тоқсанының соңында оқушылардың денсаулығын сақтау және нығайту, сондай-ақ олардың салауатты өмір салтына деген қарым-қатынасын анықтау үшін қорытынды бақылау жұмысы жүргізілді. Бақылау жұмысы келесі сұрақтарды қамтыды: 1. Жасушадағы зат алмасуға салауатты өмір салты қандай факторлар әсер етеді? 2. Сізге қандай жұқпалы аурулар белгілі? Бұл аурулардың алдын алу шараларын атаңыз? 3. Досыңызды (досыңызды) шылым шегуден бас тартуға көмектесетін дәлелдерді келтіріңіз. 4. Қоршаған ортаның жағдайы сауығуға ықпал ете ала ма? 5. Иммунитеттің жағдайы қоршаған ортаның сапасына байланысты ма? Иммунитетті нығайту жолдарын ұсыныңыз. 6. Адам денсаулығына зиянды әсерін біле отырып, антиреклама сыра ұсыныңыз. 7. "Тәні саудың жаны сау" Сіз бұл пікірді қалай түсіндіресіз? Қорытынды жұмысты зерттеу тобынан 23 оқушысы және бақылау тобының 21 оқушысы жазды. Әр сұрақты біз 2-ден 5-ке дейін бағаладық. Осылайша, оқушы орындалған жұмыс үшін ең төменгі балл саны 14, ең жоғарғы балл саны 35 балл алды. Зерттеу тобы оқушыларының орташа балы 30,8 құрады, ал бақылау тобында - 24. Бақылау жұмысын орындау нәтижелерін статистикалық өңдеуді біз Стьюденттің t-критериі арқылы жүргіздік. Зерттеу және бақылау сыныптарынан біз кездейсоқ іріктеу әдісімен 15 адамнан іріктеуді құрдық. Алынған өлшемдерді әртүрлі сенімді ықтималдықтар мен еркіндік дәрежелерінің саны үшін Стьюдент коэффициентінің сыни мәндерімен салыстыра отырып, біз зерттеу тобы мен бақылау тобы арасындағы айырмашылықтар қате деңгейі 5% - дан (Р < 0,05) аспайтын жағдайда статистикалық тұрғыдан маңызды деген қорытындыға келдік. Бұл нөлдік гипотезаны жоққа шығаруға және балама қабылдауға мүмкіндік берді. Демек, бұл эксперименталды және бақылау сыныптарындағы оқушылардың білім жағдайының айырмашылығын білдіреді. Эксперимент барысында алынған нәтижелер қорытынды жасауға мүмкіндік берді бұл туралы әзірленген әдістемесін қалыптастыру саналы қарым-қатынас салауатты өмір салтына оқушылардың білімін, іскерлігін меңгеру деңгейін және денсаулықты сақтау мен нығайту қажеттігіне сенімділікті арттыра түсті. "Денсаулық мәдениеті: салауатты өмір салтын қалыптастыру", "жасөспірімдердің психобелсенді заттарды қолдануының алдын алу" бағдарламалары бойынша сабақтар өткізу оқушылардың көзқарастары мен наным-сенімдеріне елеулі әсер етті, олардың денсаулық сақтау мәселелері бойынша қолданбалы іскерліктерін дамыта түсті. Оқушылардың салауатты өмір салтын табысты қалыптастыруының шарты оқушылардың жеке тұлғалық-бағдарлы оқытуды қамтамасыз ететін, өз қызметі барысында жаңа білім ашу арқылы оқушылардың дамуын ілгерілететін практикалық қызметке қосу жолымен іске асырылатын жүйелі-әрекеттік тәсілді қолдану болып табылады. Оқушылардың салауатты өмір салтына саналы жеке көзқарасын қамтамасыз ету үшін: - салауатты өмір салтын қалыптастыруға қажетті білім мен іскерлікті меңгеруге оқушылардың уәждемесін күшейту тәсілдерін қолдану: өзін-өзі тану, өзін-өзі бекіту, өзін-өзі жетілдіру; өзіне тән психофизикалық мүмкіндіктерге, мінез-құлық стиліне және өмір салтын өзін-өзі бағалау жолымен оқушылардың өз қызметін ойлауға және қайта ойлауға жеткізу.; оқушылардың сұраныстары мен мүдделеріне бағытталған, олардың танымдық қызметін белсендіретін, өмір салтын таңдауға қажетті өзі туралы рефлексивті білімді толықтыруға мүмкіндік беретін ақпаратты таңдау. - қызмет, сабақтастық, бірізділік қағидаттарын басшылыққа алу; - әдістемелік заңдылықтарды сақтау: биология бойынша білім беру процесіне денсаулықты сақтау және нығайту туралы мәселелерді біріктіру жолымен ақпараттық қамтамасыз ету; оқушылардың салауатты өмір салтына эмоциялық-құндылық қатынасын жандандыру; салауатты өмір салтын жүргізу бойынша оқушылардың тәжірибесін байытатын дамыту ортасын құру. Қалыптастырушы эксперименттің оң нәтижелері құрылымның, мазмұнның және"адам және оның денсаулығы", "жалпы салауатты өмір салтына саналы көзқарасты қалыптастыру әдістемесі оқушылардың білім, білік, дағдыны меңгеру деңгейін арттыра түсті."Денсаулық мәдениеті: Денсаулық салауатты өмір салтын қалыптастыру", "психобелсенді заттардың жасөспірімдерге ықпалын" оқыта олардың денсаулық сақтау мәселелері бойынша қолданбалы іскерліктерін дамытады. жүктеу 1,35 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау