Білім беру жүйесінің дамуы

Білім беру жүйесінің дамуы

Рухани және материалдық еңбектерінің жақындасу және мектеп пен өндірістің арақатынасын нығайту деген Хрущевтық идеялары 50ж. аяғында 60ж. басында білім беру саласында радикалды реформаларды жүргізуге жол берді (әкелді). 1958ж. кеңестік заң қабылданып, 1959ж. “Мектеп пен өмірдің арасын байланыстыру туралы” (об укреплении связи школы с жизнью) республикалық заң қабылданды (продублированный). Бұл заң бойынша жеті жылдық және онжылдық білімнің орнына міндетті сегіз жылдық білім енгізіліп, мектепті аяқтаған түлектер үш жыл заводтарда, немесе ауыл шаруашылығында жұмыс істеп және оқу керек болды немесе политехникалық мектептерде оқуға міндетті болды. Жоғарғы оқу орындарына түсу үшін абитуриенттердің теориялық білімі емес өндірістік стаж керек болды. Қазақстанда жаңа жүйеге көшу 1962-1963ж.ж. аяқталды.

Бұл реформа әртүрлі жағдайларға әкеп соқты. Өндірістік кадрлардың ағымы күшейді, жоғарғы оқу орындарға түсуге дайындалған “транзитниктер” – жұмысшылар саны өсті. Жоғарғы білімнің беделі түсіп, ғалымдар мен инллигенция ауыр жұмыстарға пайдаланылып кәсіптік мамандыққа кері әсер етті.

1964ж. бұл теореманың кейбір ережелері қайта қарастырылып міндетті он жылдық орта білім енгізілді және осыған байланысты жаңа оқу бағдарламалары мен жоспарлар дайындала бастады. 1970ж. орта жалпы білім беру туралы мектептерге арналған Жарылғы бекітіліп, осыған сәйкес үш сатылы оқыту жүйесі енгізілді – бастауыш (5 класқа дейін) сегізжылдық және орта (10 жыл). Сегізжылдық мектептердің түлектері өздерінің білімдерін онжылдық мектепте, кәсіптік техникалық училищеде немесе орта арнайы оқу орындарында жалғастыруға мүмкіндік алып, оны аяқтағаннан кейін жоғарғы оқу орындарына түсуге құқығына ие болды.

70ж. оқушылардың саны көбеюімен қатар мектептердің саны азая бастайды. 1966ж. 10728 мектептерде 2852 мың оқушы оқыды, 1976ж. 9604 мектептерде 3346,4 мың оқушы оқыды, ал 1979ж. 8910 мектептерде – 3257,2 мың оқушы, оқыды. 70ж. ортасынан бастап демографиялық жағдайдың салдарынан оқушылардың саны азайғандығы байқалды.

Жоғарғы білім беру жүйесі дамыды. 1959ж. республиканың жоғарғы оқу орындарын бір орталықтан басқару үшін мемлекеттік комитет құрылды, кейінен бұл комитет Қазақстанның жоғарғы және орта арнайы білім беру Министрлігі болып құрылады. Жоғарғы оқу орындарының саны өсті. 50ж. республикада 26 жоғарғы оқу орындары болса, ал 1980ж. қарай олардың саны 55 жетіп, онда 250 мың адам білім алды.

 

Ғылым

50-80ж.ж. Қазақстандағы ғылым мекемелері екі топқа бөлінді – қазақстандық республика территориясында жұмыс істейтін орталықтың басқаруындағы мекемелер. Соңғылар көбінесе әскери жұмыстарды жүргізуге бағытталды. Кеңес және Қазақстан ғылымының үлкен жеңісі космостық бағдарламасын жүзеге асыру болды. 1957ж. 4 қазанда “Байқоңыр космодромынан Жер орбитасына бірінші жасанды спутник шығарылды. 1961ж. 12 сәуірде Қазақстан территориясынан дүниежүзінде бірінші болған Ю.Гагарин ғарышқа шықты.