Картографияның мәні Картография (гр chartes – папирус қағазы + grapho – жазамын, сызамын) – географиялық карта, оны құрастырудың, басып шығарудың және қолданудың әдістері мен процестері (тәсілдері) жөніндегі ғылыми пән. Картография

Шолулық жалпы географиялық карталардығы ерекшеліктері

жүктеу 131,69 Kb.

бет	23/62
Дата	25.10.2023
өлшемі	131,69 Kb.
	#44016

1 ... 19 20 21 22 23 24 25 26 ... 62

Картография емтихан ответтері КД-21

Картаның ғылыми құндылығы және саяси бағыты

Шолулық жалпы географиялық карталардығы ерекшеліктері.

Жалпы географиялық шолу карталардың топографиялық карталарға салыстырғанда негізгі ерекшеліктерінің бірі бейнеленген құбылыстар мен жер беті бейнелеуінің аса маңызды жалпыластыруы. Жалпы географиялық картаның масштабы ұсақ болғандықтан картада көрсетілетін табиғи және әлеуметтік-экономикалық элементтер санын шектеуге мәжбүрлейді. Мысалы, бұл карталарда өсімдік жамылығысының бейнеленуі толық емес, шаруашылықтың сипаттамасы шектелген. Ұсақ масштабты карталарда көптеген жалпы табиғи және әлеуметтік-экономикалық объектілер мен процестерді толық көрсетілуі мүмкіндігі болмағандығы ол карталарды шартты түрде «жалпы географиялық» терминімен атаған. Шолу жалпы географиялық картаның мазмұнына табиғи ландшафттың элементтерінен негізінен су объектілері мен жер бедері бейнеленеді, ал әлеуметтік-экономикалық элементтерден – елді мекендер, жолдар, әкімшілік бөлінуі. Кейбір жағдайда өсімдік жамылғысының жеке элементтерін көрсетеді, мысалы, ормандарды; әлеуметтік-экономикалық объектілерден – шаруашылықтың және мәдениеттің жеке объектілері. Тарихи кезеңдердегі карталарды салыстырғанда бейнелеу әдістері күшті өзгергендігі байқалады, сондықтан карталардың сыртқы көрінісі әр түрлі болып келеді, дегенмен, мазмұнының элементтері аз өзгерген. Барлық тарихи кезеңдерде карталарда сулары, жер беті сипаты, елді мекендер және жолдар көрсетілген. Жалпы географиялық карталар мазмұнының ұзақ уақыт бойы салыстырмалы түрде сақталуы мұндай типтегі карталар аумақты зерттеу үшін қажеттілігін көрсетеді (төмендегі суреттерде көрсетілген карталарды салыстырып көріңіз).

Картаның ғылыми құндылығы және саяси бағыты

Карталарды талдау кезінде олардың ғылыми және идеологиялық құндылығы туралы сұрақтар туындайды. Авторлардың ғылыми идеялары мен көзқарастары қандай да бір жолмен олар жасаған карталар мен атластарда көрінеді. Бұл ескерту фактілерді заттай бақылауда және оларды картографиялық тіркеуде тұрған жергілікті жердегі түсірілімге қатысты да әділ. Бұл жағдайда ғылыми принциптер карталардың мазмұны мен дизайнын реттейтін нұсқауларда немесе нұсқауларда - элементтердің құрамы, олардың жіктелуі мен қатынасы, жалпылау ережелері және т. б. Мысалы, топографиялық карталардың ғылыми негіздерінің эволюциясын өсімдіктер мен топырақтың жіктелуін жақсартуда, рельефті жалпылау бойынша ұсыныстардың геоморфологиялық негіздемесінде және т.б. байқауға болады. ғылыми құндылықты талдау күрделі жіктеулерді немесе жоғары жалпыланған көрсеткіштерді қолданатын туынды карталар үшін өте маңызды, әсіресе құбылыстарды сипаттайтын синтетикалық карталарда. картада жеке, нақты өрнегі жоқ бірнеше көрсеткіштерді біріктіру және біріктіру арқылы. Көрсеткіштерді таңдаудың әртүрлі принциптері бір-бірінен мүлдем өзгеше карталарға әкелуі мүмкін, оларды климаттық аудандастыру карталарында көруге болады (Кеппен, Алисов, Кайгородов және т.б.).
Картаға салынған ғылыми идеялар заманауи немесе ескірген, дұрыс немесе қате болуы мүмкін. Картографиялау идеяларының дамуы мен қарама - қайшылығының нақты мысалы тектоникалық карталармен беріледі, олардың кейбіреулері жер қыртысының динамикасындағы тік қозғалыстардың шешуші рөлінен туындайтын "фиксизм" қағидаттарына, басқалары литосфераның материктік блоктарының көлденең қозғалыстарына басымдық беретін "мобилиз-ма" қағидаттарына негізделген.

жүктеу 131,69 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 19 20 21 22 23 24 25 26 ... 62