Қуатты шықгьіқ электр стансалар (ШЭС) мемлекеттік аудандық
электр стансалары (МАЭС) деп аталынып кетгі, олардың таза (нетто)
ПӘЕ 32-40% шамасыцда болады.
1,3-сурет. Екібастұз МАЭС-1 бас гимаратының көлденең қимасы:
1 - бу шығыры мен электр өндіргіш; 2 — бу қазаны; 3 - газсыздандыргыш
этажеркасы; 4 - өнделмеген отын бергіштер мен таспалы тасыгыштар бөлмесі;
5 - кұбырлык ауа қыздыргыш; 6 - электр сүзгілер;
7 - кұраманың басқару калқаны; 8 - мұржа.
13 Бу қазандарын жіктеу
Аса қызған буды алғанда, мына құбылыстар кезекпен жүреді:
алдымен қорек суын қайнау ыстықтыгына дейін қыздыру, бу түзілу
және, соңында, қаныққан буды берілген ыстықтыққа дейін аса
қыздыру. Бұл құбылыстардың айқын өту шекаралары бар және
қыздыру беттерінің үш тобында жүзеге асырылады. Суды қайнау
ыстықтығына дейін қыздыру үнемдегіигге (экономайзерде), бу түзілу
бу түзетін (буландыратын) қыздыру бетінде, буды аса қыздыру
асақыздырғышта өтеді.
Жылуды үздіксіз әкету және қыздыру бет металының қалыпты
ыстықтық тәртібін қамтамасыз ету үшін, оларда жұмыстық дене —
13
үнемдегіште су, бу түзетін құбыларда су мен бу қоспасы жэне аса
қызған бу аса қыздырғышта үздіксіз қозгапады.
Сонда су үнемдегіигге жэне бу аса қыздыргыпгга қыздыру
беттерін бір рет агыстайды (1.4-сурет).
1,4-сурет. Бу қазандарында бу түзілудің негізгі сұлбалары: а — табиғи
айналма; б - көп ретгі мәжбүрлі (многократно-принудительная) айналма;
в - тура ағынды сұлба; г - қиыстырылган (комбинированная) айналма;
1 - қоректік сорғы; 2 — үнемдегіш (экономайзер); 3 - барабан;
4 - тұсіру
кұбырлары; 5 - таратушы құбыр; 6 - бу түзетін кұбырлар; 7 - буды аса
қыздырғыш; 8 - көп ретті мәжбүрлі айнапма соргысы; 9 - араластырғыш;
10 - кері кақпақша.
Су үнемдегіште қозғалғанда, сұйықағулық кедергі пайда
болады, оны жеңіп өту үшін қоректік соргы түзетін тегеурін
жұмсалады. Қоректік сорғы түзетін қысым бу түзу аймағының
басындағы қысымынан үнемдегіштің сүйықағулық кедергі шамасына
артық болуы керек. Осыған тәріздес асақыздыргыштағы бу қозгалуы,
14
бу түзу аймагы мен шыгыр арасындагы қысым қүламасына
байланысты.
Бу түзу қүбырларында су мен будың бірге қозгалуы жэне бүл
құбырлардың суйықағулық кедергілерін жеңіп өту қазандардың әр
түрінде өзгеше үйымдастырылган. Бу қазандарын табиги және
мәжбүрлік айналмасы бар жэне тура ағынды деп өзгешелейді. Табиғи
және мәжбүрлік айналмасы бар қазанның барабаны болады (1.4 а, б;
1.5, 1.
6
-суреттер), ал тура ағындыларда барабандары жоқ (1.4 в; 1.7-
суретгер).
Табиги айналмасы бар барабанды бу қазанның сулбасы 1.5-
суретге
келтірілген.
Қыздырылмайгьш
қүбырлар
4
жэне
қыздырылатын қүбырлар
6
жоғарьада 5 барабанмен, төменде
таратушы қүбырмен қосылған, олар түйықталган сүйықагулық жүйе
түзеді. Оны айнапма жолы (контуры) дейді. Сумен толтырылған
барабан көлемін сулық көлем, ал бумен толтырылған барабан көлемін
булық дейді. Булық жэне сулық көлемдерді бөлетін бетті булану беті
(зеркало испарения) деп атайды. Барабанның сулық көлемі мен бу
түзу құбырлары қазандық сумен толтырылған.
Аса қызған бу шыгырга
1.5-сурет. Табиги айналмасы бар барабанды казан сулбасы:
1 - ошак кұтысы; 2 - ошақ капкандары (экран); 3 - оттыкгар; 4 - түсіру
кубырлары;
5 - барабан; 6 - сәулелік бу кыздырғыш; 7 - агындық бу
15
қыздырғыш;
8 - аралық бу қыздырғыш; 9 - үнемдегіш (экономайзер);
10 - агындык газ жолы; 11 - ауа қыздырғыш.
Қыздырылатын құбырларда
6
су қайнайды, сондықтан ондагы
субу қоспасының тығыздығы рк. Қыздырылмайтьш құбырлар 4
барабан
қысымыңдағы тығыздығы р' сумен толтырылған. Демек,
жүйенің төменгі нүктесі - таратқышқа бір жагьшан қыздырылмайтын
құбырларды толтырған судың қысымы Hp'g, басқа жагьшан
қыздырылатын құбырларды толтырған субу қоспасының қысымы
Hp*g түседі. Бу түзілу нэтижесінде пайда болған қысым айырмасы
H(p'-plc)g жүйеде қозғалыс туғызады және табиғи айналманың
қозғаушы тегеуріні қозғалады, соған байланысты олар көтеру
құбырлары деп аталған, ал қыздырылатын құбырлар бойынша
жоғары қарай субу қоспасы қыздырылмайтын құбырлар бойынша су
төмен қарай қозгалады — бұл түсіру құбырлары. Бұндай қазандар
табиғи айналмасы бар қазандар деп аталады. Қозғалыс келесі
формуламен анықталады:
■V>
=H(p'-pJg, Па
Аса кыздырьинан бу шыгырға
( 1. 1)
I Түгів газдары
1.6-сурет. Көп рет мәжбүрлі айналмасы (циркуляция) бар қазан сұлбасы:
1 - үнемдегіш (экономайзер); 2 - барабан; 3 - түсіру қоректік кұбыр;
16
4 — айналма соргы сы ; S - суды айналм а контурлары (ж олдары ) бойы нш а
тарапу; 6 - буланды руды н сәулелік қыздыру беттері; 7 - әдіп (ф естон);
8 - буды аса қы зды рғы ш ; 9 - кайта өндеу (регенерация) ауа кыздыргыш .
Айналма жүйесінде жұмыстық дене қозгалысы көп per болады.
Бу тузу кұбыры арқылы бір айналымда жүріп өткенде, су толығымен
буланбайды, тек ішінара буланады. Бу түзу құбырынан шыкқанда,
субу қоспасында бу мөлшері 3-25% болады.
Аса қыздырылган
бу
шығырға
i t
Д
10
Огын
Aye
gya кьщьфшшгін
өкслінсді
Іүгін газдары
1.7-сурет. Тура агынды қазан сулбасы (Рамзин бойынша): 1 - үнемдегіш
(экономайзер);
2
- қыздырылмайтын жіберу кұбырлары; 3 - төменгі су
тараткыш бірікгірме (коллектор); 4 - қалқандык (экрандық) кұбырлар;
5 -
жоғаргы коспа жинауыш біріктірме;
6
— шыгарылган өтпелі аймак; 7 — аса
кыздырғыштың қабыргалық бөлігі;
8
- аса қыздырғыштың агындық бөлігі; 9 -
ауа қыздыргыш;
10
- оттык (горелка).
Бу түзілу құбылысы үздіксіз болгандықтан, қоректік су
барабанга бу шығысына сэйкес үздіксіз келеді, жүйеде су ылғи
айналады және оның мөлшері өзгермейді. Айналған судың маңыздық
шыгысының
Go,
кг/с уакыт бірлігінде түзілген бу шыгысына
G 6,
кг/с
қатысы айналма еселргі
с
Торайғыров
tj
К =
GoJ Gg
деп аталады.
a t ындағы ПМУ-дің
Г}
c j j
{ а к а д е м и к С .Б е й с е м б з ' ■!*
I
аты н д ағы ғылым и
ІКІТА
17
Достарыңызбен бөлісу: | 
