13.5-сурет. Отын шығысын өсіргенде, барабандык қазанның жұмыс
режимнің өзгеруі
Бу қазанының сыртқы (электрлік) жүкгеме өзгеруіне сәйкесті бу
өңдіруді өзгерту қабілетгілігін қазанның тезділігі (маневренность)
деп атайды.
13.6 Ауа арты кты ғы н пайдаланулық бақылау әдістері
Пайдалануда ошақта тиімді ауа артықгыгын аошт““‘ ұстап тұруға
тырысады, онда отын толық жану үшін тотықтырғыш жеткілікті
болады және түгін газдарында оның орьгасыз артықтыгы болмайды.
Газдардьщ құрамы белгілі болғанда, ауа артықтығын бақыпаудың
эдістері көп, іс жүзінде ең ыңғайлысы екеу: отгектік жэне көмір
қышқылдық (СО
2
). Бүл екеуін салыстырғанда, оттектік әдіс ең
сенімді жэне дәл. Мұнда жану өнімдеріндегі оттектің қалдық мөлшері
тікелей
автоматты түрде
(өздігінен)
оттекөлшер
аспабымен
анықгалады, оның көрсетуі отгек затшаларына (молекулаларына) тән
магниттік
қаснеттерге
негізделген.
Оттекөлшер
пайызбен
(процентпен)
анықтаған
оттекті
ауа
артықтығына
қалай
есептелінетінін көрсетейік. Егер отыннан шыққан азотган болған
жану өнімдер көлемінің оте аз өсуін елемесе, онда құрғақ газдар
көлемі Уқ,г.—Vgya. Жану өнімдеріндегі қапдық оттекті қүргақ газдар
пайызымен келесі түрде өрнектеуге болады
154
0 21(а-1)У°
Г*
(
13
.
9
)
V^r^aV0 екенін ескерсек, онда
21
(13.10)
а =
21
-
0
,
кейіптемесін аламыз. Мұнда 0 2, % оттекөлшердің көрсетуі бойынша
жану өнімдеріңцегі оттек мөлшері.
Бұл кейіптеме огын толық жанганда және ауа ылғапын есепке
алмағанда дұрыс. Түтін газдарында толық жанбау өнімдері (СО, Н
2
)
болса, қосымша түзетулер енгізіледі.
Көмір қышқылдық кейіптеме бойынша
RO
2
—
CO
2
+SO
2
;
RO
2
хромотографпен анықталады; ЯОг1*8*0 отьш кұрамы белгілі
болса есептеледі; ЭС-ға келген отын құрамы тұрақгы болмайды.
КОг*181" қатгы отындар үшін 18-20%, мазут үшін 16-17%, табиги
газ үшін 11-13% аралығында жатады.
Бұл кейіптеме бойынша екі шама анықталу керек.
13.7 Сұйық қож шыгаруы бар қазавдарды пайдалану
ерекшеліктері
Сұйық қож шығаруы бар ошақтарға жыл ытылған еден, балқыған
қожды шығару мен қабылдау және оны түйіршікгеу үшін құрылгьшар
қажет. Қожды балқыту үшін ошақта жеткілікті жоғары ыстықгықты
қамтамасыз ету үшін жылу кернеуінің жоғары деңгейі тән. Сұйық
қож шыгаруы бар ошақтардың артықтыгы: экетінді (унос), ошақгық
шыгындар және қожданудың төмендеуіне байланысты қондырғылар
үнемділігінің артуы және ірі тозаңды жагу мүмкіндігі. Тозаңның
іріленуі ұнтақтауға элекгр қайратыньщ жұмсалуын төмендетеді.
Сұйық қож шығаруы бар ошақтарды пайдаланганда, оның келесі
кемшіліктерін де ескеру керек:
-
жүкгеме өзгерту арапыгының аздыгы, оның салдары — қазан
тезділігінің төмендеуі. Егер қазан жүктемесі белгіленген ең төменнен
(60-70 пайыз) кіші болса, онда ошақ ыстықтығы төмендейді және
сұйық қож шыгару бұзылады;
а = -~
V. _ ДРГ"
v*
Щ
2
’
(13.11)
155
- қождың қаптау (обмуровка) жэне астарлау (футеровка)
жадығаттарымен химиялық әрекеттесуі, оның сапдарынан олар
қирайды (бүл құбылыстардың қарқынын кішірейту үшін қашау және
астарлау жадығаттар құрамын сэйкесті таңцап апады);
- ошақта ұсталған күл үлесі өскендіктен, қожбен кететін жылу
шығыны өседі. Қож жылуын пайдаланудың эдістері бар, дербес
жагдайда қожды түйіршіктеп с ал қы ндататын судың жылуын
пайдалануға болады, бірақ бұл қондырғы құнын өсіреді. Қожды
өнеркәсіпте пайдалану жылу шыгыныньщ өсуін өтей апады (может
компенсировать);
- кейбір отьпідар үшін (tj > 1500°С болғанда) сұйық қож шыгу
орнықтылығы жеткіліксіз. Отын еденге түскенде де, сұйық қож шыгу
орнықтылығы бұзылады.
Сұйық қож шыгу орнықтылығының бұзылу себебі отынның
сапасы мен құрамының өзгеруі де болады. «¥зьш» қождардың
тұгқырлығы ыстықтық өзгергенде, бірқалыпты (плавно) өзгереді,
олар сұйық қож шығару үшін жарамдырақ. Қождары «қысқа»
көмірлер үшін қож тұтқырлығын төмендететін қоспаларды қолданған
жен, оларды күл құрамын есепке алып таңцайды.
Сұйық қож шығаруы бар ошақтарды қолдану ұшпалардың
шыгуы аз отындарды (Аш, Т) жаққанда ең орынды. Сұйық қож
шығару көп күлді отындар үшін де тиімді, бұл күл үстау мен күл
шығаруды оңайлатады.
Ошақга қож үстауды, балқыган қожды шығаруды жақсарту үшін
екі құтылы ошақгар, алгы ошагы бар (дербес жагдайда, қүйынғылар)
ошақтар қолданылады. Бірінші қүтыда немесе алгы ошақта
жоғарырақ жылу кернеу, жогарырақ ыстықгық деңгей, қарқынды
жылу-маңызалмасу орын алады, соның нәтижесінде қожды ұстау
және шыгару құбылыстарының сенімділігі мен тиімділігі артады.
Ошақ дүрыс істегенде жану оттықгың шығу қимасынан аз
қашықтықга (шамамен 0,5 м) басталады жэне қалқан қүбырларына
дейін бітеді. Жалын түсі ашық сабандық (ярко соломенный), алауда
жеке жанған бөлшектер көрінбеу керек, олардың болуы агында ірі
бөлшектердің болуын көрсетеді. Алауда күңгірт жолақтар болса, ол
ауа кемдігін немесе оның дүрыс таратылмағанын көрсетеді.
Алау сөнгенде ошаққа отын берумен бірге қазанды дереу
тоқтату керек, оны істемесе, ошақта жарылыс болады. Ошақ пен газ
жолдарын
10 мин аралыгында желдеткеннен кейін, қазанды іске
қосуга болады.
1S6
13.8 Аса қы зган бу ы сты қты гы н реттеу
Қазанды пайдалану барысьщца аса қызған будың ыстықтыгы
өзгеруі мүмкін. Аса қызған будың ыстықтыгына ең үлкен ықпал
ететін қазан жүктемесі. Сонымен бірге аса қызган бу ыстықтығына
қорек суының ыстықтығы, ошақтағы ауаның аргықтық еселеуіші,
қыздыру бетгерінің қождануы, отынның сипаттамалары да ықпал
етеді.
Электр станса жүктемесін тэуліктік, апталық және маусымдық
жүктемелік сызбақтарға (графикгерге)
сәйкес
өзгеріу
қажет
болгандықтан, будың көрсетілген ыстықтыгын сақгап, бу өндірулікгі
үлкен аралықта өзгерту керек болады. Мемлекетгік үлгіқалып (ГОСТ)
бойынша аса қызган бу ыстықтығының көрсетілгеннен (номиналдан)
рұқсатты ауытқуы аз: орта қысымды қазандар үшін +10-нан 15°С-қа
дейін, жоғары қысымды қазандар үшін +5-тен 10°С-қа дейін. Реттеу
міңдеті аса қызган будың көрсетілген шығулық ыстықтыгын
жүктеменің жеткілікті кең аралығында (0,3-4 )DK газмазутты,
(0,5-4)DK көміртозаңды қазандар үшін үстап түру. Әдетге, жүктеме
көрсетілгеннен төмендетіледі. Тек қайраттық жүйе жүктемесінің
максиму мын
өткен
кезеңде
ғана
(аз
уақытқа)
жүктемені
көрсетілгеннен
5%-ға өсіруге рүқсат етіледі.
Аса қызған бу
ыстықтыгыньщ қазан
жүктемесіне (D)
тәуелділігін реттеулік сипаттама дейді. Аса қызган будың
ыстықтыгын ретгтеу реттеулік сипаттамаға негізделген. Реттеулік
сипаттама әргүрлі буды аса қыздыргыштар (сәулелік, агындықтық,
қиыстырылғандық) үшін әртүрлі болады. Реттеудің екі тэсілі бар:
газдық және булық ретгеу.
Газдық реттеу: жану өнімдерін кері қайтару, ошақга алау
орнын өзгерту (оттықты бұру арқылы), оттықтар қабатын ажыратып
қосу, жану өнімдерін орағыту (байпас қолдану). Бүл тәсіл екінші рет
аса қыздырылған бу ыстыктығын ретгеу үшін қодцанылады, бірақ
оны қолданғанда, ошақтағы жану бірінші аса қыздырылған будың
ыстықтығына да ықпал етеді.
Тек газдық ретгеу аса қыздырылған будың қажетті ыстықтыгын
қамтамасыз ете алмайды, сондықтан қазіргі қазандарда оны булық
реттеумен қоса қолданады.
Аралық буды аса қыздырғьпп болганда, екі тәуелсіз реттеу
әдістерін қолдану сөзсіз болады.
Газдық реттегенде, үнемдегіигтен кейін алынган газдарды (жану
өнімдерін) кері қайтару (рециркуляция) қолданылады (13.6 сурет).
157
Отын
7 у £
13.6. Сурет. Газдық реттеу сулбасы
Олар ошақтың төменгі жағына немесе отгық құрылгысына, ал
кейде
ошақгың жоғары жағына шымылдық астына жіберіледі. Кері
қайтарылган газ мөлшері кері қайтару еселеу ішімен сипатгапады.
шығысы, эдетте, г , ^ = 15-^20%. Екіншілік аса қыздыруды газдық
реттеу орағьпу (байпастау) сулбасы бойынша жүргізіледі (13.7 сурет)
13.7. Сурет Екіншілік аса қыздыруды газдық реттеу орағыту (байпастау)
сулбасы
Аса
қыздыру
бетгерінің
арасында
жеке
газжолында
үнемдегіштік бет орнатылады. Бул газжолының соңында жапқыш
бар. Оны жапқанда, аса қыздыру беттері арқылы өтетін газдар
мөлшері өсіп, аса қыздыру ыстықтығының өсуіне альт келеді.
Туттнгаздары
158
Оттықтарды төмен немесе жогары қарай бұру, отгықтар қабатын
ажырагып қосу арқылы ошақтың биіктігі бойынша алау орнын
өзгертуге болады. Алауды жогарылагу ошақтың жогаргы жагыңдагы
ыстыкгық деңгейін өсіреді, бұл аса қыздыру ыстықгығын арттырады.
Булық реттеу. Оның екі нұсқасы (вариант) бар: беттік буды
салқындатқыіита (жылуалмастырғышта) буды қоректік сумен
салқындату (13.8 а сурет)жэне аса қызған бу ағынына таза шықты
(конденсат) бүрку (бүркігіш буды салқындатқыш)- 13.8 б сурет. Бұл
екі тәсіл жаңа (біріншілік) бу ыстыктыгын реттеуге қолданылады.
Буды екінші рет қыздырғанда, оның ыстыкгығын реттеу
бубулық жылуалмастыргышта жүргізіледі. Онда жаңа будың артық
жылуы екінші рет (арапық) қыздырылган буга беріпеді.
Бүркігіш буды салқындатқыштар тура ағынды қазандарда
кеңінен қолданылады. Оларда қоректік су бүркіледі. Тура агынды
қазандардың қорекгік су сапасы жогары болады. Барабанды
казандарда қоректік су сапасы жогары болады. Ал барабанды
қазаңцарда қоректік су сапасы томен болғандықтан, қазан буынан
шық альт, соны бүркиді.
Будиц tciflyi
13.8. Сурег. Буды салқындатқыштардың құрылмалых сулбасы:
а-беттіктің;б-бүркігіштің; 1 -шашыратушы бүркігіш; 2-корганыс каптауы.
13.9 Бу қазандарын пайдалангандагы жэне оларды
дайындау кезінде қауіпсіздік шаралар
Бу қазаныңда негізгі қауіп - оның жарылуы. Сондықтан барлық
сатыларда: жобалаганда, метап таңцаганда, беріктікті механикалық
есептегенде, зауытта істегенде және тексергенде, қүрастыру
159
сапасына, соңында, пайдалану да бу қазанның жарылу қауіпсіздігіне
жогары талаптар қойылады.
Қазан құрылмасы жаққанда және қалыпты жұмыс режимінде
оның түзгіперінің бірқалыпты қызу мүмкіндігін жэне жеке
түзгілердің еркін жылулық ұлғаю мүмкіңцігін қамтамасыз ету керек.
Бу қазандары сақгандыру қондыргылармен жабдықталады, олар
тура ағындыларда аса қызған будың шығу біріктірмесінде
(коллектор), табиғи айналмасы барларда - жартысы (өткізілетін бу
маңызы бойынша) барабанда , жартысы аса қыздырғыштың шығу
біріктірмесінде орнатылады.
Бу бойынша сақгандыру қондыргыларнан басқа камерада және
шахталық ошақгары бар қазандарда жану өнімдері жагьшан
жарылыстық қондырғылармен жабдықталады, олар ошақтың жэне
ағыңдық газ жолдарының жоғарғы жағында орналастырылады.
Әрбір қазандық қоректік сорғылар жүйесімен жабдықгалады;
қайратқұмарларда әрбір қазан үшін сорғьшық (насосная) жеке
болады. Сорғылар саны мен берісін таңдағанда қойылатын талап: кез
келген сорғы тоқтаганда, барлық қазандардың жұмысы олардың
берілген өндірулігінде қамтамасыз етілуі керек. Одан басқа, барлық
қазаңцардың өндірулігінің 50%-на булық жетегі бар қорлық қорекгік
сорғьшар қондырылуы керек. 300МВт жэне үлкен құрамалар үшін
жұмыстық сорғылар ретінде шығырлық жетегі бар сорғылар
қолданылады. 4 жылда 1 рет қазанның ішін қарау және 8 жылда 1 рет
сұйықағулық сьгаау жүргізіледі.
Бақылау сүрақтары:
1 .Қазандардың жұмыс тэртіптері
2 .Пайдаланудаты қазан күйлері
3.Қазандардағы қапьпггасқан құбылыстар
4. Ауа артықтығын пайдаланулық бақылау әдістері
160
14.1 Тозацдайындау жүйелерін жіктеу
Тозаңдайыңдау жүйелері орталықты жэне жеке деп бөлінеді.
Тозаңдайыңдау сүлбесі тұйықгалған немесе тұйықгалмаған болады.
Ең қарапайымы тікелей үрлеуі бар түйықгалган сұлба.
Тозаңдайындау жүйелерінің негізгі көрсеткіштері: өңдірулік,
тозаң майдалығы, тозаңдайындауга электр қайратының меншікті
шығысы, жөңцеуге тоқтамай үзіліссіз жұмыс істеуі.
Балгалы (шахталық) диірмендері бар тозацдайындау
жүнелеріи пайдалану
Диірмен ұсақгаманы (дробленка) ұнтақгайды жэне кептіреді.
Белгілі аралықга ошақ құбылысына зиянсыз диірменнің өндірулігін
оны жеддетуді отын берумен бірге өзгертіп ретгеуге болады (14.1-
кесте). Бұнда өңдірулік өскенде, тозаң іріленеді жэне керісінше. Одан
артықгауы: жұмыс істейтін диірмендер саньш өзгерту.
Днірменніц өндірулігі
14.1-кесте
14-тарау. Тозаңдайындау қүрылгыларын пайдалану
Огын
Ұсынылган
ұнтакгау
майдалыгы, R
90
, %
Шахтадағы
кептіру
ортанын
ұсынылган
жылдамдыгы, м/с
Көмірлер:
ұшпалар
шыгуы, %
1,5-2
30-35
45
35-40
50
2
,
0
-
2
,5
40-45
70
2
,5-2
,8
Тақга
тас
жэне 70
2,8-3,0
Шахталы диірмен қондырғыларын пайдалану жэне бақылау
бойынша негізгі нұсқаулар:
1. Өндірулік, ұнтақгау, кептіру дәрежесі жэне тұгынатын қуат
өзара байланысты. Бұл снпаттамалар отын мен ауаны диірменге
беруді өзгергіп ретгеледі. Ауаның мөлшері мен ысгықгығы тұрақгы
болганда, отын беруді өсіру тұгынатын қуатгы өсіреді, ыстыктықгы
төмендетеді жэне кегггіруді нашарлатады. Соңғыны жоғары ылғалды
отынды ұнтақгағанда ескеру керек. Отьш ылғалының артуы диірмен
өндірулігін төмендетеді жэне ошақ құбылыстарына теріс ықпал
жасайды.
161
Отынның тұрақты шығысында диірменге ауа беруді өсіру
ұнтақтауды ірілендіреді, ауатозаң қоспасының ыстықтығын өсіреді,
кептіруді жақсартады, тұтынатын қуатгы төмендетеді. Ауа беруді
төмендеткенде, керісінше болады.
2. Диірменге отын беруді біртіңдеп ретгеу керек. Отын беруді
күрт
өсірсе,
диірмен
толып
«қақалып»
қалады.
Диірмен
қозғалтқышының жүктемесі өсіп кетсе, отын беруді тоқтату керек.
3. Диірмен балғаларын сындыратын нэрселерді (дербес
жағдайда метал) отынмен бірге диірменге түспеуіне қарсы шаралар
қолдану қажет.
4. Жарылыс, өрт болу мүмкіндігін естен шығармау керек.
14.2 Ш арлы дагыралы диірмендері (ШДД) бар
тозаңдайындау жүйелерін пайдалану
ІПДД көрсеткіштері оған салған шарлар маңызына және
днаметріне тэуелді. Отынды ұнтақтағанда, шарлар тозады. Бір тонна
шартгы отынды ұнтақтағаңда, 0,2-Ю,7кг металл шардан шығыны
болады. Толық жүктемемен істегенде, металл шардын шығыны
төмендейді.
ШДД-нің
өндірулігін
қамтамасыз
ету
үшін,
толқындылығы (волнистость) тозған құралдарды тиісті уақытында
ауыстырып отьфу қажет. Толқындылығы тозса, металл шарлар
қажетті биіктікке көтеріле алмайды. ШДД-нің негізгі тәртіптік
көрсеткіштері:
диірменді
желдету,
отынмен
толтыру
жэне
диірменнен кейінгі ауатозаң қоспасының ыстықгығы. Отын ылғалы
өссе, кептіргіш орта ыстықтыгын өсіру керек.
Диірменнен
шығудағы тозаңауа қоспасының ыстықтығы
жарылу қауіпсіздігімен анықгалады. Шанағы бар қондырғыларда
ауамен кептіргенде, бұл ыстықтық:
-
майсыз және Екібастұз көмірлері үшін 130°С-тан, тас жэне
қоңыр көмірлер үшін - 70°С-тан аспауы керек. Антрацит және
жартылай антрациттер үшін ыстықтық шектелмейді.
Тікелей үрлеу бар қондырғыларда ауамен кептіргенде, қоспа
ыстықгыгы:
-тас көмірлер үшін 130°С-тан,
-қоңьф жэне такта тас үшін 80°С-тан аспау керек.
Тозаңдайындау
жүйесіндегі
ауа
сормасы
қалыптанған
(нормируются).
162
Тозаң шанагы, тозаңбергіш, тозаңайырғыш, құйынгы сенімді
жұмыс істеулері керек.
Тұйықталмаған тозацдайындау жүйелерін пайдалану
ерекшеліктері
Жоғары ылғалды отындардың жану жылуын арттыру үшін эр
түрлі әдістерды қолданылады. Кептіру үшін пайдаланылатын түтін
газдарын күлден жақсылап тазарту керек. Жақсы тазартылмаса, көмір
тозаңына қосымша күл қосылады. Тозаң жүйесінің тиімділігі жалпы
тозаңұстағыштардың ПӘЕ-не тэуедді. Екі сатылы тазалағанда,
тозаңұстағыштардың ПӘЕ 99%-ға жетеді, ал әкетінді тозаңнан болған
жыпу шығыны 1,2-1,5%-дан аспайды.
Тұйықгалмаган жүйеде қазандық қондырғының кез келген
жүктемесінде диірмен алдындағы газ ыстықтыгын тұрақты ұстау
міндетті.
Бақылау сұрақтары:
1 .Тозаңдайындау жүйелерін жіктеу
2.Шахталы диірмен қондыргыларын пайдалану және бақылау
бойынша негізгі нұсқаулар
3.Тікелей үрлеу бар қондырғыларда ауамен кептіргеңде қойылатын
талаптар
4.Тұйықталмаган тозаңдайындау жүйелерін пайдалану ерекшеліктері.
163
Әдебиеттер тізімі
1. СНиП РК П - 35 -2001. Строительные нормы и правила Республики
Казахстан. Котельные установки. Комитет по делам строительства
МИиТР РК, 2001.
2. Басина И.П., Кацович А.Ф., Корнеев Б.Н. Отопительно-
производственные котельные. Алма-Ата, Мектеп, 1987.
3. Делягин Г.Н., Лебедев В.И., Пермяков Б.А., Тепло генерирующие
установки, Москва: Стройиздат, 1986.
4. Бузников Е.С., Роддатис ICC., Берзиньш Э.Я. Производственные и
отопительные котельные. Москва: Энергоатомиздат, 1984.
5. Роддатис К.Ф., Котельные установки. Москва: Энергия, 1977.
6. Роддатис К.Ф., Полтарецкий А.Н., Справочник по котельным
установкам малой производительности. Москва: Энергоатомиздат,
1989.
7. Кацович А.Ф. Тепловой расчет котельных агрегатов. Учебное
пособие. Алма-Ата: ААСИ, 1992.
8. Кацович А.Ф. Аэродинамический расчет котельных установок.
Учебное пособие. Алматы: КазГАСА, 1994.
9. Жақыпбеков Е.С. Жылу өндіргіш қондыргы. Зертзанапық
практикум. Алматы: ҚазБСҚА, 2001.
164
Унаспеков Берікбай Әкебайүлы
ЖЫЛУ ӨНДІРГІШ ҚОНДЫРҒЫЛАР
Оқулық
Пішімі 60x84 1/8
Тыгыздыгы 80 гр
J
м2.95% .
Қагазы офсетгік. РИЗО басылымы.
Көлемі 166 бет Шартты баспа табағы 10,37.
Эверо” баспада басылымға деген
баптаул жәве басып шыгарыллы
ҚР, Алматы, Байтұ
Достарыңызбен бөлісу: |