14
NEET санатындағы жастармен жұмыс жасау бойынша нұсқаулық
NEET санатындағы жастармен жұмыс жасаудың халықаралық
тәжірибесіне талдау
NEET жастарының әлеуметтік-демографиялық сипаттамасының талда-
уына назар аударсақ, олардың көпшілігі 15–24 жас аралығындағы біліктілігі
төмен жастар (негізінен Нидерландыда, Данияда, Германияда, Болгарияда,
Австрияда, Румынияда). Алайда, өзіндік ерекшеліктері де жоқ емес. Мысалы,
Грецияда NEET жастарының 25% астам бөлігінің жоғары білімі бар.
2.1 Дүниежүзілік банк зерттеулері
NEET санатындағы жастарды зерттеумен айналысатын маңызды халықа-
ралық институттардың біріне Дүниежүзілік банк жатады. Осылайша, Дүни-
ежүзілік банк басылымдарының үлкен бөлігі осал жастармен жұмыс жасауға
бағытталған мемлекеттік әлеуметтік бағдарламаларды талдауға арналған. Ба-
сылым географиясы кеңінен таралған және барлық контитенттердегі жастар-
ды зерттеу мен білім, оқыту, жұмыспен қамту бағдарламаларын, еңбек на-
рығындағы жағдайды және т.с.с. бағалауды қамтиды.
Дүниежүзілік банк сарапшылары Rafael de Hoyos, Halsey Rogers, Miguel
Székely «Out Of School and Out Of Work Risk and Opportunities for Latin
America’s Ninis» [3] – басылымдарының бірі Латын Америкасындағы «Nini»
жастарын оқытуға арналған. Аталған мәселенің өзектілігі Латын Америкасын-
дағы әрбір бесінші жас, яғни 15-24 жас аралығындағы 20 милионнан асатын
адам «нини» секілді өмір сүруімен байланысты болады. «Ninis» (түз.) – мек-
тепте оқымайтын және жұмыс істемейтін жастар. Баяндамада аталған жағдай-
дың негізгі себептері талданған және «нини»-дің «әлеуметтік портреті» кел-
тірілген.
Бұған қоса, «нини» мәселесінің өңірдегі қылмыс пен зорлық-зомбылық
санының артуы арасындағы байланыстың дәлелі келтірілген. Ерлер арасын-
Осылайша, Дүниежүзілік банктің «Out-of-School Youth in Sub-Saharan
Africa: A Policy Perspective» [2] зерттеуінде авторлар Африкадағы мектеп-
тен тыс жастардың Сахараның оңтүстігіне қарай саясатқа қатысты
сұрақтарды қарастырған. Зерттеуге мектеп бағдарламасына кірмейтін
жастардың негізгі мәселелерін, бастапқыдан жоғары білімге оқудың эконо-
метрикалық үлгісін талдау, мектептен тыс жастармен байланысты негізгі
көрсеткіштерге шолу кіреді. Баяндамада Африканың 31 мемлекетінде 2001-
2011 жылдар арасында өткізілген үй шаруашылығын және еңбек нарығын
екі рет зерттеу нәтижелері келтірілген. Ерекше назар, сонымен бірге, білім
мен еңбек нарығының интеграциясы, гендерлік теңсіздік, ауылдық қалалық
дифференциация, жастар ауру мәселелеріне бөлінеді.
Әдеттегі Латын Америкасының нини өкілдері – толық емес орта білімі
бар, кедей және күнкөрісі төмен отбасылардан шыққан, қала үй шаруа-
шылығындағы әйелдер.
15
NEET санатындағы жастармен жұмыс жасау бойынша нұсқаулық
NEET санатындағы жастармен жұмыс жасаудың халықаралық
тәжірибесіне талдау
да «нини» санатына кірудің кеңінен таралған жолдары мектептен еңбек на-
рығына ерте шығумен және жұмыссыздықпен байланысты. Орта білімі жоқ
жас бозбалалар экономиканың нақты секторында жұмыспен қамтылуға қа-
жетті машық пен білімді алып үлгермейді және соның нәтижесінде уақытша
жұмысқа тұрады, бейресми сектордағы тұрақты емес жұмыс орындарына жұ-
мысқа орналасады.
«NEET Youth in the Aftermath of the Crisis CHALLENGES AND POLICIES»
баяндамасында Stéphane Carcillo, Rodrigo Fernández and Sebastian Königs
(OECD Directorate for Employment, Labour and Social Affairs, Social Policy
Division), Andreea Minea (Sciences Po Paris) сарапшылары NEET санатындағы
жастар бойынша жүргізілген зерттеулердің аралық нәтижелерін ұсынды. Бұл
құжатта жастардың ЕЫДҰ мүше елдердегі қаржылық дағдарыс басталғаннан
бергі ахуалы көрсетілген, жұмыспен қамту, білім алу, кәсіби дайындық саласы
бойынша жастардың өмір сүру сипаттамалары мен сапасы көрсетілген. Со-
нымен қатар, мемлекеттік органдар мен жастар саясаты саласының әлеуметтік
қорғау және қолдау көрсету мекемелерінің қол жетімділігі, жастарды қамтуы
туралы деректер талданған, сонымен қатар, жастардың неғұрлым әлсіз топта-
маларының әлеуметтік, білім және еңбек саласындағы жағдайларын жақсар-
туға бағытталған шаралардың жүзеге асырылу барысы сипатталған. ЕЫДҰ
мүше елдерде NEET санатындағы жастардың жағдайына бөлінетін назардың
дағдарысқа дейінгі шамада болмай отырғандығына басты назар аударылған.
16
NEET санатындағы жастармен жұмыс жасау бойынша нұсқаулық
NEET санатындағы жастармен жұмыс жасаудың халықаралық
тәжірибесіне талдау
2.2 Ұлыбритания
2017 жылдың 25 мамырында жарық көрген соңғы деректер бойынша
2017 жылдың қаңтар айынан бастап наурыз айына дейінгі аралықта Біріккен
Патшалық 800 000 NEET тобына жататын адамды тіркеген (Ұлыбритания-
да NEET ұғымы 16–24 жас аралығындағыларға қатысты қолданылады), бұл
осы жас аралығындағы жастардың жалпы санының 11,2% құрайды. Өткен ке-
зеңмен салыстырғанда (2016 жылдың қазан-желтоқсан айлары) 28 000 адамға
кеміген, ал өткен жылмен салыстырғанда 68 000 мың адамға азайған.
Біріккен Патшалық (мың):
NEET санаты жас ерекшелігі бойынша: (маусымдық өзгерістер есебімен)
NEET санатындағы жастар
Осы санаттағы
адамдардың
жалпы саны
Осы санатта болған
адамдар, халықтың
тиісті топың жалпы
санынан, %
Жалпы
саны
Жұмыс-
сыздар
Экономикалық
белсенді емес
2012 жыл,
қаңтар-наурыз
1 197
647
550
7 362
16,3
2012 жыл,
сәуір-маусым
1 192
645
547
7 358
16,2
2012 жыл, шіл-
де-қыркүйек
1 103
570
533
7 350
15,0
2012 жыл, қа-
зан-желтоқсан
1 084
570
514
7 340
14,8
2013 жыл,
қаңтар-наурыз
1 102
588
514
7 329
15,0
2013 жыл,
сәуір-маусым
1 090
588
502
7 319
14,9
2013 жыл, шіл-
де-қыркүйек
1 090
602
488
7 311
14,9
2013 жыл, қа-
зан-желтоқсан
1 039
570
469
7 304
14,2
2014 жыл,
қаңтар-наурыз
979
508
471
7 297
13,4
2014 жыл,
сәуір-маусым
964
457
507
7 291
13,2
2014 жыл, шіл-
де-қыркүйек
964
455
508
7 284
13,2
2014 жыл, қа-
зан-желтоқсан
972
458
514
7 277
13,4
2015 жыл,
қаңтар-наурыз
935
431
504
7 271
12,9
2015 жыл,
сәуір-маусым
920
424
495
7 264
12,7
2015 жыл, шіл-
де-қыркүйек
850
374
475
7 252
11,7
2015 жыл, қа-
зан-желтоқсан
860
365
495
7 237
11,9
2016 жыл,
қаңтар-наурыз
868
386
482
7 221
12,0
