Жасау бойынша

NEET санатындағы жастармен жұмыс жасаудың халықаралық 

тәжірибесіне талдау

Швециядағы жұмыссыздық көрсеткіштерінің күрт төмендеуі 2010 жылы 

байқалып, одан кейінгі екі жылда тұрақтады. 2013 жылы жұмыссыздық дең-

гейі шамамен 8,1% болды. Дегенмен, жасы 15–24 арасындағы жастарға қа-

тысты көрсеткіш біршама жоғары – 2012 жылдың мамыр айында 28%-ға тең 

болған. Көптеген сарапшылар Швециядағы жұмыссыздыққа жасалған баға-

ның жоғары екендігіне және көптеген жағдайда көрсеткіштердің елдегі ста-

тистикалық зерттеу жүргізу ерекшелігіне байланысты анықталатындығына 

сенімді. Мысалы, жұмыссыздар қатарына жазғы уақытқа ғана жұмыс іздеп 

жүрген студенттер тіркеледі.

Шведтік статистикалық агенттіктің деректеріне сай  2016 жылдың наурыз 

айында елде туған азаматтардың 4,7% ғана жұмыс болмаған. Ал шетелде туған-

дар үшін бұл көрсеткіш 21,4%-ға тең. Сонымен қоса, елдің жұмысқа тұрғызу 

агенттігі Швециядағы барлық жұмыссыз адамдардың 60% 2017 жылға қарай 

шетелдік екендігі анықталады деп отыр.

Шведтік Үкімет негізінен жұмыссыздықпен күресі мемлекеттік бағдар-

ламалардың көмегімен жүргізуді жоспарлап отыр, осындай бағдарламалар 

төңірегінде жұмыс күні қысқарған жағдайда сақтандыру және зейнетақылық 

төлемдердің қайта есептелуі қарастырылған. Шара 24 айға есептелген және 

экономикалық қиыншылық көріп отырған кәсіпорындарға қатысты. Са-

рапшылар осындай шешімнің Германияда 400 мыңға жуық жұмыс орнын 

сақтап қалуға көмектескендігін айтып отыр.

NEET санатындағы жастармен жұмыс жасаудың халықаралық 

тәжірибесіне талдау

2.7 Норвегия

Жалпы алғанда, 15-29 жас аралығындағы 71 000 жас тұлғалар жұмыс істе-

меген, білім алмаған, 2014 жылы кәсіби дайындау курстарынан өтпеген, ал ол 

өз кезегінде Норвегия жастарының 7% құрайды.  Олардың жартысы денсау-

лық жағдайларына байланысты жеңілдіктер алған, 13% басқа жеңілдіктерді 

алған, ал 32% мәртебесі белгісіз. Олардың отбасы жағынан қаржылық қолда-

уы бар деп есептелінеді. 

Норвегияда NEET санатындағы ең үлкен жастағы әйелдер (25-29 жас) са-

нының ерлерге қарағанда айтарлықтай жоғары болатындығын ескермегенде, 

NEET санатындағы жастар арасында айтарлықтай гендерлік теңсіздік жоқ.  

Иммиграциялық санат бойынша бөлген кезде келесіні байқауға болады. 

2013 жылы жастар арасындағы NEET тобы иммигранттардың 25% құраған, 

шамамен 12% жас Норвегия тұрғындарының ата-аналары иммигранттар және 

8% халық жергілікті тұрғындарды құраған.

Әдетте, NEET тобына жататын тұлғаладың білім деңгейі халықтың тиісті 

топтарына қарағанда айтарлықтай төмен болған.

1996 жылы Норвегияда Орталық бірлестіктің тікелей қатысуымен 

«Жастарға берілетін кепілдік» бағдарламасы қабылданды. Жасы 25 дейінгі 

еңбекке жарамды бір де бір норвегиялық азаматтың еш жерде жұмыс жаса-

мауы немесе оқымауы мүмкін емес. Егер азамат/ша жұмысынан айырылып, 

жаңа жұмыс таба алмаса, оны біліктілігін қайта дайындауға жібереді. 

NEET санатындағы жастармен жұмыс жасаудың халықаралық 

тәжірибесіне талдау

2.8 Австралия

2015 жылы NEET санатына жататын Австралия жастарының саны шама-

мен 580 000 құрады, яғни мемлекет жастарының 12% жеткен. Елдегі NEET 

көрсеткіштері салыстырмалы түрде төмен, ал NEET құрамындағы белсен-

ді емес жастар үлесі басым. Австралиядағы білімі мен жұмысы жоқ, жұмыс 

табуға мүлдем тырыспайтын NEET санатының үштен екі бөлігі (шамамен 

400 000 адамнан кем емес) жұмыс таба алмайды. Мұндай жастарға шығу мен 

көмек көрсету жолдарын іздеу Австралиядағы NEET санатына қатысты сая-

саттың маңызды компоненті ретінде көрінеді. 

 Австралияда NEET үлесі 2007 және 2009 жылдар аралығында 1,8% артқан, 

ал 2011 жылы азайған. NEET көрсеткіші 2013 жылы 13% шектік шамасына 

жетті, содан соң 2014 және 2015 жылдары аздап төмендеді.  NEET үлесі, сәй-

кесінше, экономикалық дағдарысқа дейінгі көрсеткіштен артық болып отыр. 

Көрсеткіштің артуы жастар арасындағы жұмыссыздықтың етек алуымен де, 

сол жастардың әрекетсіздігінің және белсенділігінің төмендеуіне де байланы-

сты болды (4-сур.).

Австралияда NEET көрсеткіші штаттар мен территория бойынша әр түр-

лі (5-сур.). Ел бойынша орташа есеппен NEET деңгейі, астанасы Канберраны 

қоса алғанда 2011 жылы 6% болды, ал солтүстік өңірлерінде аталмыш көрсет-

кіш 23% құрайды.

Бұл өзгешеліктердің келесі себептерге байланысты болуы ықтимал. Эко-

номикалық көрсеткіштер мемлекеттің түрлі штаттарында айтарлықтай ерек-

шеленеді, тиісінше жастар Австралияның түрлі аймақтарында жұмысқа ор-

NEET санатындағы жастармен жұмыс жасаудың халықаралық 

тәжірибесіне талдау

наласуға байланысты түрлі қиыншылықтарға жолығады. Бұған қосымша 

жастардың білім деңгейі әртүрлі, ал бұл білім беру саласындағы жетістіктердің 

NEET мәртебесімен тікелей байланысының болуы фактісін ескереді. Со-

нымен қатар, жастардың жұмыссыздық деңгейі аса жоғары өңірден неғұрлым 

қолайлы, жұмыссыздық деңгейі төмен жерге ауысуына да байланысты болуы 

мүмкін. NEET көрсеткіштері бойынша әр түрлі штаттардағы көрсеткіштердің 

айырмашылықтары әр түрлі өңірдің NEET көрсеткішін төмендету барысында 

әр түрлі қиыншылықтарға тап болатындығымен түсіндіріледі  – мысалы, кей-

бір өңірлердің алыста болуы NEET мәселесін қолға алуға және белгілі шешім 

ұсынуға дайын саяси қызметкерлер үшін қолайсыз болуы мүмкін.

5-сур.  2011 жылғы NEET көрсеткіштері штаттар мен өңірлер бойынша, %

Дерек көзі: Австралиядағы 2011 жылғы халық санағы

NEET санатының деңгейі білім деңгейі төмен елдерде жоғары және білім 

деңгейі жоғары елдерде төмен. Бұл заңдылық ЭЫДҰ-ға мүше елдердің 

көпшілігіне тән (6-сур.). Австралиядағы NEET үлесі жоғары білімі бар аза-

маттармен салыстырғанда білім деңгейі төмен азаматтар арасында 3,5 есе ар-

тық, бұл көрсеткіш орташа есеппен ЭЫДҰ елдері арасында 3,1 тең.