ЖанқҰл тамараасар қалниязқызы

1 
 
Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті 
 
 
 
 
 
ӘОЖ 378.015.31                                                              Қолжазба құқығында 
 
 
 
 
 
 
ЖАНҚҰЛ ТАМАРААСАР ҚАЛНИЯЗҚЫЗЫ 
 
 
Студенттерді қазақ ұлттық музыкасы арқылы интеллектуалды 
дамыту  
 
 
6D010300 – Педагогика және психология 
 
 
 
Философия докторы (PhD) 
дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация 
 
 
 
 
Ғылыми кеңесші 
Пірәлиев С.Ж. 
                                                                               п.ғ.д., профессор 
Шет елдік кеңесші 
доктор, профессор 
Yücel Gelişli  (Түркия) 
 
 
 
 
 
 
Қазақстан Республикасы 
Алматы, 2017 

2 
 
МАЗМҰНЫ 
 
НОРМАТИВТІК  СІЛТЕМЕЛЕР 
3 
АНЫҚТАМАЛАР 
4 
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР 
7 
КІРІСПЕ                                                                                                               7 
 
1 
СТУДЕНТТЕРДІ  ҚАЗАҚ  ҰЛТТЫҚ  МУЗЫКАСЫ  АРҚЫЛЫ 
ИНТЕЛЛЕКТУАЛДЫ ДАМЫТУДЫҢ  ТЕОРИЯЛЫҚ-ӘДІСНАМАЛЫҚ 
НЕГІЗДЕРІ                                                                                                          16 
1.1  «Интеллект»,  «интеллектуалды  даму»  ұғымдарының  мәні  мен 
мазмұны  
 
16 
1.2    Студенттерді  қазақ  ұлттық  музыкасы  арқылы  интеллектуалды 
дамытудың  психологиялық ерекшеліктері 
 
28 
1.3  Студенттерді  қазақ  ұлттық  музыкасы  арқылы  интеллектуалды 
дамытудың  әдіснамалық тұғырлары  
 
46 
 
2 
ҚАЗАҚ 
ҰЛТТЫҚ 
МУЗЫКАСЫ 
- 
СТУДЕНТТЕРДІ 
ИНТЕЛЛЕКТУАЛДЫ ДАМЫТУ ҚҰРАЛЫ                                                 57 
2.1 Қазақ ұлттық музыкасының жіктемесі  
 57 
2.2    Қазақ  ұлттық  музыкасының    студенттерді  интеллектуалды 
дамытудағы мүмкіндіктері  
  
 73 
2.3  Студенттерді  қазақ  ұлттық  музыкасы  арқылы  интеллектуалды 
дамытудың  моделі  
 
  85 
 
3  СТУДЕНТТЕРДІ  ҚАЗАҚ  ҰЛТТЫҚ  МУЗЫКАСЫ  АРҚЫЛЫ 
ИНТТЕЛЛЕКТУАЛДЫ 
ДАМЫТУДЫҢ 
ТӘЖІРИБЕЛІК-
ЭКСПЕРИМЕНТ ЖҰМЫСЫ                                                                         102 
3.1  Студенттерді  қазақ  ұлттық  музыкасы  арқылы  интеллектуалды 
дамытудың  психологиялық-педагогикалық шарттары  
   
102 
3.2    Студенттерді  қазақ  ұлттық  музыкасы  арқылы  интеллектуалды 
дамытудың  әдістемесі  
115 
3.3 Тәжірибелік-эксперимент жұмысы нәтижелері  
135 
 
ҚОРЫТЫНДЫ    
 
162 
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 
165 
ҚОСЫМШАЛАР 
177 
 
 
 
 
 
 
 

3 
 
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР 
 
Бұл  диссертациялық  жұмыста  келесі  нормативтік  құжаттарға  сілтемелер 
көрсетілген: 
Қазақстан  Республикасының    «Білім  туралы»  2007  жылғы  27  шілдедегі 
№319-III  Қазақстан  Республикасының  Заңы  (2015.21.07.  берілген  өзгерістер 
мен толықтыруларымен). Астана. Ақорда. 
Қазақстан  Республикасы  жоғары  білім  берудің  мемлекеттік  жалпыға 
міндетті стандарты. ҚР Үкіметінің 13.05.2016 ж., №292 қаулысы. 
Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Ә.Назарбаевтың  Қазақстан 
халқына жолдауы «Қазақстан жолы - 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» 
(12 желтоқсан 2012ж).  
Қазақстан Республикасында  білім беруді дамытудың 2016-2019 жылдарға 
арналған мемлекеттік бағдарламасы (1 наурыз 2016ж).  
Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Ә.Назарбаевтың  Қазақстан 
халқына жолдауы «Интеллектуалды ұлт - 2020» (17 қаңтар 2014ж).  
Қазақстан  Республикасының  үздіксіз  білім  беру  жүйесіндегі  тәрбие 
тұжырымдамасы.  Қазақстан  Республикасы  Білім  және  ғылым  министрінің 
№521 Бұйрығымен бекітілген (16 қараша 2009ж). 
 Қазақстан  Республикасында  2013-2016  жж.  білім  беру  ұйымдарында 
оқыту үдерісінің тәрбиелік құрамын күшейту бойынша типтік кешенді жоспар. 
Қазақстан Республикасы Президентінің бағдарламасы «Ұлт жоспары – бес 
институционалдық  реформаны  жүзеге  асыру  жөніндегі  100  нақты  қадам»  (20 
мамыр 2015ж). 
Н.Ә.Назарбаев  «Болашаққа  бағдар:рухани  жаңғыру»  бағдарламалық 
мақаласы (12 сәуір 2017 ж). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

4 
 
АНЫҚТАМАЛАР 
 
Бұл  диссертациялық  жұмыста  келесі  терминдерге  сәйкес  анықтамалар 
қолданылған: 
Әдіснама  –  (грек. Methodos –  зерттеу  жолы,  теория  және logos –  ілім)  –
әдістер  туралы  ілім,  әдістер  теориясы,  зерттеліп  отырған  объекті  жөніндегі 
мәліметтерді және жаңалықтарды бірізге келтіру тәсілдерінің жүйесі.  
Әлеует – қолда бар және белгілі бір мақсаттарға қол жеткізу, қандайда бір 
тапсырмаларды  орындау  үшін  жұмылдырылуы  мүмкін  құралдар,  көздер, 
қорлар. 
Тұлға  –  әлеуметтік-мәдени  ортада,  біріккен  іс-әрекет  үдерісі  мен  қарым-
қатынаста пайда болатын адамның ерекше сапасы, саналы іс-әрекет субъектісі.  
Креативтілік  – (ағылш. Create – жасау, creative – жасампаз, шығармашыл) 
-  индивидтің  дәстүрлі  немесе  көпшілік  қабылдаған  идеялардан  ауытқитын, 
түбегейлі жаңа идеяларды қабылдау мен жасауға дайындығымен ерекшеленетін 
және 
тәуелсіз 
фактор 
ретінде 
дарындылық 
құрылымына 
кіретін 
шығармашылық  қабілеті,  сондай-ақ  проблемаларға  өзгеше  қарап,  оларды 
ерекше тәсілдермен шешу қабілеті. 
Қабілеттілік  –  белгілі бір өнімді іс-әрекетті  табысты орындаудың  шарты 
болатын тұлғаның жеке дара психологиялық ерекшеліктері.  
Интеллект  –
 
адамның  ақыл-ой  бастамасы  мен  жағымды  эмоциялардың, 
көңіл-күйінің бірлестігіндегі ойлау мүмкіндігі.   
Вербалды  интеллект  –  білімнің  артықшылығындағы  логикалық  тірек 
формаларын жүзеге асыратын біріктірілген білім беру іс-әрекеті.  
Вербалды емес интеллект – кеңістік және көру бейнесіндегі көрнекіліктік 
–  іс–әрекеттік  ойлауды  дамытуына  байланысты  біріктірілген  білім  беру  іс-
әрекеті. 
Когнитивтік компонент – ұлттық музыка саласындағы ойлау қызметінің 
білімі  мен  тәсілдері;  шығармашылық  тәжірибеде  жинақталған  ұлттық 
музыканың  көлемі  мен  деңгейі;  ұлттық  музыка  саласындағы  білім  берудің 
деңгейі мен сауаттылықтың көрсеткішіндегі құзіреттілік.  
Эмоционалдық-құндылықтық  компонент  –  сезім  (эмоционалдық 
ықыластылық,  уайымдық  және  т.б.),  ұлттық  музыкаға  деген  эмоционалдық-
құндылықтық 
байланысты 
қалыптастыру; 
олардың 
танымындағы, 
құндылығындағы  шығармашылық-іс-әрекеттік  қабылдау  мен  меңгеру,  ұлттық 
музыканы  қабылдау  үдерісндегі  тұлғалықтық-құндылықтық  сапаның  белсенді 
танылуы;  тұлғалық  бағыттағы  эмоционалдық-құндылықты  ашу  мен  ұлттық 
музыка  құралдары  арқылы  тұлғаны  интеллектуалды  дамытудың  құрылымы  
маңызды рөл ойнайды.     
Іс-әрекеттік-рефлексивтік компонент – ұлттық музыкалық құндылықты 
құру  мен  жаңғыртуға  ықпал  ететін  ұлттық  музыка  саласындағы  білімді 
пайдалану  қабілеті,  тәжірибелік  педагогикалық  қызметтегі  ұлттық  музыканы 
қолданудың ерекшілігі.