Ильясова гульжахан уалибековна

96 
 
стандарттық емес, тапсырмаларды мұғалімнің кӛмегінсіз орындай алады. Бірақ, 
олар  шығармашылық  тапсырмаларды  орындауда  қиналады.  Мұндай 
тапсырмаларды орындауда оларға үнемі мұғалімнің не жолдастарының кӛмегі 
қажет. 
3-жоғары  деңгей.  Ӛзіндік  жұмыстың  кез  келген  түрін  ӛздігінен  орындай 
алады.  Оқу-танымдық  белсенділігі    қалыптасқан.  Әр  түрлі  тапсырмаларды 
орындауда,  теориялық  материалды  игеруде  белсенділік  пен  ынталылық 
танытады.  Оқыған  мәтіннің    байланыстылық  жүйесін    аша  алады.  Теориялық 
білімдерін іс жүзінде кез келген жағдаятта  еркін қолданады. Стандартты және 
стандартты емес тапсырмаларды дербес орындау мүмкіндіктері бар. 
Шығармашылық  тапсырмаларды    мұғалімнің  жеңіл  кӛмегі,  яғни  берген 
бағыты  арқылы    орындайды.  Жұмыс  орындау  барысында  кездескен 
қиындықтарды қиналмай жеңеді. 
 
Кесте  4–  Қалыптастырушы  экспериментінен  кейінгі  білім    деңгейлерінің 
кӛрсеткіштері(пайыз есебімен) 
 
р/с 
Деңгейлер 
Эксперимент тобы  Бақылау тобы 
1. 
Жоғары 
53,1 
21,2 
2. 
Орта 
 42,13 
60,6 
3. 
Тӛмен 
3,12 
18,1 
4. 
Оқушы саны 
32 
33 
 
 
Сурет13 –  Қалыптастырушы эксперимент қорытындысы 
 
Осы  тұрғыдан  қарағанда  қалыптастырушы  эксперименттен  кейінгі 
оқушылардың  білім  деңгейін  жоғарыда  кӛрсетілген  №9  сызбадан  кӛруге 
болады. 
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Эксперименттік 
топ
Бақылау тобы
тӛмен
орта
жоғары

97 
 
Жалпы  химиялық  ұғымдарды  меңгеруде    химиялық  эксперименттің 
маңызының жоғарылығы да байқалды.  Әсіресе, ғылыми ұғымдарды  меңгеріп, 
оны    практикада  қолданудың    деңгейіне  жету  үшін    химиялық  экспериментті 
орындау барысын да бақыладық. Осы арқылы оқушылардың  сапалы білім алуы 
қамтамасыз 
етілді. 
Бейорганикалық 
химия 
 
бойынша 
 негізінен 
демонстрациялық  эксперимент  ӛткізу  басым  болатыны  белгілі.  Мұнда 
демонстрациялық 
 
экспериментті 
оқушылардың 
бұған 
байланысты 
дайындығының  әлі  қалыптаспағандығын  ескеріп,  негізінен  мүғалім  ӛзі  жасап 
кӛрсетті. Мұғалімнің кӛрсеткен химиялық эксперименті кезінде  оқушылардың 
тақырыпты түсінуі тереңдеп, ӛзіндік жұмысқа қызығуы күшейіп, ізденісі және 
жеке  ойлары  дамыды.  Оқушыларда    эксперименттің  барысын    байқау,  сол 
арқылы    құбылыстың  мәнін  түсіну  мүмкіндігі  туды.  Сонымен  қатар, 
эксперимент  барысында  қолданылған    құрал  –  жабдықтарды  оның  қолданылу 
барысын да бақылады [151]. 
Химиялық  эксперимент  арқылы  оқушылардың  шығармашылық  қабілеті 
мен  тұлғалық  сапасын  дамытуға  негіз  болып,  болашақта  олар    ӛздері  
реактивтер таңдап,  эксперименттік жұмыстар орындауға тырысты.  
Білім  нәтижесін  ақпараттық,  бағалаушылық,  процедуралық  және 
рефлексивті  тұрғыдан  талдап,   берілген  білімді  меңгерудің  толымдылығы  мен 
тереңдігін және оқушылардың оны саналы қабылдауын  анықтау кӛзделді. 
Оқушылардың  қалыптастырушы  эксперименттен  кейінгі  білімі  мен 
біліктіліктерінің  деңгейлерін  анықтау  үшін  олардан  ауызша  және  жазбаша 
бақылау жұмыстары алынды. Сонымен қатар, кейбір тәжірибелік жұмыстарды 
жасатып,  оның  нәтижесін  айтқызып  байқадық.  Оқушылармен  тест  сұрақтары 
арқылы  да  байқау  ұйымдастырылды.  Қалыптастырушы  эксперименттен  кейін 
оқушылармен  жүргізілген  байқау  жұмыстары  біраз  қиындатылып,  олардың 
ойланып  жауап  беруімен  қатар,  ӛз  пікірлерін  дәлелдеуді  талап  ететіндей 
деңгейде жұргізілді. Мұнда оқушылар оқулықпен оқу құралының байланысын 
дәлелдей  білді.  Ол  байланыстың  білімдерін  тереңдетудегі  орнын  да  ашып 
кӛрсете алады. 
Сонымен  қатар,  ӛзіндік  жұмыстардың  олардың  білімінің  тереңдеуіне 
тигізген  пайдасын  саралай  білді.  Кӛпшілік  оқушылар  ӛз  білімдерінің  саналы 
меңгерілгендігін  кӛрсетіп,  сенімділік  білдірді.  Бұрын  шамалы,  орташа  оқитын 
оқушылардың кӛбі жақсы оқитын және ӛзіндік іс-әрекетті ұйымдастырып, оны 
шеше алатын оқушылардың санына қосылды.  
 
2  бӛлім бойынша тұжырым 
Кез  келген  педагогикалық  зерттеу  жұмысы  ӛзінің  алдына  қойған 
мақсаттары  менміндеттерін  шешу  үшін  алға  қойған  болжамдарының 
дұрыстығын  педагогикалық  эксперимент  арқылы  дәлелдейтіні  белгілі. 
Сондықтан  да,  біз  2-бӛлімде  орта  мектептің  химия  оқулықтары  мен  оқу 
құралының  сабақтастығы  арқылы    білім  алушылардың  теориялық    және 
практикалық    дағдыларын  қалыптастыру  әдістемесін  талдап,  сол  әдістер  мен 
тәсілдердің  оқулық  пен  оқу  құралын  байланыстыра  отырып  білім  беруде 

98 
 
қолдану  мәселесіне  тоқталдық.  Сондай-ақ,  осы  алғашқы  берілетін  ұғымнан 
бастап,  оқушыларға  химиялық  іс-әрекет  дағдыларын  қалыптастыруға 
бағытталған  және  қарапайым  химиялық  тәжірибелер  жасауға  үйрететін 
тапсырмалар  беріліп,  оларды  орындауда  оқулық  мазмұны  мен  оқу  құралын 
байланыстыра отырып жүзеге асуын қадағаладық. 
Біз зерттеу жұмысымызда бейорганикалық химия пәнінің оқулықтары мен 
оқу құралдарын байланыстыра  оқытудың дидактикалық  негіздерін қарастыру 
мақсатын  ӛзімізге  міндет  етіп  қойғандықтан,  7-  сыныптың  бейорганикалық 
химия  оқулығын  оқу  құралымен  байланыстырудың  жолдары  мен  оны  жүзеге 
асырудың  әдістәсілдерін  сараладық.  Оқушыларға  жүйелі  білім  берудің 
барысында  жаңа  технологияларды  қолдану  мәселелері  де  талданды.  Ұсынған 
технологиялар  мен  тиімді  әдіс-тәсілдерді  тәжірибелік  –эксперимент  кезінде 
қолданып,  алға  қойған  болжамының  дұрыстығы  дәлелдеденді.  Оқушылардың 
анықтау  және  қалыптастырушы  эксперимент  кезіндегі  білім  деңгейлері 
анықталып,  білім  беру  барысында  ұйымдастырылған    ӛзіндік  жұмыстардың 
жүйесінің тиімділігі дәлелденген.