Ильясова гульжахан уалибековна

71 
 
жеке  тапсырма  беріледі.  Сонда  ғана  сабақ  барысында  мұның  бәріне  жауап 
алумен  қатар,  ӛзіндік  жұмысқа  оқушыларды  түгел    қатыстыруға    мүмкіндік 
туады. 
Ӛзіндік  жұмыс  –  бұл  оқушылардың  оқу  танымдық  іс-әрекеттің  форма- 
ларының бірі. Олай болса, оқушылардың белсенді іс-әрекетін, қоршаған ортаға 
деген  жағымды    сезімін  оятатын  түрткілердің  негізгілерінің  бірі  ретінде 
қараймыз.  Оқушылардың ӛз бетінше іздену арқылы білімін кӛтеруі, біліктіліке 
талпынуы, ептілікке дағдылануы оқу процесінде белсенділігін арттырудың бір 
жолы екендігі үнемі есімізде болуы керек. 
Ӛзіндік  жұмыстардың  бір  түрі,  түрлі  техникалық  құралдарды  пайдалана 
отырып,  слайдтар,  презентация  жасау.  Бұл  жұмыстар    оқушылардың  пәнге 
деген  қызығушылығын  арттырады.    Бейорганикалық  химия  пәні  бойынша 
мұндай жұмыстарды оқушылардың орындауына мүмкіндік мол. Сондықтан да, 
оқулық  және  оқу  құралындағы  материалдар  бойынша  оқушылар    слайдтар 
жасай  алады.  Мәселен,  жоғарыда  келтірілген  «Заттардың  агрегаттық  күйі» 
тақырыбы  бойынша  оқу  құралындағы  48-54-беттердегі  суреттерді  пайдалана 
отырып, осы мәтінді аша түсетін теориялық  материалдар негізінде  заттардың 
агрегаттық    күйінің  анықтамаларын  кӛрсетуге  болады.  Ӛзіндік  жұмысты 
ұйымдастыруға қойылатын талаптар мыналар: 
- жұмыстың кӛлемін шамадан тыс асырмай, оның сапасын арттыруға кӛңіл 
аудару; 
-  оқушылардың    ӛзіндік  жұмысын  білім  берудің    басқа  әдістерімен  
ұштастыра білу; 
- оқушылардың дербестігін арттыру үшін  ӛзіндік білім алу мүмкіндіктерін 
жүйелі түрде дамыту; 
- 
оқушылардың  ӛзіндік  жұмысын  күнделікті  ӛмірден  алынған 
материалдарымен байланыстыру; 
-  оқушыларды  табиғат  пен  қоғам  дамуының  жалпы  заңдылықтарын, 
сонымен  қатар  нақты  фактілер  мен  құбылыстарды  ӛздігінен  талдап,  түсінуге 
үйрету; 
- оқушыларды алған білімдерін іс жүзінде қолдана білуге дағдыландыру; 
- оқушыларды  оқу  жұмысына  шығармашылық  тұрғыдан  қарауға,  әр 
уақытта дербес және белсенді әрекет жасауға баулу; 
-  оқушылардың ӛздігінен  дербес  жұмыс  істеу,  еңбек  ету  дағдысын 
қалыптастыру. 
Білім  беру  үрдісінде  ӛзіндік  жұмыс  орындау  дағдыларын  дамыту  үшін 
берілген  тапсырмаларды  қоршаған  орта    шындығымен  нақты  деректермен 
байланыстыру. 
Кез  келген  ӛзіндік  жұмысты  орындатуда    мұғалімнің  тапсырмаларды 
нақты  және  түсінікті  түрде  беруі  шарт.  Ӛзіндік    жұмысты  ұсынуда 
оқушылардың мүмкіндігіне қарай жүктеп және олардың ӛз еркімен  жасауына 
жағдай  туғызылуы  тиіс.  Ең  маңыздысы  оқушылар    ӛзіндік  жұмыстардың 
мазмұнын,    міндеттерін  түсінуі    керек.  Оқушылардың  ӛзіндік  жұмысты 
орындауына  кедергі  жасайтын  нәрсе,  олардың  ӛзіне-ӛзінің  сенбеушілігі,  ӛз 

72 
 
күшін  тӛмен  бағалауы,  міне,мұндай  кедергілерді    жою  үшін  берілетін  ӛзіндік 
жұмысты  оқушының  білім  және  білік  деңгейіне  қарай  бӛлу  болып  табылады. 
Сол  арқылы  біртіндеп  күрделендіре  отырып,  олардың  ӛзіне  деген  сенімін 
қалыптастыру мәселесі туындайды. 
Оқушылардың ӛзіндік жұмыстарын  ұйымдастыру  арқылы  сабақтың 
сапасы мен  тиімділігі  артады.  Пән  бойынша  берілетін  теориялық  білімнің 
терең   бекуіне, саналы  меңгерілуіне  сабақ  барысында    орындалатын    ӛздік 
жұмыстар    түрлерінің    дұрыс  таңдалып,  тиімді  ұйымдастырылуына  
байланысты.  Бейорганикалық  химия  пәні  бойынша  ӛздік  жұмыс  кезінде 
оқушылар  оқулықпен,  түрлі    дидактикалық    материалдармен,  түрлі 
анықтамалық  кітаптармен,  жұмыс  істеуге  үйренеді.  Әсіресе,  әрбір  химиялық 
заттардың  халық  шаруашылығындағы    пайдасы    туралы  сӛз  болғанда 
оқушыларға  қазіргі  таңдағы  олардың  пайдаланылу  деңгейін  кӛрсететін 
материалдарды жинастыруды тапсыруға болады. Бұл туралы ақпаратты жинау 
арқылы  оқушылар    білімді  ӛздігінен  меңгеруге  жаттығады.  Оқушының  пәнге 
деген  қызығушылығының    артуы    ӛзіндік  жұмыстың  тартымдылығы  мен  
нәтижелі болуына  тікелей  байланысты [35]. 
Бейорганикалық  химия  пәнінен  сыныпта  орындалатын  ӛзіндік  жұмыстар 
кӛлемі  жағынан,  уақытты  пайдалану  тұрғысынан,  шағын  және  оқушылардың 
тез орындауына лайықты болып, оқулықпен, дәптермен, оқулықтағы сызбалар 
мен  сызбанұсқалар,  түрлі  кестелер,  таратып  берілетін  материалдар  арқылы 
жұмыс жасауға, тәжірибелер қоюға сол арқылы оқыған мәтін мазмұнын саналы 
меңгеруге  арналса,  сыныптан  тыс  орындалатын  ӛзіндік  жұмыстар  кӛлемі 
жағынан  да,  мазмұны  мен  мәнділігі  жағынан  да  тереңдей  түседі.  Сыныптағы 
ӛзіндік  жұмыста    мұғалімнің  тапсырмаларды  нақтылап  (нұсқаулар)  беруінің 
үлкен  мәні  бар.  Сол  арқылы  оқушылардың    жұмысты  орындауының уақыты 
белгіленеді, 
оқушылардың 
дербестігінің 
мӛлшері 
анықталады. 
Бұл  
оқушылардың  жұмысты  ӛз  еркімен,  қалауымен  істей  отырып,  белгіленген 
уақытта  аяқтауына  негіз  болады.  Мұның  нәтижесінде    оқушылар, 
шапшаңдыққа, ұқыптылық пен жинақылыққа дағдыланады. 
Сыныптан  тыс  орындалатын  ӛзіндік  жұмыс  оқып  ӛткен  материалдарды 
пысықтау,  қортындылау,  алған  ұғымдарын  ӛмірмен  байланыстыру  білімді 
бекіту,  нақтылау  дәлелдеу  тұрғысынан  қарастырлылады.  Сонымен  қатар, 
сыныптағы  ӛзіндік  жұмыстарды  жұптық,  топтық  тұрғыда  орындату  арқылы 
бірнеше  мәселені  қатар  шешу  мүмкіндігі  бар.  Сыныпта  орындалатын  ӛзіндік 
жұмыстарға  тән  тағы бір ерекшелік, оқушылар  бір-біріне кӛмекке келе алады. 
Сонымен  қатар,  бірін-бірі  түзетуге,  пікір  алмасуға  болады.  Ал,  сыныптан  тыс 
ӛзіндік жұмыстар кезінде әр оқушының жеке мүмкіндігі ашылады. Сондықтан 
да сыныптан тыс орындауға берілетін ӛзіндік жұмыстың мазмұны мен мақсаты 
олардың мүмкіндігіне лайықты деңгейде болуға тиісті. 
Сонымен  қатар,  сыныптағы  және  сыныптан  тыс  ӛзіндік  жұмыстардың 
мазмұны  сабақтастықта  болуға  тиісті.  Мәселен,  оқулықтағы  «Атомдар, 
молекулалар,  заттар»  тақырыбы  бойынша  білім  беруде  сынып  жағдайында 
оқушылар ең алдымен оқулықпен ӛздігінен жұмыс орындайды.