Ильясова гульжахан уалибековна

71 
 
жеке  тапсырма  беріледі.  Сонда  ғана  сабақ  барысында  мұның  бәріне  жауап 
алумен  қатар,  өзіндік  жұмысқа  оқушыларды  түгел    қатыстыруға    мүмкіндік 
туады. 
Өзіндік  жұмыс  –  бұл  оқушылардың  оқу  танымдық  іс-әрекеттің  форма- 
ларының бірі. Олай болса, оқушылардың белсенді іс-әрекетін, қоршаған ортаға 
деген  жағымды    сезімін  оятатын  түрткілердің  негізгілерінің  бірі  ретінде 
қараймыз.  Оқушылардың өз бетінше іздену арқылы білімін көтеруі, біліктіліке 
талпынуы, ептілікке дағдылануы оқу процесінде белсенділігін арттырудың бір 
жолы екендігі үнемі есімізде болуы керек. 
Өзіндік  жұмыстардың  бір  түрі,  түрлі  техникалық  құралдарды  пайдалана 
отырып,  слайдтар,  презентация  жасау.  Бұл  жұмыстар    оқушылардың  пәнге 
деген  қызығушылығын  арттырады.    Бейорганикалық  химия  пәні  бойынша 
мұндай жұмыстарды оқушылардың орындауына мүмкіндік мол. Сондықтан да, 
оқулық  және  оқу  құралындағы  материалдар  бойынша  оқушылар    слайдтар 
жасай  алады.  Мәселен,  жоғарыда  келтірілген  «Заттардың  агрегаттық  күйі» 
тақырыбы  бойынша  оқу  құралындағы  48-54-беттердегі  суреттерді  пайдалана 
отырып, осы мәтінді аша түсетін теориялық  материалдар негізінде  заттардың 
агрегаттық    күйінің  анықтамаларын  көрсетуге  болады.  Өзіндік  жұмысты 
ұйымдастыруға қойылатын талаптар мыналар: 
- жұмыстың көлемін шамадан тыс асырмай, оның сапасын арттыруға көңіл 
аудару; 
-  оқушылардың    өзіндік  жұмысын  білім  берудің    басқа  әдістерімен  
ұштастыра білу; 
- оқушылардың дербестігін арттыру үшін  өзіндік білім алу мүмкіндіктерін 
жүйелі түрде дамыту; 
- 
оқушылардың  өзіндік  жұмысын  күнделікті  өмірден  алынған 
материалдарымен байланыстыру; 
-  оқушыларды  табиғат  пен  қоғам  дамуының  жалпы  заңдылықтарын, 
сонымен  қатар  нақты  фактілер  мен  құбылыстарды  өздігінен  талдап,  түсінуге 
үйрету; 
- оқушыларды алған білімдерін іс жүзінде қолдана білуге дағдыландыру; 
- оқушыларды  оқу  жұмысына  шығармашылық  тұрғыдан  қарауға,  әр 
уақытта дербес және белсенді әрекет жасауға баулу; 
-  оқушылардың өздігінен  дербес  жұмыс  істеу,  еңбек  ету  дағдысын 
қалыптастыру. 
Білім  беру  үрдісінде  өзіндік  жұмыс  орындау  дағдыларын  дамыту  үшін 
берілген  тапсырмаларды  қоршаған  орта    шындығымен  нақты  деректермен 
байланыстыру. 
Кез  келген  өзіндік  жұмысты  орындатуда    мұғалімнің  тапсырмаларды 
нақты  және  түсінікті  түрде  беруі  шарт.  Өзіндік    жұмысты  ұсынуда 
оқушылардың мүмкіндігіне қарай жүктеп және олардың өз еркімен  жасауына 
жағдай  туғызылуы  тиіс.  Ең  маңыздысы  оқушылар    өзіндік  жұмыстардың 
мазмұнын,    міндеттерін  түсінуі    керек.  Оқушылардың  өзіндік  жұмысты 
орындауына  кедергі  жасайтын  нәрсе,  олардың  өзіне-өзінің  сенбеушілігі,  өз 

72 
 
күшін төмен бағалауы, міне, мұндай кедергілерді  жою үшін берілетін өзіндік 
жұмысты  оқушының  білім  және  білік  деңгейіне  қарай  бөлу  болып  табылады. 
Сол  арқылы  біртіндеп  күрделендіре  отырып,  олардың  өзіне  деген  сенімін 
қалыптастыру мәселесі туындайды. 
Оқушылардың өзіндік жұмыстарын  ұйымдастыру  арқылы  сабақтың 
сапасы мен  тиімділігі  артады.  Пән  бойынша  берілетін  теориялық  білімнің 
терең   бекуіне, саналы  меңгерілуіне  сабақ  барысында    орындалатын    өздік 
жұмыстар    түрлерінің    дұрыс  таңдалып,  тиімді  ұйымдастырылуына  
байланысты.  Бейорганикалық  химия  пәні  бойынша  өздік  жұмыс  кезінде 
оқушылар  оқулықпен,  түрлі    дидактикалық    материалдармен,  түрлі 
анықтамалық  кітаптармен,  жұмыс  істеуге  үйренеді.  Әсіресе,  әрбір  химиялық 
заттардың  халық  шаруашылығындағы    пайдасы    туралы  сөз  болғанда 
оқушыларға  қазіргі  таңдағы  олардың  пайдаланылу  деңгейін  көрсететін 
материалдарды жинастыруды тапсыруға болады. Бұл туралы ақпаратты жинау 
арқылы  оқушылар    білімді  өздігінен  меңгеруге  жаттығады.  Оқушының  пәнге 
деген  қызығушылығының    артуы    өзіндік  жұмыстың  тартымдылығы  мен  
нәтижелі болуына  тікелей  байланысты [35]. 
Бейорганикалық  химия  пәнінен  сыныпта  орындалатын  өзіндік  жұмыстар 
көлемі  жағынан,  уақытты  пайдалану  тұрғысынан,  шағын  және  оқушылардың 
тез орындауына лайықты болып, оқулықпен, дәптермен, оқулықтағы сызбалар 
мен  сызбанұсқалар,  түрлі  кестелер,  таратып  берілетін  материалдар  арқылы 
жұмыс жасауға, тәжірибелер қоюға сол арқылы оқыған мәтін мазмұнын саналы 
меңгеруге  арналса,  сыныптан  тыс  орындалатын  өзіндік  жұмыстар  көлемі 
жағынан  да,  мазмұны  мен  мәнділігі  жағынан  да  тереңдей  түседі.  Сыныптағы 
өзіндік  жұмыста    мұғалімнің  тапсырмаларды  нақтылап  (нұсқаулар)  беруінің 
үлкен  мәні  бар.  Сол  арқылы  оқушылардың    жұмысты  орындауының уақыты 
белгіленеді, 
оқушылардың 
дербестігінің 
мөлшері 
анықталады. 
Бұл  
оқушылардың  жұмысты  өз  еркімен,  қалауымен  істей  отырып,  белгіленген 
уақытта  аяқтауына  негіз  болады.  Мұның  нәтижесінде    оқушылар, 
шапшаңдыққа, ұқыптылық пен жинақылыққа дағдыланады. 
Сыныптан  тыс  орындалатын  өзіндік  жұмыс  оқып  өткен  материалдарды 
пысықтау,  қортындылау,  алған  ұғымдарын  өмірмен  байланыстыру  білімді 
бекіту,  нақтылау  дәлелдеу  тұрғысынан  қарастырлылады.  Сонымен  қатар, 
сыныптағы  өзіндік  жұмыстарды  жұптық,  топтық  тұрғыда  орындату  арқылы 
бірнеше  мәселені  қатар  шешу  мүмкіндігі  бар.  Сыныпта  орындалатын  өзіндік 
жұмыстарға  тән  тағы бір ерекшелік, оқушылар  бір-біріне көмекке келе алады. 
Сонымен  қатар,  бірін-бірі  түзетуге,  пікір  алмасуға  болады.  Ал,  сыныптан  тыс 
өзіндік жұмыстар кезінде әр оқушының жеке мүмкіндігі ашылады. Сондықтан 
да сыныптан тыс орындауға берілетін өзіндік жұмыстың мазмұны мен мақсаты 
олардың мүмкіндігіне лайықты деңгейде болуға тиісті. 
Сонымен  қатар,  сыныптағы  және  сыныптан  тыс  өзіндік  жұмыстардың 
мазмұны  сабақтастықта  болуға  тиісті.  Мәселен,  оқулықтағы  «Атомдар, 
молекулалар,  заттар»  тақырыбы  бойынша  білім  беруде  сынып  жағдайында 
оқушылар ең алдымен оқулықпен өздігінен жұмыс орындайды.