Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 354/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІІ БӨЛІМ.  Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары еңбектер мен түрлi әдеби жинақтар  бой көрсете бастады. Рас, ол осы кезең- де молынан жарияланған ғылыми  және сыни еңбектердiң барлығын да  болды десек қателесер едiк. Көпте ген  еңбектер бұрынғы айтылғандарды  толықтыру, тереңдету мақсатында  жарияланып отырылды. Бұл, әсiресе  әдебиетшi, сыншы ғалымдардың өз  зерттеулерiнiң екi-үш томдықтарын  шығаруы барысында байқалды. Ал  ұлттық әдебиеттануға сол қыспақта  тұрған қиын кезеңде аз да болса үлес  боп қосылған тың қадамдар өрiс ала  бердi. Төңкерiске дейiнгi әдебиет  өкiлдерiнiң шығармалары молы- нан жариялана бастады. Мысалға  1965 жылғы «Үш ғасыр жырлай- ды» атты жинақтың, «Алдаспан»  антологиясының (1971), ендi «Бес  ғасыр жырлайды» (1984) деген ат- пен толығып шығуы көп жайды  аңғартады. Абайтану, шоқантану, ал- тынсаринтану жеке iлiм саласы бо- лып қалыптасып бiттi, тек маркстiк- лениндiк әдiснамаға қайшы келетiн  кейбiр мәселелерiн нақтылау ғана  қалды. Сәкентану мен әуезовтану,  сәбиттану iлiмi жан-жақты дами бас- тады. Абай, Ыбырай, Мұқтар, Сәбит  тағылымдары аталатын ғылыми жи- нақтардың шыға бастауы оған айқын  дәлел.  Фольклорлық мұраны әдебиет тiң  таптығы, халықтығы қағидасымен  бағалау бәсең тарта бастады. Оған  қоғамды демократиялық жолмен  қайта құруды қолға алған уақыт та- лабы қатты әсер еттi. Соның әсерiнен  қазақ фольклорының көп томды- ғын академиялық баспа тұрғысын- да шығару iсi қолға алынды. Бұ рын  тиым салынған халық ауыз әде биетi  үлгiлерiн жариялау, зерттеуге көңiл  аударылды. Басқа елдер фолькло- ристикасындағы дәлелденген мето- до логиялық iзденiстердi ұлттық  фоль клордан көп қиналмай-ақ iздеп  тауып, бiр iзбен келе жатқан ұлттық  фольклортану бар-жоғын түгелдеуге  бет бұрды. Халық ауыз әдебиетiндегi  жанр тұрақтылығын зерттейтiн па- ремиологияда, тұтастай тексеретiн  кешенді және жүйелi әдiстерде, се- миотика саласында соны iзденiстерге  ден қойды. Р. Бердiбаев, Б. Уақатов,  О. Нұрмағанбетова, Б. Адамбаев,  С. Қасқабасов, Е. Тұрсынов, Ш. Ыбы - раев, Т. Сыдықов, т.б. жекелеген  жанрлар табиғаты мен көркемдiк кес- тесiн, шығу тарихын арнайы қарас- тырды. Ұлттық фольклортанудың  туу, қалыптасу тарихы да зерттеу  ны санасына алынды. Бұрын ол көп  томдықтағы ғылыми шолу мен 1972  жылғы «Қазақ фольклористикасы»  деген зерттеулер жинағында ғана  айтылған едi. «Қазақ тарихи жыр- ларының мәселелерi» (1979), «Қазақ  фоль клорының типологиясы» (1981),  «Қазақ фольклористикасының тари- хы» (1988) атты ұжымдық моногра- фиялар ұлттық фольклортанудағы  айтарлықтай табыс болды. Ре по зи то ри й Ка рГ У 375 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз