Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 276/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІІ БӨЛІМ.  Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары бағдардың басталуына сай зерт- телу нысанасына нақты түскені  оған айқын дәлел. Сонымен қатар,  оны осы кездегі сын, рецензиялық  мақалалардағы көркем шығарманың  ішкі құрылысына қарай талдау  жасауға деген қадамдардың аяқ алы- сынан да көруге болады. Бұл қазақ  әдебиетінде әдеби жанрлардың да- му жолын тексеруде деген ізденіс- тердің басталуына, жанр табиғатын  теориялық тұрғыда танып білу жо- лындағы алғашқы барлаулар жасала  бастауына әкелді. Ғылыми-зерттеушілік ой-пікір- дің осы кезеңдегі екінші жетістігі  оқулықтар, ғылыми мақалалар жә- не зерттеу еңбектердегі тексеріле  бастаған ақын-жазушылардың қа- зақ әдебиеті тарихындағы ала- тын орындарының дұрыс жөне  әділ бағалануы еді. Оған біз қате  қау лы лардың қағидаға айналған  тұжырымдары өз күшін жойғаннан  кейін ғана көз жеткіздік. Көптеген  дарындардың әдеби мұрасын зерт- теудегі осы маңызды бастаманы  тек соңғы он жыл ішінде ғана жал- ғастыруға мүмкіндік туды. Оған  дейін қазақ әдебиеттану ғылы- мының 1940 жылдарда-ақ қол жет- кізген осы табысы бұрмалана түсін- діріліп келді. Ол «Қазақ әдебиеті  тарихының» ІІІ томында: «Алайда  соғыс кезінде жазылған оқулықтар  мен зерттеу еңбектерде идеялық қа- теліктер жіберілді. Өткен дәуірдегі  ақындардың бәрін бірдей халық  ақыны, ағартушы-демократ етіп  көр сетпек болған көзқарастар, яғни  «бірыңғай ағым» теориясы бұл  тұстағы қазақ әдебиетшілерінің ең- бектерінен орын алды. Сондықтан  әдебиет тарихын зерттеуде орын  тепкен қате-кемшіліктер мен шала- ғайлықтар мезгілінде және соғыстан  кейінгі дәуірде партияның идеоло- гия мәселелері жөніндегі қаулыла- рында сыналып көрсетілді», – деп  бағаланды [27, 160]. Бұл – негізсіз  және тым артық айтылған пайым- дау. Себебі, осы 40-жылдардағы  оқу құралдары мен зерттеулерді қа- растырғанда, классик деп тану үш  ұлы ағартушы-ойшылымыздан бас- қа тек Сұлтанмахмұтқа байланысты  айтылған екен. Ал бұл шындықтың ау- лынан алыс жатқан жоқ. Оның өзінде  де ақынның Қазан төңкерісін бірден  түсінбей «адасушылыққа» ұшыра- уын таптық көзқарасқа сай түсінді- ре кету де назардан тыс қалмаған.  Зерттеушілер бұлардан басқа ақын- жазушылар мұрасын сөз еткенде,  қоғамдық және дүниетанушылық  көзқарастарын ашуға айрықша кө- ңіл аударуы маркстік-лениндік әдіс- нама талаптарынан табылуға деген  амалсыздықтан еді. Бұл жерде біз  коммунистік идеялар мен таптық  көзқарасқа біржола берілгендік се- німді жоққа шығарайын деп отыр- ған жоқпыз. Тым өріс алып кете  қой мағанмен ол да болғаны жалған  Ре по зи то ри й Ка рГ У 295 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз