Қ. Жұбанов және қазақ тілі дыбыстарының жіктелімі туралы.Қ. Жұбановтың қазақ тіліндегі буын жүйесі еңбегі

жүктеу 89,94 Kb.

Дата	27.11.2022
өлшемі	89,94 Kb.
	#40355

слайд Жубанов 6 такырып

Қазақ елінің басын біріктіріп, 500 жылдай ыдыратпай ұстаған

Қ.Жұбанов және қазақ әдеби тілі. Қ.Жұбанов – полиглот ғалым.

Қ.Жұбанов 1935 жылы «Қазақ әдебиеті» газетінде «Төңкеріс және қазақтың ұлт тілі» атты мақаласын жариялады. Бұл мақалада, профессор Жұбанов қазақ тілінің тұтастығын, біркелкілігін, сөз еткенде, тіліміздің бұл қасиеті қазақ халқының ішкі−сыртқы жағдайларымен байланысты ертерек, яғни ХІV-XVIII ғасыр аралығында қалыптасқанын айтады.

. Тілдегі мұндай тұтастық, бір өңділік тұрмыста ұзаққа созылған тығыз қатынас болғандығын көрсетеді. Ондай тығыз қатынас болмаса, өзі көп, неше түрлі елден құралған бір халықтың тілі мұншама бірікпеген болар еді»−дейді

Қазақ елінің басын біріктіріп, 500 жылдай ыдыратпай ұстаған

Қазақ елінің басын біріктіріп, 500 жылдай ыдыратпай ұстаған
негізгі факторларға ғалым төмендегілерді жатқызады:
Шаруашылығы бірыңғай /мал шаруасы/
жерлес елдің шеттегі жаудан мал басын бірігіп қорғауы еді;
2. Көшпелі мал шаруашылығы және жер мүлкінің
ортақтығы адамды бір орынға арқандамай, бір−бірімен араласуына,
Ертістен көшіп, Сыр құлауына, Шудан көшіп Жайық келуіне толық мүмкіндік беретін еді;
3. Бір ру мен екінші рудың қонысқа,
басқаға таласып үздіксіз жауласып, әр жауласудың нәтижесінде
үздіксіз араласып, жарасып тұратын еді.

Құдайберген Жұбанов – полиглот ғалым. Ол түркі тілдерін былай қойғанда, шығыс тілдерін, ағылшын, неміс, француз, орыс және басқа славян тілдерін біліп, жапон, қытай, монғол тілдері деректерін де өз еңбектерінде тиімді қолданған. Сондықтан көп тіл білуі қазақ тілінің ерекшелігін жалпы тіл білімі деректерімен салыстыра зерттеуге көмегі тиген. Ол жалпы тіл білімі, славян тіл білімі, шығыс тіл білімі, түркі тілдері теориясын өте терең білгендігін өзінің зерттеу еңбектерінде анық байқатады.

. Сонымен бірге, ғалым өз кезіндегі тіл білімінің зерттеу тәсілдерін жете меңгеріп, тарихи-салыстырмалы тәсілді қолдану үлгісін көрсетті. Бұған қоса Қ.Жұбановтың зерттеуге, ізденуге деген қабілетін, орасан зор талантын қоссақ, ғалымның ғылыми еңбектерінің әлі күнге дейін теориялық маңызы мен мәнін жоймағанын түсінуге болады. Ал ол кісі сол уақытта 18 тіл біліп, әрі ғылымда неге үңіліп, нені зерттеу керек екенін айқын аңғара білген.

. Жапон тілін білгендіктен, оны жапондардың тыңшысы деп те айыптаған. «Жапон тілін не себепті үйрендің»,— дегенде: «Қытай тілін үйренгім келген. Жапон тілін жетік меңгерген адам қытай тілін тез үйренеді. Ал Қытайда біздің қаншама мұрамыз жатыр», — деген екен. Сол кездің өзінде Құдайберген Жұбанов Еуропаны бір бөлек, Азияны бір бөлек алып қараған.

жүктеу 89,94 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: