Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 268/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІІ БӨЛІМ.  Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары саралады. ХІХ ғасырдағы әдебиеттің  көрнекті өкілі деген тұжырым  қалыптастырды. 4. Ғұмырнамалық деректерді жү- йе леді, шығармаларын жинап-жария- лау ісін жолға қойды. 5. Ағартушы, ғалым, педагог,  жа зушы, әдебиетші секілді табиғи  таланттылыққа сай тұлғалары баға- ланды. 6. Ұлттық таным-білікті Шоқан  ғылыми арнада, Ыбырай педагоги- калық арнада дамытудағы ұлылығын  ашуға алғашқы қадамдар жасалды. 7. Ыбырай шығармаларына әде би- теориялық талдау жасау жолын дағы  бастамалар көрініс тапты. 8. Шоқан мен Ыбырай шығарма- шылығын монографиялық тұрғыда  зерттеуге бастама салынды. Оның  негізгі бағыт-бағдары мен көкейкесті  мәселелері айқындала бастады. Әрине, бұл сол кезеңдегі ғылыми  ізденістер үшін аз табыс емес еді.  Егер бұған қазақтың осы ағартушы- ойшылдары секілді ғылыми зерт- теудің нысанасына көбірек алын- ған Махамбет шығармашылығының  тексерілуін қоссақ, онда ХІХ ға- сырдағы қазақ әдебиеті тарихын  зерттеудің біршама жүйеленіп қал- ғанын байқар едік. Шынын айтсақ,  ғылыми-зерттеушілік ой-пікір оқу- лық деңгейінде қарастырылып жүр- ген кейбір ақын-жазушыларды да  назардан тыс қалдыра қойған жоқ.  Мысалы, С. Дөнентаев, М. Ж. Кө- пеев, С. Көбеев, С. Торайғыров,  М. Өтемісұлы, Ш. Бөкеев және  т.б. Бірақ, осылардың ішінен ұлы  ағартушыларымыз зерттелген дең- гейде қарастырыла қоймаса да ба- рынша мол сөз болғандары – Ма- хамбет пен Сұлтанмахмұт қана,  өзгелері туралы ғұмырнамалық  сипаты басым бірді-екілі мақала  ғана болмаса, жүйелі зерттеу ныса- насына түспегені байқалады. Бас- қаларды айтпағанда, С. Мұқанов  1942 жылғы еңбегінде «халықшыл  ақын» деп, Қ. Жұмалиев 1941 жылғы  оқулығында «үлкен реалист ақын»  деп бағалаған Шортанбайдың, бол- маса Дулат, Бұқар секілді басқа да  тұлғалардың мұрасына ғылыми зерт- теу мақалалардың арналмауы түсі- ніксіз. Соғыс және оның зардапта- рын жоюдағы қиын кезең еді ғой дей  тұрғанмен де, бұлар туралы ешқандай  ізденіс болмады деу мүлде қисын- сыз. Біздің ойымызша, 1940 жылдар  басындағы мектептер мен оқу орын- дарын оқу құралдарымен қамта ма- сыз ету міндеті шұғыл қойылғанда,  «халық жаулары» атанғандардың  орнын толтыру үшін еніп кеткен,  кейінде «керітартпа ескішіл феодал- шыл, ұлтшыл» атанған ақындардың  таптық сипатын ашуға маркстік- лениндік әдіснаманың да, кеңестік  идеологияның да соғыс басталуы- на байланысты мүмкіндігі болмай  қалды. Әйтсе де олар өткізіп алған  бұл «қателерінің» өріс алмауы үшін  Ре по зи то ри й Ка рГ У 287 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз