Пәннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «Физикадағы компьютерлік әдістер» «5В011000 – Физика» мамандығы үшін ОҚУ-Әдістемелік материалдары

«Физикадағы компьютерлік әдістер»

Семей

Модельдеу – кейбір нысандар мен құбылыстарды, физикалық табиғаты дәл сондай олардың модельдерімен алмастыра отырып зерттеу.

Физика – материаның қарапайым және жалпы формаларының қозғалысы және олардың өзара өзгеруі жайындағы ғылым, ол дәл ғылымдар қатарына жатады және бізді қоршаған ортадағы процестер мен құбылыстардың сандық заңдылықтарын оқытады.

1-тақырып. Кіріспе. Есептеу техникасының даму тарихы. Физикадағы компьютерлік эксперимент. Операциялық жүйелер.

Жоспар:

1. 
   Есептеу техникасы.
   
2. 
   Эксперименттік тапсырмалар.
   
3. 
   Физикалық эксперименттің түрлері, міндеттері.
   
4. 
   Операциялық жүйе.
   

1. Есептеу техникасының даму тарихы. Физикадағы компьютерлік эксперимент. Операциялық жүйелер.

Есептеу математикасы – электрондық есептеуіш машиналарын пайдаланып есептердің сандық нәтижесін алу тәсілдерін қарастыратын математиканың саласы. Есептеу математикасының мынадай үш бағытын алуға болады:

1.ЭЕМ-ді ғылым мен техниканың әртүрлі саласында және іс жүзінде пайдалануына байланысты есептеу математикасын математикалық моделдердің анализі ретінде қарастыру;

2.Математикалық моделдеуді зерттеу нәтижесінде туатын типтік есептерді шешудің тәсілдері мен алгоритмдерін өңдеу;

3.ЭЕМ-ге арналған есепті программалаудың теориясы мен практикасы.

Есептеу техникасының дамуы ерте кезден-ақ басталды. ХYІІ ғасырдың 40-жылдарында (Б.Паскаль (1613-1662)) сандарды қоса алатын механикалық құрылғы, ХYІІІ ғасырда (В.Лейбниц) сандарды қоса және көбейте алатын құрылғы шықты. ХІХ ғасырда (Ч.Бэббидж (1792-1871)) механикалық машинаны программа арқылы басқару жүйесімен біріктірілді. ХХ ғасырдың 30-жылдарының соңында Америкада қосу, азайту элементтері; электрондық жад, механикалық компонент енгізілдген ЭЕМ құрастырылды. Алғашқы ЭЕМ-ді құру және оның жұмыс істеуінің теориялық негіздерін 1946-1947 жылдары атақты математик, кибернетик Джон Фон Нейман дайындап шықты.

Осы кезге дейін дайындалған ЭЕМ-дер төрт буындық түрге бөлінеді.

Бірінші буын (50 жылдардың басында) ЭЕМ-дерінің ішкі құрылымы элементтері және бөлшектерден дайындалған электрондық-логикалық схемаларға негізделген. Бұл бөлшектердің негізгілері-вакуумдық электрондық шамдар.

Екінші буынның негізгі элементтері жартылай өткізгішті транзисторлар (50 жылдың соңында).

Үшінші және төртінші буын элементтері (60 жылдың 2-жартысы, 70-жылдар) интегралдық схема (ИС), үлкен интегралдық схема және аса үлкен интегралдық схема болып табылады.

Физикадағы компьютерлік эксперимент. Физиканы оқыту процесінде эксперименттің толып жатқан түріне орын берілуі керек. Өйткені, эксперимент физикалық құбылыстардың сырын ашудың негізгі құралы. Оқушылар бақылау мен тәжірибе арқылы табиғаттағы процестердің және онда болатын өзгерістердің мәнін біледі, салыстыруға және талдап қорытындылауға қажетті фактілер жинайды. Эксперимент арқылы оқудың бірнеше жүйесінің өзара әрекеті мен байланысы іс жүзіне асырылады. Эксперимент – физикалық құбылысты тану жолы болумен қатар, жалпы дүние жүззіндегі ғылыми білімнің шынай екендігінің, адамның дүние тануының және табиғатқа ықпал жасай алатындығының дәлелі. Физикалық тәжірибені тікелей жасаған, түрлі физикалық құбылыстарды бақылаған, оның жүруіне тікелей ат салысқан оқушының күрделі физикалық құбылыстарды бақылауға, ал өзгерістерді қажетті мақсатқа сәйкес басқаруға болатынына, олардың табиғи заңға бағынатынына, ол заңдарды білу физикалық өзгерістерді адамның өмірлік іс-әрекетінде кең пайдалануына мүмкіндік туғызатына көзі жетеді. Эксперимент – оқыту процесінде теорияның өмірмен өзара байланысын іс жүзіне асыратын, білімді сенімге айналдыратын өте маңызды жол. Демек, дұрыс жасалған эксперимент пен одан шығарылған айқын қорытынды – физиканы оқыту процесінде оқушылардың дұрыс дүниетанымдық көзқарасын қалыптастырудың маңызды құралы деп есептеу керек.

-физикалық, яғни табиғи құбылыстарды танудағы бастапқы қадам;

-айтылған болжаудың, сол сияқты мұғалім айтқан немесе оқушылардың оқулықтан оқыған физикалық ғылыми ережелерінің дұрыстығын анықтаудағы бірден-бір негізгі дәлел;

-лаборатория – құрал-жабдықтарды, жеке аспаптарды қолдана білу, физикалық құбылыстарды тудыру және бір-бірінен ажырата білу жөнінде практикалық дағдыларды қалыптастырып, жетілдіре түсетін бірден-бір тиімді орын;

-эксперимент – теориялық білмді дамытудың, жетілдіре берудің және алған білімінің тиянақты болуының бірден-бір кепілі;

-эксперимент – оқушылардың білімін, іскерлігін және алған дағдыларын тексерудің әдісі;

-оқушыларға талап қоюшы; оқушылардың бақылаушылық, ізденушілік қабілетін дамытушы; білімді өз бетінше алуға, оны жетілдіре түсуге және алған білімдерін іс жүзінде қолдануға машықтаушы.

Оқушыларға физикалық құбылыстар жөнінде түсінік беру алдында, оларға эксперименттік есеп пен сұрақ ұсынуға болады. Әрине, ол сұрақтарға тек тәжірибе жүзінде жауап беріледі. Оқушылардың әлі қажетті білімі болмағандықтан бұл жерде мұғалімнің көмегі қажет, ол оқулықтағы аспап құрылысымен таныстырады, шәкірттерге тәжірибе жүргізіп, қорытынды жасатады. Кей жағдайда тәжірибе нәтижесінде алынатын мәліметтерді оқушылар алдын ала болжап айтуы мүмкін. Мұндай жағдайда, эксперимент дәлелдеу, не тексеру міндетін атқарады. Ол оқушылардың физикалық заңдарды неғұрлым тереңірек меңгеруіне, физика пәнін оқып үйренуге деген қызығуын арттыруға үлкен себеін тигізеді.

Эксперименттің негізгі төрт түрі қолданылады: 1) көрсетілмдік эксперимент; 2)лабораториялық эксперимент; 3) практикалық эксперимент; 4) аралас типті эксперимент.

Қазіргі таңда республикадағы халықтар жағдайының жақсаруы, экномиканың, жалпы өнімнің өсуі, Қазақстанды бүкіл әлем мойындауы сияқты фактілер Қазақстандағы білім беруді жаңарту керектігін көрсетіп отыр. Сол еебептен Республикамызда 12 жылдық білім беруге көшу дайындық жұмыстары жан-жақты қалануда. 11 және 12 сыныпта оқушылар таңдаған салалар бойынша бейімделеді. Осыған сәйкес мектепте физика курсын оқыту бағдарламаларына да біршама өзгертулер енгізіледі. Бұл -заман талабы. Ендігі білім беру жолдары жеке тұлғаға бағытталады және алған білім оқушының бүкіл өміріне азық болуы тиіс. Олай болса, оқушыға әр жаңа мағлұматты игерту кезінде ол көзімен көріп, қолымен ұстайтындай тәжірибелерді енгізіп, сабақты жоспарлай білу керек. Ендеше, сабақтағы тәжірибелер мен демонстрациялык эксперименттердің маңызы өте зор. Белгілі философ Ф.Бэконның тұжырымдамасы бойынша: «Оқытудың ақиқатты мақсаты білім емес, іс - әрекет». Сол ссбептен сапалы білім беру физика сабағында міндетті түрде тәжірибе мен демонстрациялық эксперименттің көмектерімен жүзеге асуы керек.

Тәжірибе - физикадағы білімнің көзі, қайнар бұлағы болып саналатындығын үнемі есте ұстау керек.

Мұғалім жаңа материалдың тақырыбын бастағаннан сол сабақты қорытындылағанға дейін үнемі тәжірибеге сүйентені жөн. Осылай жоспарланған сабақ қана оң нәтиже береді.

Қазіргі мектеп физикасы басқыштық принципке сүйеніп құрылған. Осы бағдарлама бойынша онжылдық мектепті бітірушілер физиканың барлық бөлімдерімен танысып, орта арнаулы мамандықтарды игеруге мүмкіндік алады. Әрине, оқушының портфолиосына (оқушының оку және шығармашылық жетістіктерінен, мұғалімдердің, психологтің мінездемелерінен және т.б. тұратын папка) осы пән бойынша қатысқан олимпиада жетістіктері және басқа да сайыстық жұмыстары міндетті түрде жинақталғаны дұрыс.

Физикалық эксперимент оқушылардың ойын жинақтауға, ұқыптылықка, төзімділікке, ізденушілікке, жан - жақты бақылай білуіне, сол алған білімдерін дамытуға және күнделікті өмірде дағдылану құзыреттілігін қалыптастырады.

Мысалы, айнымалы тоқ тақырыбын қорытындылауда, оқушыларды электр құралдарының негізгі кұжатында көрсетілген кейбір жайттарын қарастырып кетуге болады. Оны мынандай сұрақтармен жүзеге асырамыз:

- Неліктен айнымалы тоққа арналған құралды тұрақты тоқ желісіне жалғауға болмайды?

- Аккумуляторды айнымалы токпен зарядтауға бола ма? Неге?

- Электромагнит тұрақты тоқпен жұмыс істегені сияқты, айнымалы токпен жұмыс істей ала ма?

- Тұрмыста қолданатын тоқ айнымалы ма, әлде тұрақты ма? Оны қайдан білеміз? Осы тектес бірнеше сұрақтарды қоя отырып, оқушының айнымалы ток туралы мағлұматын тереңдетеміз және тәжірибе жасауға ынталандырамыз. Бұл тақырыпқа мынандай жай тәжірибе жасасақ та артық болмайды:

Бір жылтыр зат – қайшы, пышақ, тоқыма біз немесе тегістеліп жасалған таяқшааны алып, жанып тұрған электр шамына арқаларынды беріп, жаңаағы заты көздеріңнен 50 см қашықтыққа ұстап тұрыңдар. Содан кейін қолдарыңмен тез тербелте қозғалтып, осы заттан шағылған сәулені бақылаңдар.

Егер осы жағдайда біркелкі жарқырайтын жолақ байқалса, онда шам арқылы өтетін тоқ тұрақты тоқ. Ал егер жолақ алмасып отыратын ақ және қара бөліктерге бөлінсе, онда желідегі тоқ айнымалы тоқ. Осылайша, тез қозғалатын жалтыраған затты бақылау заттың әр түрлі жағдайында әр түрлі моменттегі жарықталынуның өзгеруін аңғаруға мүмкіндік береді.

Электр тоғына тән қасиеттің бірі - оның маңайында магнит өрісінің болуы. Магнит өрісінің бағыты токтың бағытына байланысты. Тоқ өткізетін сым бойымен айнымалы тоқ өткен кезде, соған сәйкес, магнит күш сызықтарьның бағыты өзгереді. Егер темір стерженьді изоляцияланған сыммен орап, ол сым арқылы айнымалы тоқ жіберсек, полюстері ток жиілігіне сәйкес өзгеріп отыратын электромагнит шығады. Осындай электромагнит темір сынықтарын өзіне тарта ала ма? Оны оқушыларға тәжірибе жасап тексеріп көрсетіп, оның темір сынықтарын тарта алатынына көз жеткізуге болады. Бұл үшін тоқты аз вольтті трансформатордан алады, оның кернеуі 8-12 вольт болсын. Электромагнитке тартылған якорь (темір сынығы) біраз дірілдегенімен, түсіп қалмайды. Бойымен тоқ жүретін катушканың жұмсақ темірді ішіне қарай тартуына негізделген электр өлшегіш құралдар да (амперметрлер жоне вольтметрлер) бар. Олар тұрақты тоқка да, айнымалы тоққа да бірдей жарайды. Физикалық құралдарды айнымалы тоққа ма, әлде тұрақты тоққа арналып жасалғанын негізінде айырықша белгілерінен айыруы болады. Бірақ дәлдігі жоғары топқа жататын физикалық құралдарды тұрақты тоқтың шкаласы айнымалы тоқтың шкаласы толық сәйкес келмейді. Бұл жағдайда «~» немесе «-» белгісі олардың қандай тоққа арналғандығын көрсетеді.

Катушка арқылы айнымалы тоқтың өтуі. Оқушыларға үй жағдайында ең ынғайлысы, тәжірибені картон немесе ағаш каркаска изоляцияланған сым (0,5 0,8 мм) оралған 400-500 орамы бар катушкамен жасаған дұрыс. Катушкаға темір сымнан құрастырылып жасалған темір өзекше енгізу керек: Бұл жағдайда тоқ қуаты кішкентай төмендеткіш трансформатордан алынады. Ол желідегі 220 немесе 127 В кернеуді 2,4,6, т.с.с, 24 вольтке дейінгі төмен вольтты кернеуге төмендете алады (36 волътке дейінгі кернеу «аз кернеуге» жататынын және ол эксперимент жасауға қауіпті болмайтынын ескерте кету керек). Оқушылардың өздері дайындаған катушканы тізбектей аз вольтты 6—12 В шаммен қосады. Трансформатордан алынатын кернеу шамның құжатында көрсетілген кернеуден аз болуы керек. Шам бәсең жанса тәжірибе кезіндегі оның жарықтылығының тербелісі жақсырақ байқалады.

Егер тәжірибе мектепте үйірме жұмысында немесе қызықты физика кештерінде жасалса, онда мұғалімнің басшылығы мен үлкен аудитория үшін жасауға болады. Бұл жағдайда мектептің физика кабинетінде болатын трансфюрматор жасауға қолданылатын бөлшектерді пайдалануға болады.

Кейбір жағдайда айнымалы тоққа арналған құралдарды сондай кернеудегі тұрақты тоққа қосса, өте күшті тоқтың әсеріиен физикалық құрал жанып кетеді.

Бейінделген мектептерде осы тақырыпты өткенде мағлұматты тереңдетіп, кейбір заттардың электр тоғын өткізу қабылеттерін қарастыруға болады. Мысалға, шынының электр тоғын өткізуін зерттейміз. Оған мынандай тәжірибе көрсетіп, сұраққа жауап беруге болады.

Тәжірибе жасау үшіп, суретте корсетілгендей, диаметрі 3-4 мм болатын шыны түтіктің немссе таяқшаның кішкене кесіндісін алъш, оны суретте көрсетілгендей етіп, арасынан 10 мм шамасында ашық орын қалдырып, сырты тазартылған мыс сыммен бірнеше қайтара ораймыз.

Қорыта келгенде, ғалымдар да білімді, заңдылықтарды осы тәжірибеге сүйеніп дәлелдейді. Бірақ ғалымдар тәжірибесінің біздің қүнделікті тәжірибемізден айырмашылығы бар - ғалымдар тәжірибені алдын ала ойлап, белгілі бір мақсатпен жасайды. Бұдан мектепте физикалык тәжірибелер жасағанда мақсатсыз жасайды деп ұғуға болмайды. Оқушыларға физикалық тәжірибелер туралы айтқанда осы тәжірибелерді жасау үшін арнаулы кұрылғылар қажет болатынына назар аудару керек.

Қайткенде де білім берудің оң нәтижелерін көрсете отырып, оқушылардың физика сабағына деген ықылассыздығын, кертартпалық ұмтылысын жоюға тиіспіз.

Мұғалімдер корпусы өз ісінің шеберлері, жоғарғы кәсіп иелері бұл. мәселені дұрыс түсінеді және нарықтық талаптарға сай дұрыс шешім қабылдап келеді.

1. 
   Каталогтарды, файлдарды құру (создать), ашу (открыть), атын өзгерту;
   
2. 
   Компьютер дискілері немесе бір дискі каталогтары арасында файлдарды тасмалдау, көшірмесін жасау және өшіру;
   
3. 
   Қажет каталогқа немесе файлға жету мақсатында файлдық құрылым бойынша жылжу;
   

Кез келген ОС кем дегенде 3 бөліктен тұрады:

1. Ядро – командалық интерпретатор, ол ОС командаларын машина кодтарына айналдырады.

2. Драйверлер – құрылғыларды басқаратын программалар.

3. Интерфейс – тұтынушыны компьютермен сұхбаттастыратын ыңғайлы орта.

Графикалық интерфейс – шағын суреттермен көмкерілген көзге жылы орта.

ОС түрлері

Атқаратын жұмыстарына қарай екіге бөлінеді:

1. Біртапсырмалы (однозадачная) - DOS

2. Көптапсырмалы (многозадачная) - Windows

Тұтынушы санына қарай екіге бөлінеді:

1. Біртұтынушылы (однопользовательский) - DOS

2. Көптұтынушылы (многопользовательский) - Windows

Разрядтылығына қарай:

1. 16-разрядты (DOS, Windows 3.1)

2. 32-разрядты (Windows 98/ME)

Операциялық жүйелер: (Windows; Novell NetWare; Unix).
Өзін өзі бақылау сұрақтары:

1. 
   Есептеу техникасының даму тарихы.
   
2. 
   Эксперименттік тапсырмалар, оларды орындау.
   
3. 
   Физикалық эксперименттің түрлері, міндеттері.
   

Жоспар:

1. 
   Операциялық жүйе
   
2. 
   ОЖ эволюциясы
   
3. 
   Пайдаланушы интерфейсі
   
4. 
   Файл түсінігі
   
5. 
   Операциялық жүйенің файлдық құрылымы
   

Жүйелік және қызметтік программалар көп болғандықтан оларды бір пакетке жинап, операциялық жүйе деп атаған. Сонымен операциялық жүйе – жүйелік және қызметтік құралдар комплексі. ОЖ-нің негізгі функциялары:

1. 
   Пайдаланушы мен компьютердің программалық-аппараттық құралдарының арасында интерфейс орнату;
   
2. 
   Аппараттық қамсыздандыру мен программалық қамсыздандыру арасындағы интерфейс орнату;
   
3. 
   Программалық қамсыздандырудың әртүрінің арасында интерфейс орнату.
   

Ескерту, командалар жұмысы кезінде жедел жадыда міндетті түрде командалық процессор және ОЖ базалық модулі болуы тиіс. Сондықтан ОЖ файлдарын жедел жадыға бір уақытта жүктемелеу қажеттілігі жоқ. Құрылғылар драйвері мен утилиттер ЖСҚ-ға керек болған жағдайда ғана жүктемеленеді. Бұның арқасында жүйелік программалық қамтамаға бөлінетін жедел жадының міндетті көлемін қысқартуға болады.

• 
  каталогтардың иерархиялық құрылымына негізделген иілгіш файлдық жүйелердің жұмысы және құрылуы;
  
• 
  компьютер құрылымының модулдік принциптік қолдану әртүрлі сыртқы құрылымының көптеген санына әкеп тіреледі (принтерлер, плот­терлер, модемдер және т.б.);
  
• 
  пайдаланушының ыңғайлы интерфейсі.
  

.com, .exe – орындалуға дайын программалар;

.bat – командалық файлдар (Batch);

.pas – Паскаль тіліндегі программалар;

.for – Фортран тіліндегі программалар;

.c – Си тіліндегі программалар;

.asm – Ассемблер тіліндегі программалар.

Операциялық жүйе дегеніміз тұтынұшы мен диалог құратын, компьютерді және оның ресурстарын басқаруды қамтамасыз ететін, әр түрлі қолданбалы программаларды орнататын программа.

Операциялық жүйенің негізгі командамалары:

DIR (Directory) – каталогтар мен файлдардың толық аттарының, көлемінің және құрылған уақыты мен мерзімінің тізімін береді;

MD (MakeDirectory) - ағымдағы каталог ішінен жаңа каталог ашу мүмкіндігін береді;

CD (ChangeDirectory) – бір каталогтан екінші каталогқа көшу, яғни ағымдағы каталогты өзгерту командасы;

RD (RemoveDirectory) – ішінде файлдары жоқ бос каталогті жою командасы;

COPY CON – мәтіндік файл құру;

COPY – файлдарды көшіру командасы;

REN (ReName) – файлдардың аттарын өзгерту командасы;

DEL (Delete) – ағымдағы каталогтан белгігі бір файлды немесе файлдар тобын өшіру командасы;

TYPE – ішінде мәтін жазылған файлдарды экранға шығарып, мәтінді оқұ мүмкіндігін беретін команда;

CLS – экранды тазалау мүмкіндігін беретін команда;

DATE – ағымдағы ай, күн және жыл мерзімін экранға шығару және оны өзгерту командасы;

TIME – ағымдағы уақытты экранға шығару және өзгерту командасы;

TREE – ағымдағы каталогтің бұтақ тәріздес құрылымын экранға шығарады.
Файл дегеніміз дискідегі немесе басқа машиналық құрылғыдағы өзіндік аты бар облыс. Файлдарда программаның мәтіндерін, құжаттарды, графиктерді, т.б. сақтауға болады. Дискіде әрбір файлдын екі бөліктен тұратын белгілеуі болады, ол екі бөлік: файлдың аты және кеңейуі /расширение/. Файлдың атындағы символдар саны 8-ден аспау керек. Кеңейуі нүктеден кейін басталады, символдар саны 3-тен аспайды. Файлда кеңейудің болуы – қажетті шарт емес, бірақ ол бойынша файл қандай программада құрылғанын білуге болады. Кеңейуге мысалдар:

.com, .exe – орындалуға дайын программалар;

.bat – командалық файлдар (Batch);

.pas – Паскаль тіліндегі программалар;

.for – Фортран тіліндегі программалар;

.c – Си тіліндегі программалар;

.asm – Ассемблер тіліндегі программалар.

Операциялық жүйе дегеніміз тұтынұшы мен диалог құратын, компьютерді және оның ресурстарын басқаруды қамтамасыз ететін, әр түрлі қолданбалы программаларды орнататын программа.

Операциялық жүйенің негізгі командамалары:

DIR (Directory) – каталогтар мен файлдардың толық аттарының, көлемінің және құрылған уақыты мен мерзімінің тізімін береді;

MD (MakeDirectory) - ағымдағы каталог ішінен жаңа каталог ашу мүмкіндігін береді;

CD (ChangeDirectory) – бір каталогтан екінші каталогқа көшу, яғни ағымдағы каталогты өзгерту командасы;

RD (RemoveDirectory) – ішінде файлдары жоқ бос каталогті жою командасы;

COPY CON – мәтіндік файл құру;

COPY – файлдарды көшіру командасы;

REN (ReName) – файлдардың аттарын өзгерту командасы;

DEL (Delete) – ағымдағы каталогтан белгігі бір файлды немесе файлдар тобын өшіру командасы;

TYPE – ішінде мәтін жазылған файлдарды экранға шығарып, мәтінді оқұ мүмкіндігін беретін команда;

CLS – экранды тазалау мүмкіндігін беретін команда;

DATE – ағымдағы ай, күн және жыл мерзімін экранға шығару және оны өзгерту командасы;

TIME – ағымдағы уақытты экранға шығару және өзгерту командасы;

TREE – ағымдағы каталогтің бұтақ тәріздес құрылымын экранға шығарады.
Файл дегеніміз дискідегі немесе басқа машиналық құрылғыдағы өзіндік аты бар облыс. Файлдарда программаның мәтіндерін, құжаттарды, графиктерді, т.б. сақтауға болады. Дискіде әрбір файлдын екі бөліктен тұратын белгілеуі болады, ол екі бөлік: файлдың аты және кеңейуі /расширение/. Файлдың атындағы символдар саны 8-ден аспау керек. Кеңейуі нүктеден кейін басталады, символдар саны 3-тен аспайды. Файлда кеңейудің болуы – қажетті шарт емес, бірақ ол бойынша файл қандай программада құрылғанын білуге болады. Кеңейуге мысалдар:

.com, .exe – орындалуға дайын программалар;

.bat – командалық файлдар (Batch);

.pas – Паскаль тіліндегі программалар;

.for – Фортран тіліндегі программалар;

.c – Си тіліндегі программалар;

.asm – Ассемблер тіліндегі программалар.

Операциялық жүйе дегеніміз тұтынұшы мен диалог құратын, компьютерді және оның ресурстарын басқаруды қамтамасыз ететін, әр түрлі қолданбалы программаларды орнататын программа.

Операциялық жүйенің негізгі командамалары:

DIR (Directory) – каталогтар мен файлдардың толық аттарының, көлемінің және құрылған уақыты мен мерзімінің тізімін береді;

MD (MakeDirectory) - ағымдағы каталог ішінен жаңа каталог ашу мүмкіндігін береді;

CD (ChangeDirectory) – бір каталогтан екінші каталогқа көшу, яғни ағымдағы каталогты өзгерту командасы;

RD (RemoveDirectory) – ішінде файлдары жоқ бос каталогті жою командасы;

COPY CON – мәтіндік файл құру;

COPY – файлдарды көшіру командасы;

REN (ReName) – файлдардың аттарын өзгерту командасы;

DEL (Delete) – ағымдағы каталогтан белгігі бір файлды немесе файлдар тобын өшіру командасы;

TYPE – ішінде мәтін жазылған файлдарды экранға шығарып, мәтінді оқұ мүмкіндігін беретін команда;

CLS – экранды тазалау мүмкіндігін беретін команда;

DATE – ағымдағы ай, күн және жыл мерзімін экранға шығару және оны өзгерту командасы;

TIME – ағымдағы уақытты экранға шығару және өзгерту командасы;

TREE – ағымдағы каталогтің бұтақ тәріздес құрылымын экранға шығарады.
Файл дегеніміз дискідегі немесе басқа машиналық құрылғыдағы өзіндік аты бар облыс. Файлдарда программаның мәтіндерін, құжаттарды, графиктерді, т.б. сақтауға болады. Дискіде әрбір файлдын екі бөліктен тұратын белгілеуі болады, ол екі бөлік: файлдың аты және кеңейуі /расширение/. Файлдың атындағы символдар саны 8-ден аспау керек. Кеңейуі нүктеден кейін басталады, символдар саны 3-тен аспайды. Файлда кеңейудің болуы – қажетті шарт емес, бірақ ол бойынша файл қандай программада құрылғанын білуге болады. Кеңейуге мысалдар:

.com, .exe – орындалуға дайын программалар;

.bat – командалық файлдар (Batch);

.pas – Паскаль тіліндегі программалар;

.for – Фортран тіліндегі программалар;

.c – Си тіліндегі программалар;

.asm – Ассемблер тіліндегі программалар.

Операциялық жүйе дегеніміз тұтынұшы мен диалог құратын, компьютерді және оның ресурстарын басқаруды қамтамасыз ететін, әр түрлі қолданбалы программаларды орнататын программа.

Операциялық жүйенің негізгі командамалары:

DIR (Directory) – каталогтар мен файлдардың толық аттарының, көлемінің және құрылған уақыты мен мерзімінің тізімін береді;

MD (MakeDirectory) - ағымдағы каталог ішінен жаңа каталог ашу мүмкіндігін береді;

CD (ChangeDirectory) – бір каталогтан екінші каталогқа көшу, яғни ағымдағы каталогты өзгерту командасы;

RD (RemoveDirectory) – ішінде файлдары жоқ бос каталогті жою командасы;

COPY CON – мәтіндік файл құру;

COPY – файлдарды көшіру командасы;

REN (ReName) – файлдардың аттарын өзгерту командасы;

DEL (Delete) – ағымдағы каталогтан белгігі бір файлды немесе файлдар тобын өшіру командасы;

TYPE – ішінде мәтін жазылған файлдарды экранға шығарып, мәтінді оқұ мүмкіндігін беретін команда;

CLS – экранды тазалау мүмкіндігін беретін команда;

DATE – ағымдағы ай, күн және жыл мерзімін экранға шығару және оны өзгерту командасы;

TIME – ағымдағы уақытты экранға шығару және өзгерту командасы;

TREE – ағымдағы каталогтің бұтақ тәріздес құрылымын экранға шығарады.
Файл дегеніміз дискідегі немесе басқа машиналық құрылғыдағы өзіндік аты бар облыс. Файлдарда программаның мәтіндерін, құжаттарды, графиктерді, т.б. сақтауға болады. Дискіде әрбір файлдын екі бөліктен тұратын белгілеуі болады, ол екі бөлік: файлдың аты және кеңейуі /расширение/. Файлдың атындағы символдар саны 8-ден аспау керек. Кеңейуі нүктеден кейін басталады, символдар саны 3-тен аспайды. Файлда кеңейудің болуы – қажетті шарт емес, бірақ ол бойынша файл қандай программада құрылғанын білуге болады. Кеңейуге мысалдар:

.com, .exe – орындалуға дайын программалар;

.bat – командалық файлдар (Batch);

.pas – Паскаль тіліндегі программалар;

.for – Фортран тіліндегі программалар;

.c – Си тіліндегі программалар;

.asm – Ассемблер тіліндегі программалар.

Операциялық жүйе дегеніміз тұтынұшы мен диалог құратын, компьютерді және оның ресурстарын басқаруды қамтамасыз ететін, әр түрлі қолданбалы программаларды орнататын программа.

Операциялық жүйенің негізгі командамалары:

DIR (Directory) – каталогтар мен файлдардың толық аттарының, көлемінің және құрылған уақыты мен мерзімінің тізімін береді;

MD (MakeDirectory) - ағымдағы каталог ішінен жаңа каталог ашу мүмкіндігін береді;

CD (ChangeDirectory) – бір каталогтан екінші каталогқа көшу, яғни ағымдағы каталогты өзгерту командасы;

RD (RemoveDirectory) – ішінде файлдары жоқ бос каталогті жою командасы;

COPY CON – мәтіндік файл құру;

COPY – файлдарды көшіру командасы;

REN (ReName) – файлдардың аттарын өзгерту командасы;

DEL (Delete) – ағымдағы каталогтан белгігі бір файлды немесе файлдар тобын өшіру командасы;

TYPE – ішінде мәтін жазылған файлдарды экранға шығарып, мәтінді оқұ мүмкіндігін беретін команда;

CLS – экранды тазалау мүмкіндігін беретін команда;

DATE – ағымдағы ай, күн және жыл мерзімін экранға шығару және оны өзгерту командасы;

TIME – ағымдағы уақытты экранға шығару және өзгерту командасы;

TREE – ағымдағы каталогтің бұтақ тәріздес құрылымын экранға шығарады.
Файл дегеніміз дискідегі немесе басқа машиналық құрылғыдағы өзіндік аты бар облыс. Файлдарда программаның мәтіндерін, құжаттарды, графиктерді, т.б. сақтауға болады. Дискіде әрбір файлдын екі бөліктен тұратын белгілеуі болады, ол екі бөлік: файлдың аты және кеңейуі /расширение/. Файлдың атындағы символдар саны 8-ден аспау керек. Кеңейуі нүктеден кейін басталады, символдар саны 3-тен аспайды. Файлда кеңейудің болуы – қажетті шарт емес, бірақ ол бойынша файл қандай программада құрылғанын білуге болады. Кеңейуге мысалдар:

.com, .exe – орындалуға дайын программалар;

.bat – командалық файлдар (Batch);

.pas – Паскаль тіліндегі программалар;

.for – Фортран тіліндегі программалар;

.c – Си тіліндегі программалар;

.asm – Ассемблер тіліндегі программалар.

Операциялық жүйе дегеніміз тұтынұшы мен диалог құратын, компьютерді және оның ресурстарын басқаруды қамтамасыз ететін, әр түрлі қолданбалы программаларды орнататын программа.

Операциялық жүйенің негізгі командамалары:

DIR (Directory) – каталогтар мен файлдардың толық аттарының, көлемінің және құрылған уақыты мен мерзімінің тізімін береді;

MD (MakeDirectory) - ағымдағы каталог ішінен жаңа каталог ашу мүмкіндігін береді;

CD (ChangeDirectory) – бір каталогтан екінші каталогқа көшу, яғни ағымдағы каталогты өзгерту командасы;

RD (RemoveDirectory) – ішінде файлдары жоқ бос каталогті жою командасы;

COPY CON – мәтіндік файл құру;

COPY – файлдарды көшіру командасы;

REN (ReName) – файлдардың аттарын өзгерту командасы;

DEL (Delete) – ағымдағы каталогтан белгігі бір файлды немесе файлдар тобын өшіру командасы;

TYPE – ішінде мәтін жазылған файлдарды экранға шығарып, мәтінді оқұ мүмкіндігін беретін команда;

CLS – экранды тазалау мүмкіндігін беретін команда;

DATE – ағымдағы ай, күн және жыл мерзімін экранға шығару және оны өзгерту командасы;

TIME – ағымдағы уақытты экранға шығару және өзгерту командасы;

TREE – ағымдағы каталогтің бұтақ тәріздес құрылымын экранға шығарады.
Файл дегеніміз дискідегі немесе басқа машиналық құрылғыдағы өзіндік аты бар облыс. Файлдарда программаның мәтіндерін, құжаттарды, графиктерді, т.б. сақтауға болады. Дискіде әрбір файлдын екі бөліктен тұратын белгілеуі болады, ол екі бөлік: файлдың аты және кеңейуі /расширение/. Файлдың атындағы символдар саны 8-ден аспау керек. Кеңейуі нүктеден кейін басталады, символдар саны 3-тен аспайды. Файлда кеңейудің болуы – қажетті шарт емес, бірақ ол бойынша файл қандай программада құрылғанын білуге болады. Кеңейуге мысалдар:

.com, .exe – орындалуға дайын программалар;

.bat – командалық файлдар (Batch);

.pas – Паскаль тіліндегі программалар;

.for – Фортран тіліндегі программалар;

.c – Си тіліндегі программалар;

.asm – Ассемблер тіліндегі программалар.

ОЖ эволюциясы,

ІВМ РС типтес компьютерлерде келесі ОЖ қолданылады:

3. 
   WINDOWS 95, WINDOWS 98/NT, UNIX, OS/2.
   

WINDOWS 3.1 операциялық қоршауы – Microsoft фирмасы DOS операциялық жүйесін өңдеген, программистер мен қолданушыларға өте кең көлемдегі мүмкіншіліктер мен қолайлықтар бар операциялық жүйе. WINDOWS-тың кеңінен қолданылуы IBM PC – сәйкес компьютерлерінің стандарты болып табылады. WINDOWS файлдармен, дисклермен жұмыс істеу операцияларына арнап қолайлы және айқын интерфейспен қамтамасыз етеді, сонымен қатар WINDOWS ортасында іске қосылатын программаларға жаңа мүмкіншіліктер береді.

1985 жылы Microsoft фирмасы WINDOWS графикалық операциялар жүйесін, ал 1990 жылы 3.0 версиясын шығарған 3.0 версиясынан бастап WINDOWS-тың кеңінен қолдануы арқасында, ол ІВМ тектес компьютердің стандарты болып табылады.

1995 жылы Microsoft фирмасы ОЖ-нің бөлінуі керек етпей жаңа WINDOWS 95 (графикалық интерфейсі) бар ОЖ ойлап тапты. Бұл ДК құрылығыларының модельдері 286 мен 386 лардың – 486, Pentium жаңа модельдеріне тез ауысуына мүмкіндік туғызды.

Көрнекті көлемді қасиеттері және жақсы графикалық интерфейсі бар WINDOWS 95 – жаңа ОЖ, әлемге әйгілі Microsoft фирмасының мақтанышы.

WINDOWS-тың сыртқы қарапайымдылығының астында ДК-дің мыңдаған санына арналған оңай және күшті операциялық жүйе тығылып жатыр.

WINDOWS 95 негізі болып – іске қосылған қосымшалар мен байланыс, жүйенің іске қосылуы мен оның графикалық интерфейсінің құрылуын қамтамассыз етіп программалық құрылғылардан тұратын ядросы жатады. WINDOWS 95-тің ядросы 3 деңгейден тұратын WINDOWS-тың алдыңғы версияларының жалпы құрылымын сақтап қалды.

Өзінің жеке Kernel ядросы, GDI графикасының құрылғыларын және USER қосымшасымен қарым-қатынаста болатын құрылғылар. Бірақ та WINDOWS 95-ке бұл құрылғыларды екі есе арттыруға тура келді және оларды 16- разрядтағы мен 32 разрядта жұмыс жасайтын микропроцессорларға қолдануы тиіс болды.

Кез-келген басқа программалық өнім сияқты WINDOWS 95-тің де өз плюстары мен минустары бар. Бұл оболочканың артықшылығы келесіде: файл концепциясының қалмауы, біріңғай программалық интерфейс, WINDOWS 95-тің көпесептілігі, әртүрлі басқа да құрылғыларды қолдауы, әртүрлі қосымшалар арасында деректер алмасу жеңілділігі, True Type шрифтерін қолдауы, мультимедианың құрамын қолдауы.

Бірақта жақсы жағдайда әрқашанда төлеу керек қой, мұнда WINDOWS 95 компьютердің аппараттың бөлігіне көп ауыртпашылық түсуіне байланысты ұтылады; себебі WINDOWS 95 машинаның барлық бөліктерінің тез жұмыс істеуіне талап қояды.

WINDOWS-тің тағы бір кемшілігі көпесептіліктің толық болмауы; Сонымен қатар WINDOWS 95-тің енгізу шығару жүйелері анағұрлым жаңсарға.

WINDOWS-те дискмен жұмыс істеу жүйесіне ерекше көңіл бөлінген, осында IDE, ESDI, SCSI интерфейс контроллерлары бар.

Енгізу шығару операцияларының жылдамдығын ақпараттарды тасу дискілері мен қарым-қатынасының жылдамдығы көп әсер етеді. WINDOWS 95 (жазы, санау, көшіру, файлды мен директорияларды жою) файлдың операцияларын орындау жылдамдығын кәдімгідей көтерген.

WINDOWS жұмыс істеу негізі. Компьютерде барлық деректер аты мен кеңейткіші бар файлдарда сақталынады. Аты кеңейткішпен қосқанда 255 символды құрай алды.

Барлдық файлдар дисклерде (дискеталар немесе қатты диск) сақталынады, әр дискінің өз аты бар. WINDOWS 95 операцияның жүйесінде әрбір программаға немесе документке сәйкес пиктограммалар бар (сурет, программаны немесе документі мінездейтін сурет).

Менің компьютерім (My computer) – компьютерлердегі барлық папкаларды шартты түрде көрсететін ағаш тәріздес;

Желілік аймақ (Network Neighborhood) – компьютер желіге қосылған кезде, желілік ресурстарды көрсетеді;

Қапшық (Recycle Bin) – папкалармен файлдарды өшіреді;

Енгізілетін (Inbox) – электронды пошта арқылы келетін ақпараттарды сақтайтын пошталық жәшік;

Портфель (My Brifcase) – бірден бірнеше компьютерде өңделетін файлдарды синхрондайды;

The Microsoft Network – Microsoft желісін қосуға және қолдануға мүмкіншілік жасайды;

The Internet – Internet-пен жұмыс жүргізу.

Сонымен қатар экранда Есептер тақтасы (Taskbar) орналасқан, мұнда негізгі менюді қосатын Пуск (Start) кнопкасы мен іске қосылған барлық программалардың белгілері көрінеді.

Басты меню көмегімен кез-келген программаны немесе документті ашуға болады, себебі мұнда ішкі менюлердің сан алуан түрлері кездеседі. “Пуск” жолының көмегімен кез-келген керек файлды тауып алуға болады. “Настройка” пунктінің көмегімен кез-келген программаны немесе документті тез және қолайлы түрде іске қосуға арнап “жұмыс століне” ярлыгын қоюға юолады. Сонымен қатар қолданушы контексті меню көмегімен де ярлык құра алады.

Контексті меню келесі мүмкіншіліктерді орындай алады: қиып алу, көшіру, құру, болдырмау, қою, ашу, өшіру, жіберу, орналастыру. Бұлар жұмыс століне жаңа мүмкіншіліктер береді.

Жұмыс столінің түрі қолданушы жұмыс істеу стиліне тікелей байланысты, оны керек емес қағаздармен толтырмай, оларды реттеп (My computer) папкасына салып, жұмыс столінде таза, негізгі керек қосымшаларды ғана қалдыруға болады.

WINDOWS пен жұмыс жасағанда экранда 3 түрлі терезе ашылуы мүмкін: - программа терезесі (терезе аталуы);

Программа терезесі екінші рет қайталап ашылатын терезелер мен сұраныстардан мынадай айырмашылығы бар:

- программа терезесінің жоғарғы жолының ортасында программа аты шығады, ал екінші рет қайталап ашылатын терезелерде – шығарылатын ақпараттың сипатталуы, сұраныс терезесінде - сұраныс аты шығады;

• 
  программа терезелерінде жинақтау батырмасы болады;
  
• 
  программалар құрған қайтадан екінші рет ашылатын терезе;
  
• 
  сұраныс терезесі (қосымша терезелер).
  

Мүндай қосылған анықтамалар WINDOWS-қа (Win Help. Exe) көмегімен кіреді, сондықтан бұл анықтаманы қолдану үшін осы программаның файл дерегін қалдырса болғаны.

WINDOWS-ң қосылған анықтамалы-ң қосылған анықтамалығы – гипертекст принципіне негізделген: белгісіз терминдерді түсіндіретін және керек ақпаратты тез арада анықтайтын тоғысқан сілтемелер.

Жұмысты аяқтау. WINDOWS-та жұмысты аяқтау үшін барлық белсенді қосымшаларды тоқтатып терезелердің барлығын жауып SHUT DOWN утилитасын пайдалану керек. Ол жұмысты аяқтаудың қарапайым диалогті терезесін ашады:

ЗАВЕРШИТЬ РАБОТУ (Shut down the computer);

ПЕРЕЗАГРУЗИТЬ КОМПЬЮТЕР (Restart the computer);

ПЕРЕЗАГРУЗИТЬ КОМПЬЮТЕР В РЕЖИМЕ ЭМУЛЯЦИИ MS DOS (Restart the computer in MS – DOS mode).

Егер қандайда бір қосымшалар жабылмаған болса, онда WINDOWS өзі жабуға арналған диалогті терезені шығарып жабуды талап етеді. Егер қосымша жұмыс істеп тұрса, онда ол файлды диске көшіріп жабу керек.

Пайдаланушы интерфейсі

Барлық операциялық жүйелер пайдаланушылармен жұмыс істеудің пакеттік және диалогтық режимдерін қамсыздандырады.

Пакеттік режимде – операциялық жүйе пайдалнушының командасын күтеді де, арнайы команда алған соң орындап, жауап қайтарады да, келесі команданы күтеді. Операциялық жүйенің жұмысты үзіп, әрекеттерге жауап бере алуын диалогтық режим деп атайды.

Пайдаланушы интерфейсі 2 түрге бөлінеді: графикалық және графикалық емес ОЖ.

Графикалық емес ОЖ-де командалық жол интерфейсі қолданылады. Мұнда негізгі басқару құрылғысы – клавиатура (пернетақта). Басқару командалары командалық жолдарға енгізіледі, мұнда командаларды редактрлеуге де болады. Команданың орындалуы Enter пернесін басқаннан кейін жүзеге асады.

Графикалық ОЖ-де интерфейстің күрделірек түрі жұмыс істейді. Мұнда басқару органы ретінде пернетақтадан басқа – тышқан манипуляторы бар.

Графикалық ОЖ-нің жұмысы экранның басқару элементтерінің активті және пассивті түрлерінің өзара әрекеттесуіне негізделген.

Активті басқару элементі ретінде – приложениелерді басқару элементтері (батырмалар, шартбелгілер, ауыстырғыштар, жалаушалар, ашылатын тізімдер, меню жолдары және т.б.) болады.

Барлық операциялық жүйелер автоматты түрде жүктеледі.

Файл түсінігі

Дискіге жазылған мәліметтермен жұмыс істеуге қолайлы болу үшін оларды файлдарға орналастырады. Файл – дискіде ат қойылып, берілгендер сақталған облыс. Әдетте бір файлда бір типке жататын мәліметтер сақталады. Берілгендер типі – файл типін анықтайды. Файлдың толық аты – файл аты мен кеңейтілуінен тұрады. Аты мен кеңейтілуінің арасына нүкте қойылады. Файл атының кеңейтілуі оның қандай типке жататынын білдіреді. MS-DOS операциялық жүйесінде файл атына 8 символ, ал кеңейтілуіне 3 символ беріледі: символдар ⁄ / : * « < >-нан басқа, сандар және латын әріптері бола алады. Ал WINDOWS операциялық жүйесінде файл аты 256 символдан тұра алады. Файлмен барлық жүйеде жұмыс істей алу үшін қысқа атты пайдаланған дұрыс.

Файлды сипаттайтын параметрлер:

• 
  Файлдың толық аты;
  
• 
  Файлдың көлемі (байтпен);
  
• 
  Жасалу күні;
  
• 
  Жасалу уақыты;
  
• 
  Файлға қатынастың дәрежесін анықтайтын файл атрибуттары: R(Read only) –только для чтения тек (оқу үшін), H(Hidden) –скрытый (жасырын), S(System) –системный (жүйелі), A(Archive) – арчивированый (архивтелген).
  

Файлдық жүйе – операциялық жүйеде берілгендерді дискіге сақтап, оларға қатысты қамтамасыз ететін операциялық жүйенің функционалды бөлімі.

Операциялық жүйенің файлдармен, каталогтармен жұмыс ұйымдастыруы файлдық жүйе деп аталады. Файлдық жүйені ұйымдастыру принципі – таблицалық. Файлдық жүйе файлдар құрылымын ұйымдастырып, оларға қызмет етеді. Операциялық жүйенің файлдар құрылымына қызмет етуде орындайтын операциялары:

• 
  Католог жасап, ат қою;
  
• 
  Файлдар жасап, ат қою;
  
• 
  Католог пен файл аттарын өзгерту;
  
• 
  Катологтарды көшіру, орын ауыстыру;
  
• 
  Католог пен файлдарды өшіру;
  
• 
  Файл атрибуттарын басқару.
  

		Файл
каталог
		Файл

Бұл ережелерді операциялық жүйенің М8-005 6.0 мысалында қарастырамыз. (соңындағы сұраққа жауап сілтемесін қара).

Файлдың аты екі бөліктен тұрады: меншікті аты және кеңейтілуі. Меншікті аты сегіз символдан аспайды және оған арифметикалық операциялар, пробел, қатынастар, пунктирлер жатпайды. Аты ретінде МS-DOS белгілеген немесе СОN, LРТ1, LРТ2 – деген сияқты құрылғылардың атымен сәйкес келмеуі керек, файл атының кеңейтілуі үш симврлдан артық болмауы керек, немесе болмауы да мүмкін

Егер кеңейтілуі болса, ол негізгі атынан нүкте арқылы бөлектенеді. Мысалы, ris.bmp немесе mart.txt, docl.doc.

Файлдың аты арқылы оның мәнін анықтауға болады, сондай – ақ ОЖ түрінің файлына арналған кеңейтуге бірнеше қойылған келісімдер бар. Файл программалары соm (command сөзінен алынған) және ехе (ехесutаble сөзінен алынған) кеңейтілулері олар пайдаланушының шақырылуы үшін қолданылады com және exe кеңейтулерінің файл программасы болады. Олар пайдаланушының шақыруы бойынша орындалады; dос (document) — файл құжатымен, Міcrosoft Word мәтіндік редакторында дайындалған;bac (backup) —резервтегі көшірмелер; bas— ВАSІС тілінде жазылған файлдар.

Берілген дискіде сақталған файлдардың аттары, оның типі, өршемі, құру уақыты жайындағы мәліметтермен бірге коталогта (директория) орналасады. Жұмыс дискілер, соның ішінде қатты және компакт дискілердің көлемі мынадай: бір дискіде көпөлшемдердегі файлдарды сақтауға болады. Сондықтан барлық сызықты құрылымы бар ыайлдардың каталогымен жұмыс істеу тиімсіз. МS-DOS файлдардың аттарын бірнеше каталогта, оларды байланыстыратын белгісіне байланысты ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Каталогтардың аттары жоғарыда айтырып кеткен шектеулерге байланысты жазылады. Каталогтың ішіне көптеген файл аттарын жазуға болады; каталогтың ішінде басқа каталогтар да болады. Бұл жағдайда оларды ішкі каталогтар деп атаймыз т.с.с. Сол себепті каталогтың иерархиялық құрылымы қалыптасады, оны каталогтар «бұтаға» деп атап оның түпкі каталогы ретінде ең негізгі каталогы алынады, ал бұтақтары ішкі каталогтар, бұтақ жапырақтары ретінде файл аттарын қарап кетуге болады. Әртүрлі каталогтарда орналасқан екі файл немесе екі ішкі каталогтардың аттары бірдей болуы мүмкін. Сондықтан дискідегі бір мәнді файл (каталог) идентификациясы үшін оған қатынас жасау жолын көрсетіп кету керек. Қатынас жолы диск атынан және ондағы каталогтар тізімінен тұрады; әр келесі кездесетін каталогтар алдыңғы каталогтың ішкі каталогы болып табылады. Бұл тізімдегі соңғы каталог ішінде ізднп отырған файлымыз орналасады. Бұл тізімдегі элементтер бір – бірімен қисық сызық (\) арқылы бөлінеді. Мысалы:

С:\QBASІC \ BASІC1 \qbasіc.ехе

С: \ QBASІC \ BASІC2 \qbasіc.ехе

геп [дискжетек:][жолы\]файл_аты файл_аты

Мұндағы геп — Rename (атын өзгерту) сөзінің қысқартылуы. Командадағы бірінші файл аты өзгертілуге кететін файл атын көрсетеді. Екіншісі файл атының жаңа аты. Мұндағы дискжетек және жол аты өзгертілетін файлдар, қай каталогтарда орналасқандығын көрсетеді. Кез – келген компьютерлік команданың форматын жазған кезде, квадратты жақшаларға команданаң міндетті емес бөліктері алынады. Бұл команда үшін міндетті емес бөлікке дискжетек пен жол жатады. Олардың командада болмауы, ағымдағы дискжетек пен ағымдағы каталогта орналасқандығын білдіреді.Мысалы:

ren b:AL\MK\kub.doc tub.doc

b дискісіндегі АL каталогындағы, МК ішкі каталогындағы kub.doc файылының атын өзгерту керектігін білдіреді. Бұл файлдың команда орындалғаннан кейінгі жаңа аты tub.doc болады, ал оның толық аты ретінде b дискісіндегі осы файл орналасқан жолдың барлығы көрсетіледі.

b:AL\MK\ tub.doc.

Файлдың негізгі аты өзгертілгенмен файлдың өзі сол дискідегі сол каталогта сақталады. Сонымен қатар файлдың атын, оның толық атымен бірге өзгерту командасы келесідегідей болады.

ren b:AL\MK\kub. Doc, c:BAL\MK\kub.doc

Тағы бір мысалды қарастырайық, геп *.dос *.tхt, мұнда, ағымдағы каталогта .dос кеңейтілуімен берілген файлдарды .tхt кеңейтілуіндегі файлдарға өзгерт дегенді білдіреді. Сол себепті берілген операциядағы файлдар мен жұмыс істеу командаларының мүмкіндіктерін қарастырады. Сәйкес файлдармен жұмыс істеу командаларының барлығында да осы жағдай орындалады.

Өзін өзі бақылау сұрақтары:

1. 
   Операциялық жүйе деген не?
   
2. 
   ОЖ эволюциясын көрсетіңдер.
   
3. 
   Пайдаланушы интерфейсі деген не?
   
4. 
   Файл деген не?
   
5. 
   Операциялық жүйенің файлдық құрылымы қандай?
   

4, 5-тақырып. Физиканың компьютерлік технологиямен өзара байланысы

Жоспар:

1. 
   Физиканың компьютерлік технологиямен өзара байланысы.
   
2. 
   Оптикалық кодтау мен ақпараттарды жазудағы жаңа әдістер.
   
3. 
   Үш өлшемді сандық ақпараттарды тасымалдайтын жоғары тығыздықты жазулар.
   

Компьютерлік экспериментті қолдану мұғалімге оқу жүйесінде дамыта оқыту технологиясының белсенді іскерліктерін: шығармашылық элементтерін, модулдік оқыту, фронталды және топтық жұмыс істеу және т.б. кең қолдануға мүмкіндік береді.

Компьютерлік экспериментті қолдану сабақтың әртүрлі кезеңдерінде қолданылуы және әртүрлі білім беру мақсаттарына жетудің тәсілі болуы мүмкін:

1)жаңа оқу материалын түсіндіру кезінде экранға мультимедиялық проектордың көмегімен демонстрацияланатын интерактивті иллюстрация ретінде;

2)оқушылардың оқу материалын өз бетінше меңгеруі кезінде, мұнда компьютерлік экспериментті мұғалімнің тапсырмасы бойынша орындайды. Мегерілген тақырып бойынша оқушылардың жұмыс нәтижесін компьютер береді. Мұндай тапсырмалар қатарына тест тапсырмалары немесе жұмыстық бет тапсырмалары жатады;

3)компьютерлік моделді лабораториялық жұмыстар түріндегі зерттеу іскерлігін ұйымдастыру кезінде;

4)материалды бекіту, қайталау кезінде;

5)үйде орындалатын эксперименттер. Мұнда жұмыстық бетпен орындалатын тапсырмалар беріледі.

Компьютерлік эксперимент мұғалімге оқушылардың жаңа, дәстүрлі емес оқу іскерлігінің түрлерін ұйымдастыруға мүмкіндік береді.

Іскерліктің ондай түрлеріне мысалдар келтірейік:

1.Компьютердің көмегімен тексерілетін есептерді шығару. Мұғалім оқушыларға жеке орындауларына немесе үй тапсырмасы ретінде тапсырмалар береді. Содан кейін оқушылар тапсырмалардың дұрыстығын компьютерлік эксперименттерді қою арқылы тексерді. Нәтижесінде көптеген оқушылар компьютерлікмоделдерді қолданып тексруге болатын тапсырмаларды өздері ойлап шығарады.

2.Зерттеу-бақылау. Оқушыларға компьютерлік моделдерді қолданып, өз беттерімен шағын зерттеулер жүргізу керектігі және қажетті нәтижелерді алулары ұсынылады. Бұл компьютерлік моделдердің көмегімен бірнеше минуттардың ішінде ғана өтеді.

3.Оқытудың басты тәсілі ретінде - компьютерлік эксперименттің көмегімен жаңа оқу материалын меңгеру сабақтың тиімді формасы болып табылады. Жаңа оқу материалын меңгертуде компьютерлік экспериментті қолдану оқушыларда тақырып бойынша өз беттерімен жұмыс істей алу іскерліктерін қалыптастырады.

Компьютелік моделдерді қолданып жұмыс істеудің бірнеше түрлеріне мысалдар келтірейік.

Мұндай тапсырмалар оқушыларға берілген моделдерідің мәнін түсінуге және оның жүйесін меңгеруге арналған. Тапсырмалар моделді басқару арналған нұсқаулардан және бақылау сұрақтарынан тұрады.

Компьютерлік моделмен жұмыс істеу дағдысын меңгергеннен кейін оқушыларға бір-екі қарапайым тапсырмалар беру ұсынылады. Ондай эксперименттер оқушыларға компьютер экранында өтіп жатқан құбылыстың мәнін терең түсінуге мүмкіндік береді.

Компьютерлік эксперименттің көмегімен оқушыларға эксперименттік тапсырмалар орындау ұсынылады.

Бұл кезеңде компьютерлік моделді жақсы меңгергеннен және меңгерілген құбылысты жақсы игергеннен кейін, оларға 2-3 тапсырма беруге болады. Ол тапсырмаларды алдымен оқушылар өздері шығарады, кейіннен компьютер көмегімен дұрыстығын тексереді. Әрбір есепті шығару ұзақтығы 5-8 минуттан аспауы керек.

Мұнда байланысты (тәуелді) екі шаманы анықтау тапсырылады. Мысалы, горизонтқа бұрыш жасай қозғалған дене жағдайында, дене берілген қашықтықты жүріп өтуі үшін бастапқы жылдамдық пен лақтыру бұрышын анықтау. Мұндай есепті шығару кезінде өз бетімен оқушы алдымен моделді ұсынған автордың диапазонын ескеріп, параметрлердің бірінен біреуін таңдауы керек. Содан кейін екінші параметрдің шамасын анықтау үшін есепті шығаруы керек. Сондан соң ғана алынған жауапты тексеру үшін компьютерлік экспериментті қоюы керек. Мұндай есептердің шешуі бірнешеу болады.

Мұндай есептерді шығаруда оқушылар алдымен қандай параметр жетіспейтінін анықтап алып, соден кейін ғана алдыңғы тапсырмадағыдай әдістерді ескеруі керек.

Шығармашылық тапсырмалар

Мұндай тапсырма көлемінде оқушыларға бір немесе бірнеше есеп құру, өз беттерімен шығару ұсынылады. Содан соң оларды компьютерлік моделдерді қолданып тексеру керектігі тапсырылады.

Зертеушілік тапсырмалар

Қабілетті оқушыларға зертеушілік тұрғыдағы тапсырмаларды ұсынуға болады. Яғни орындау барысында бірнеше компьютерлік эксперименттерді жоспарлау және жүргізу арқылы зерттелетін құбылысты дәлелдеу немесе жоққа шығару жүзеге асады. Өте қабілетті оқушыларға осындай заңдылықтарды өздерінің ойлап табуларына мүмкіндік беруге болады.

Мәселелік тапсырмалар

Бірнеше моделдердің көмегімен проблемалық мәселелерді демонстрациялауға болады. Яғни оқушыларды ойландыратын, немесе қарама-қайшылық тудыратын жағдайларды шешу. Содан кейін осындай жағдайларды түсіну үшін компьютерлік моделдерді қолданып, мәселенің шешімін табу ұсынылады.

Сапалық тапсырмалар

Көптеген моделдерді сапалық тапсырмаларды орындау кезінде де қолдануға әбден болады. Мұндай тапсырмалар көбіне сұрақ түрінде келеді. Компьютерлік моделдердің көмегімен сұрақтарды алдын-ала дайындау керек. Сапалық тапсырмаларды моделдерді демонстрациялық нұсқада пайдаланып класта талқылаған ыңғайлы. Осындай жағдайда олардың шешімі өте қызықты талқыланады және есте ұзақ сақталады.

Компьютерлік экспериментті қолдану мұғалімге оқу жүйесінде дамыта оқыту технологиясының белсенді іскерліктерін: шығармашылық элементтерін, модулдік оқыту, фронталды және топтық жұмыс істеу және т.б. кең қолдануға мүмкіндік береді.

Компьютерлік экспериментті қолдану сабақтың әртүрлі кезеңдерінде қолданылуы және әртүрлі білім беру мақсаттарына жетудің тәсілі болуы мүмкін:

1)жаңа оқу материалын түсіндіру кезінде экранға мультимедиялық проектордың көмегімен демонстрацияланатын интерактивті иллюстрация ретінде;

2)оқушылардың оқу материалын өз бетінше меңгеруі кезінде, мұнда компьютерлік экспериментті мұғалімнің тапсырмасы бойынша орындайды. Мегерілген тақырып бойынша оқушылардың жұмыс нәтижесін компьютер береді. Мұндай тапсырмалар қатарына тест тапсырмалары немесе жұмыстық бет тапсырмалары жатады;

3)компьютерлік моделді лабораториялық жұмыстар түріндегі зерттеу іскерлігін ұйымдастыру кезінде;

4)материалды бекіту, қайталау кезінде;

5)үйде орындалатын эксперименттер. Мұнда жұмыстық бетпен орындалатын тапсырмалар беріледі.

Компьютерлік эксперимент мұғалімге оқушылардың жаңа, дәстүрлі емес оқу іскерлігінің түрлерін ұйымдастыруға мүмкіндік береді.

Іскерліктің ондай түрлеріне мысалдар келтірейік:

1.Компьютердің көмегімен тексерілетін есептерді шығару. Мұғалім оқушыларға жеке орындауларына немесе үй тапсырмасы ретінде тапсырмалар береді. Содан кейін оқушылар тапсырмалардың дұрыстығын компьютерлік эксперименттерді қою арқылы тексерді. Нәтижесінде көптеген оқушылар компьютерлікмоделдерді қолданып тексруге болатын тапсырмаларды өздері ойлап шығарады.

2.Зерттеу-бақылау. Оқушыларға компьютерлік моделдерді қолданып, өз беттерімен шағын зерттеулер жүргізу керектігі және қажетті нәтижелерді алулары ұсынылады. Бұл компьютерлік моделдердің көмегімен бірнеше минуттардың ішінде ғана өтеді.

3.Оқытудың басты тәсілі ретінде - компьютерлік эксперименттің көмегімен жаңа оқу материалын меңгеру сабақтың тиімді формасы болып табылады. Жаңа оқу материалын меңгертуде компьютерлік экспериментті қолдану оқушыларда тақырып бойынша өз беттерімен жұмыс істей алу іскерліктерін қалыптастырады.

Компьютелік моделдерді қолданып жұмыс істеудің бірнеше түрлеріне мысалдар келтірейік.

Танысу тапсырмалары

Мұндай тапсырмалар оқушыларға берілген моделдерідің мәнін түсінуге және оның жүйесін меңгеруге арналған. Тапсырмалар моделді басқару арналған нұсқаулардан және бақылау сұрақтарынан тұрады.

Компьютерлік моделмен жұмыс істеу дағдысын меңгергеннен кейін оқушыларға бір-екі қарапайым тапсырмалар беру ұсынылады. Ондай эксперименттер оқушыларға компьютер экранында өтіп жатқан құбылыстың мәнін терең түсінуге мүмкіндік береді.

Компьютерлік эксперименттің көмегімен оқушыларға эксперименттік тапсырмалар орындау ұсынылады.

Бұл кезеңде компьютерлік моделді жақсы меңгергеннен және меңгерілген құбылысты жақсы игергеннен кейін, оларға 2-3 тапсырма беруге болады. Ол тапсырмаларды алдымен оқушылар өздері шығарады, кейіннен компьютер көмегімен дұрыстығын тексереді. Әрбір есепті шығару ұзақтығы 5-8 минуттан аспауы керек.

Мұнда байланысты (тәуелді) екі шаманы анықтау тапсырылады. Мысалы, горизонтқа бұрыш жасай қозғалған дене жағдайында, дене берілген қашықтықты жүріп өтуі үшін бастапқы жылдамдық пен лақтыру бұрышын анықтау. Мұндай есепті шығару кезінде өз бетімен оқушы алдымен моделді ұсынған автордың диапазонын ескеріп, параметрлердің бірінен біреуін таңдауы керек. Содан кейін екінші параметрдің шамасын анықтау үшін есепті шығаруы керек. Сондан соң ғана алынған жауапты тексеру үшін компьютерлік экспериментті қоюы керек. Мұндай есептердің шешуі бірнешеу болады.

Мұндай есептерді шығаруда оқушылар алдымен қандай параметр жетіспейтінін анықтап алып, соден кейін ғана алдыңғы тапсырмадағыдай әдістерді ескеруі керек.

Шығармашылық тапсырмалар

Мұндай тапсырма көлемінде оқушыларға бір немесе бірнеше есеп құру, өз беттерімен шығару ұсынылады. Содан соң оларды компьютерлік моделдерді қолданып тексеру керектігі тапсырылады.

Зертеушілік тапсырмалар

Қабілетті оқушыларға зертеушілік тұрғыдағы тапсырмаларды ұсынуға болады. Яғни орындау барысында бірнеше компьютерлік эксперименттерді жоспарлау және жүргізу арқылы зерттелетін құбылысты дәлелдеу немесе жоққа шығару жүзеге асады. Өте қабілетті оқушыларға осындай заңдылықтарды өздерінің ойлап табуларына мүмкіндік беруге болады.

Мәселелік тапсырмалар

Бірнеше моделдердің көмегімен проблемалық мәселелерді демонстрациялауға болады. Яғни оқушыларды ойландыратын, немесе қарама-қайшылық тудыратын жағдайларды шешу. Содан кейін осындай жағдайларды түсіну үшін компьютерлік моделдерді қолданып, мәселенің шешімін табу ұсынылады.

Сапалық тапсырмалар

Көптеген моделдерді сапалық тапсырмаларды орындау кезінде де қолдануға әбден болады. Мұндай тапсырмалар көбіне сұрақ түрінде келеді. Компьютерлік моделдердің көмегімен сұрақтарды алдын-ала дайындау керек. Сапалық тапсырмаларды моделдерді демонстрациялық нұсқада пайдаланып класта талқылаған ыңғайлы. Осындай жағдайда олардың шешімі өте қызықты талқыланады және есте ұзақ сақталады.

1. 
   Физиканың компьютерлік технологиямен өзара байланысын көрсетіңдер..
   
2. 
   Оптикалық кодтау, ақпараттарды жазудағы жаңа әдістер жайында мағұлыматтар.
   
3. 
   Үш өлшемді сандық ақпараттарды тасымалдайтын жоғары тығыздықты жазулар жайында мағұлыматтар.
   

Жоспар:

1. 
   Оқытудың ақпараттық технологиясы
   
2. 
   Инструменттік құралдар
   

Оқытудың ақпараттық технологиясы – бұл ақпаратпен жұмыс жасау үшін арнайы тәсілдер, педагогикалық технологиялар, бағдарламалық және техникалық құралдар (кино, аудио және видеоқұралдар, компьютерлер, телекоммуникациялық желілер).

Оқытудың ақпараттық технологиясы – білімді жаңаша беру мүмкіндіктерін жасау (педагогикалық іс-әрекетті өзгерту), білімді қабылдау, білім сапасын бағалау, оқу-тәрбие үрдісінде оқушының жеке тұлғасын жан-жақты қалыптастыру үшін ақпараттық технологияның қосымшасы деп түсіну керек.

Білімді ақпараттандырудың негізгі мақсаты – «оқушыларды ақпараттық қоғам жағдайында тұрмыстық, қоғамдық және кәсіби салалардың іс-әрекетіне толық, тиімді араластыру» болып табылады.

• 
  Тұтынушының қолдану сапасында;
  
• 
  Нәтижесінде әр түрлі салаларда қолданылатын, ақпараттық технологияларды жасаушы сапасында.
  

Көптеген елдердің ғылыми орталықтары мен оқу орындарында нақ осы білім қажеттілігі үшін мамандандырылған компьютерлік жүйелер саны дайындалды, олар оқу-тәрбие үрдісінде әр түрлі жағынан қолдауға бағытталды. Бұл – жүйелердің негізгі түрлері болып табылады.

• 
  Компьютерлік бағдарламаланған оқыту – бұл сәйкесінше, компьютерлік бағдарламалардың көмегімен бағдарламалық оқыту механизмдерін жүзеге асыратын технология;
  
• 
  Материалды компьютердің көмегімен оқу – оқушының жаңа материалды әр түрлі құралдардың, оның ішінде компьютердің көмегімен өз бетінше оқуын болжайды. Бұл жерде оқу іс-әрекетінің сипаты айтылмайды, оқу нұсқауларының жиынымен іске асырылуы мүмкін. Мұның өзі бағдарламалық оқыту әдісінің мәнін ашады;
  
• 
  Материалды компьютер қоры негізінде оқу – алдыңғы технологиялар, технологиялық құралдардың алуан түрін (оның ішінде дәстүрлі оқулықтар, аудио және видеожазбалар және т.б.) қолданумен айрықшаланатын болса, мұнда бағдарлама құралдарын, оқушылардың өз бетінше тиімді оқуын арттыратын бағдарламаларды басымырақ қолдану жүргізіледі;
  
• 
  Компьютер қорымен оқыту – білім берудің барлық мүмкін боларлық формаларын қолдану (мұғалімнің қатысуымен), шын мәнінде, жоғарыда айтылғандармен сәйкес келеді;
  
• 
  Компьютердің көмегімен бағалау – өз бетінше оқыту технологиясы деп қарастырылады, дегенмен ол практикада басқаларға құрамдас элемент болып кіріп жүр. Мұндай жүйе оқылатын пәннің мазмұны мен дәстүрлі оқытуда қолданылатын немесе оқыту бағдарламаларында жүзеге асырылатын әдістерге тәуелсіз;
  
• 
  Компьютерлік коммуникация – білім беру және оны жеткізумен қамтамасыз ете отырып, жоғарыда аталған технологиялардың барлығының ажырамас құрамы болып табылады. Жергілікті, аймақтық және басқа компьютерлік желілерді қолдану үшін жұмсалады. Компьютерлік коммуникация жекелеген оқу орындарының, қаланың, аймақтың, елдің ақпараттық білім жүйесінің мүмкіндіктерін көрсетеді.
  

• 
  Оқытатын, бақылайтын және үйрететін жүйелер;
  
• 
  Ақпарат іздеу жүйесі;
  
• 
  Модельдеу бағдарламалары, микромирлер;
  
• 
  Танымдық сипаттағы инструменттік құралдар;
  
• 
  Әмбебап сипаттағы инструменттік құралдар;
  
• 
  Коммуникацияны қамтамасыз етуге арналған инструменттік құралдар.
  

• 
  әр түрлі форматты файлдар;
  
• 
  мәліметтер қоры;
  
• 
  бағдарламалық модульдер;
  
• 
  жекелеген бағдарламалар мен бағдарламалар жиыны.
  

Білімді ақпараттандыру жағдайында болып жатқан кемшіліктерге қарамастан, оны «ақпараттық революция» деп атауға болады, өйткені қол жетерлік табыстар мыналар:

• 
  ақпаратты ұсынудың жаңа формасы. Қызықты, жанды немесе алдын ала жазылған мультимедиалық ақпарат тек текстен емес, графикалық бейнелерден, анимациядан, дыбыстан және видеоүзінділерден құралып, Internet желісі арқылы беріледі немесе басқа телекоммуникациялық құралдар арқылы компакт-дискілерге жазылады;
  
• 
  жаңа кітапханалар. Интеллектуальдық ресурстар көлемі және табыстары өседі. Internet злектрондық кітапхана каталогтарымен бірігіп, жер қашықтығы мен уақыт айырмашылығына қарамастан, зор ақпараттар көлемін жинауға қол жеткізеді. Әрине, мұндай кітапханалар онда сақталатын ақпараттарға толық жол аша бермейді;
  
• 
  оқу сабақтарының жаңа формалары. Студенттер мен оқытушылардың виртуальды семинарлар және лабораториялар режімінде бірігіп жұмыс жасауы, сонымен бірге жаңа синхрондық мүмкіндік пайда болды. Бірқатар студенттер үшін мұндай жұмыс формалары анағұрлым ыңғайлы, өйткені дәстүрлі оқытуға қарағанда, оларға өз мүмкіндіктеріне қарай, өздеріне қолайлы графикпен жұмыс жасау және артық ескертулермен кездеспей отырып ашу қызықты;
  
• 
  білімнің жаңа құрылымы. Бүгінгі күні білім жүйесіне жаңа құрылым беру үшін телекоммуникация жүйелерімен толықтырылуы қажет, сонымен қатар білім үрдісіне ақпараттық және коммуникациялық технологияларды енгізуде жоғары біліктілікке ие мамандар керек.
  
• 
  Көбінесе қашықтан оқыту бағдарламалары оған барынша мол қол жеткізуге мақсатталған және оқыту сапасына аса анық емес талаптар қояды. Мұндай бағдарламаның білім сапасын жетілдіруі үшін орындауы міндетті талаптар қатарын құрастыруға болады:
  
• 
  сапасы мен мүмкіндігі жоғары білім кеңістігін құру, кәдімгі оқу орындары ұсынатын мүмкіндіктерден жоғары білім ортасын жасау;
  
• 
  Internet желісінде әмбебап компьютерлік кітапхана құру, кез келген уақытта қолданушыға қол жеткізерлік және кәдімгі кітапханаға көлемді ақпарат беруі тиіс;
  
• 
  желі бойынша педагогтармен қарым-қатынас ұйымдастыру;
  
• 
  оқытушының да, оқушының да білімін компьютермен тексеру жүйесін жасау.
  
• 
  Төмендегідей базалық шарттар сақталған жағдайда сапалы білімге қол жеткізуге болады:
  
• 
  қымбат тұратын технологиялар мен бағдарлама өнімдерін қолдану;
  
• 
  іштей және қашықтан оқыту түрлерін  біріктіру;
  
• 
  қажетті ақпараттық ресурстарды табуды жеңілдететін толық каталогтар жасау.
  

-  оқу материалдары туралы оқушыларға дәл және толық ақпарат беру арқылы оқыту сапасын арттырады. Оқытудың көрнектілігін арттырып, оқу материалын саналы игеруге жеткізеді;

-  абстрактылы оқу материалдарын нақтылыққа жеткізіп, оқытудың тиімділігін жетілдіреді;

-  оқу материалының маңызын арттырып, уақыттан ұтып, есте сақтау қабілеттерін жетілдіруге қол жеткізеді. Есте сақтаудың әсер алу, қайталау ассоциация арқылы оқу материалдарын терең игеруге жеткізеді;

-  мұғалім мен оқушы еңбектерін жеңілдетіп, пікір алысып, байланыстарын арттырады.

Қазіргі таңда дайындалған электрондық оқулықтарда мынадай жағдайларды ескеру керек:

- белгілі бір пәнге байланысты дайындалған электрондық оқулықтың сол пәннің типтік бағдарламасына сәйкес болуын, тақырыпқа қатысты нақты әрі қысқа берілуін ескеру керек;

- электрондық оқулықтар оқытылатын тараулар мен тақырыптарға қатысты дәріс конспектісін қамтитын негізгі материалдар;

- зертханалық және тәжірибелік тапсырмаларды орындауға арналған қосымша материалдар;

- материалға қатысты анықтама, библиографиядан тұратын көмекші материалдар;

- аралық және қорытынды бақылау сұрақтарынан тұратын тест;

- материалды дайындауда пайдаланылған әдебиеттер тізімдері қамтылуы.

Қорыта келгенде электрондық оқулықты қолдану барысында оқушылардың сабаққа деген қызығушылығының күрт артқандығы байқалады. Мұғалімдер де өздеріне қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан ала алады. Заман талабына сай жас ұрпаққа сапалы білім беруде электрондық оқулықтарды сабаққа пайдалану – оқытудың жаңа технологиясының бір түрі ретінде қарастыруға болады. Сонымен қатар электрондық материалдарды сабақта пайдалану кезінде оқушылар бұрын алған білімдерін кеңейтіп, өз бетімен практикалық тапсырмалар орындайды. әрбір оқушы таңдалған тақырып бойынша қажетті материалдармен танысып, кестелер және сызбалармен жұмыс жасауға дағдыланады. Электрондық оқулық арқылы түрлі суреттер, бейне көріністер, дыбыс пен музыка тыңдатып көрсетуге болады. Бұл, әрине мұғалімнің тақтаға бормен жазып түсіндіргенінен әлдеқайда тиімді, әрі түсінікті. Меңгерілуі қиын тақырыптарды компьютердің көмегімен түсіндірсе жаңа тақырыпқа деген баланың құштарлығы оянады деп ойлаймын.

1. 
   Оқытудың ақпараттық технологиясы деген не?
   
2. 
   Инструменттік құралдар деген не?
   
3. 
   Компьютерлік коммуникация деген не?
   
4. 
   Компьютерлік бағдарламаланған оқыту деген не?
   

Жоспар:

1. 
   
   жүктеу 0,71 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: