Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 37/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

І БӨЛІМ.  Әдеби мұраны зерттеудің негізгі арналары зициялық құрылысындағы алатын  орнына қарай талдау, сол арқылы шы- ғарманың айтар ойы мен тәрбиелік  мәнін ашуға деген ұмтылыс басым.  Ең бастысы – әйелдер образын бір- бірімен салыстырмалық тұрғыда тал- дауы. Аналық, Қарлығаш және Құрт- қа, Қарлыға-Құртқа бейнелерін бір- бірімен салыстыра қарастыруда, бұл  образдарды жасаудағы шамандық- қа негізделген мифтік дүниетаным  мен ислам дініне сай жырды шы- ғарушы көзқарасын ашуда, қазақ  әйелінің қоғамдағы орнын анық тау да  зерттеушілік мақсат ұстайды. Жыр- дағы қазақ әйелдерінің тағдырына  ислам дінінің әсеріне, әйелдерге де- ген мұсылмандық көзқарасқа сын - шылдық тұрғысынан келуінен сол  кездегі әйелдер теңдігі туралы қо- ғамдық ой-пікірдің әсері анық бай- қалады. Жырдағы образдар жүйе сін  сөз етудің нәтижесінде Ә. Бө кейха- нов ұлттық ғылыми-зерттеу шілік  ой-пікірге шығарма кейіпкері деген  ұғым енгізді. Қобыланды бейнесі ар- қылы тарихи, Көктен кемпір, Құртқа  образдары арқылы мифтік кейіпкер  деген түсініктің орын алуына бастама  салды. 3. Әдеби шығарманың тарихқа қа- рым-қатынасы мен шыққан кезеңін  анықтауда бұрын тарихи оқиғаның  жырлануы мен шежіредегі тарихи  деректерді, аңыздық желілерді қатар  алып жүрген тарихилық принци- піне жаңа бағытты, яғни көркем  шығарманың өзі арқылы, ондағы  образдардың жасалуындағы көзқа- рас арқылы зерттеуді бірінші боп  қолданды. 4. Ғылыми-зерттеушілік ой-пікір- де айтылып келген әдеби мұраның  халықтығы проблемасын белгілі  бір шығарманы талдау арқылы ғы- лыми негіздеді. Әсіресе, ол Қарлыға  образын сөз етуде анық көрінеді.  Бұрын нақты образдың жасалуын- дағы халықтық көзқарас деген мәселе  сөз болмаған еді. Расында да Қар- лыға бейнесі басқа батырлар жырын- да ұшыраспайды. Аналық, Қарлығаш  бейнелерін жасаудағы ислам діні- нің, Құртқа, Көктен кемпір образ- дарын сомдаудағы мифтік ұғымның  ықпалын қазбалай айтқан мақала  авторы Қарлыға бейнесіне келгенде,  оны өз бақыты үшін күресуші, ол  үшін ештеңеден тайынбайтын қай- сар жан деп түсіндіреді. Мақаладағы  Қарлыға бейнесіне байланысты ай- тылған баға кейінгі зерттеу еңбек- терде қайталана айтылып, әлі күнге  дейін келе жатыр. «Несмотря на ее  безумную отвагу, чудовищные жес - токости и кажущуюся бессер деч - ность, народ признал Карлыгу, – деп  жазады Ә. Бөкейханов – за нор- мальное явление при налич ности  непо сильных и крупных препят- ствий к восстановлению попран- ных прав женшины, видя в ней не  безнравственное чудовище, а свою  надежду на лучшее будущее киргиз- Ре по зи то ри й Ка рГ У 52 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз