Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 26/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

І БӨЛІМ.  Әдеби мұраны зерттеудің негізгі арналары «Ми на қиб Ибраһим Алтынсарин»  атала тын азасөз (№33, 1889) ғылыми- зерт теушілік ой-пікірдің әдебиет та- рихы мәселелеріне шындап көңіл  аудара бастағандығын байқатады.  «Оренбургский листок» газетінде  басылған некрологтың (1888) ау- дар масы болғанымен, бұған де йін  жоғарыда айтылғандай тек ғылы- ми бағалаушылық мәндегі ой-пікір  білдіру мақсатында тек сөз ара- сында ғана айтумен шектеліп келген  Ы. Алтынсарин өмірі мен шығар- машылығын, педагогтық қызметін  қазақ жұртшылығына алғаш рет жү- йелі түрде таныстыра алуымен құн- ды болды. Ұлы педагогтың өмір жо- лы мен атқарған қызметтерін, мек- теп ашудағы жанқиярлық еңбегінен  ха бардар ете келіп: «Алтынсарин  орыс тардың әр ғылым-білімдерін бі- ліп, қазақтан бір мінезді, ақылды,  данышпан, қазақ халқына һәм Ре- сейге пайдалы бір қызметтегі адам  еді. Жақсылығын айтқанда, Алтын- сарин қазақ арасына әуел Еуро- паның білім-ғылымын шашқан һәм  халықтың Ресейге ықыласын аш - қан бір артық жан болды», – де ген  пікірдің қазақ баспасөзінде жа рия- лануы Ыбырай мұрасын ғы лыми  тұрғыда тану жолындағы зерт теу  ісіне қозғау салмады деп айта алмай- мыз [10, 153]. Минақиб орыс ша жа- зылып, алғаш орыс тілді бас пасөз  бетінде жарық көргенімен, оның  авторы қазақ ұлтынан екені анық  байқалады. Ол Ыбырайдың педа- го гикалық көзқарасының қалып- та суына В. Григорьев, Н. Ильмин- ский, Л. Толстойлардың әсер етуі  мен қазақ елін оқу-білімге, өнер-ғы- лымға үндеген ағартушылық қыз- метін бағалаған тұстарында айқын  танылады. «Дала уалаятының га- зетін» шығарушылар оны аударып  басуды өздеріне парыз санаған.  Бұл минақибке Н. Ильминскийдің  «Ы. Алтынсарин туралы естелік»  атты кітабының қатысы жоқ. Ол ке- йін Қазанда 1891 жылы шыққан.  «Акмолинские ведомости» газетінде  «Ы. Алтынсарин – қазақ ауыз әдебие- тін жинаушы және зерттеуші» (№33,  1889) деген мақала да жарияланған.  Осы үш газетте де мақалалар бір  номерде, яғни 1889 жылғы №33 са- нында жариялануында бір сыр бар.  Негізінен қазақ оқығандарының ара- сында Ы. Алтынсарин тұлғасы ке- ңінен танымал болған. Оны «Қазақ  хрестоматиясының» (1879), оның  «Мақ тубат» деген атпен шыққан нұс- қасының (1899) және «Қазақтарға  орыс тілін үйретудің бастауыш құ- ралы» (1897), «Шарият әл-ислам»  се кілді оқулықтарының қазақ-орыс  мек тептерінде үздіксіз пайдалануы  то лық дәлелдейді. Ұлт әдебиетінің тарихи даму  жолына көз сала бастаған алғаш- қы қадамдарда ғұмырнамалардың,  яғни биографизмнің танымдық си- паты – белгілі бір ақын-жазушы  Ре по зи то ри й Ка рГ У 40 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз