Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 24/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

І БӨЛІМ.  Әдеби мұраны зерттеудің негізгі арналары Қазтуған жырау, Байтоқ ақын, Шәң- герей Бөкеев өлеңдерінің жарық кө - руі, оларды танытуды ғана емес, зерт- теу мақсатында жинастыру жұмыс- тары да жүре бастағанын көрсетеді.  Ғасыр соңында Д. Бабатайұлының  «Өсиетнаме» (1880, 1897), Ш. Қанай- ұлының «Шортанбайдың бала зары»  (1888, 1890, 1894, 1897) қайта-қайта  басылуы сол кездегі отаршылдық  саясатқа сай саяси-әлеуметтік жағ- дайға байланысты халық сұраны- сын бір байқатса, екіншіден, ұлт  әдебиетінің көрнекті өкілі ретінде  танылулары да біршама жоғары  болғаны көрінеді. Ақын-жазушылар  шығармаларының кітап болып шы- ғуына орай нақты зерттеушілік ой- пікірдің туа бастауына бұлар туралы  жазылған сын мақалалар, рецен- зиялар жетекші роль атқарды. Олар  классикалық мұраны жариялаған  әде би жинақтарды немесе ақын-жы- раулар кітаптарын сыншылдық тұр- ғыдан қарап бағалаушылық мәндегі  пікірлер де білдіріп отырды. Негізі- нен ХХ ғасыр басында сыншыл- дық-эстетикалық таным ғылыми- зерттеушілік, әдеби-теориялық ой- пікірмен тығыз араласып, бұлар бір- бірін толықтыра, сабақтаса дамыға- ны байқалады. Оның ішінде туу дә- уірінде тұрған сыншылдық ой-пікір  өзінің жетекшілік ықпал жасауымен  ерекшеленеді. Өйткені, «бұл кезең де- гі әдеби сын элементтері әлі де болса  жалпы саяси-экономикалық, тарихи- әлеуметтік мәселелермен қабаттаса  айтылып, мәнді арна табуға ыңғайы  бар екендігін» танытқан болатын.  Осы жалпы мәселелермен қоса, сын- шылдық ой-пікір әдеби мұраны ғы- лыми тұрғыда қарастыру жайына  жиі-жиі барып тұруы заңды екені  айтпай-ақ түсінікті. Себебі, ғылыми- зерттеушілік, әдеби-теориялық ой- пікір секілді, әдеби сынның да басты  сөз етер нысанасы әдеби мұра еді. Классикалық мұраны игерудегі  ендігі бір игі қадам ақын-жазу- шылардың өмір жолын жазу ар қы- лы шығармашылық мұрасына бару  болды. Бұл бағыттағы алғашқы бас - таманы «Түркістан уалаяты ның  газеті» салған еді. Газет редак то ры  Шаһмардан Ибрагимов Жетісу ге- нерал-губернаторы фон Кауфман- ның Ш.Уәлиханов басына құлпытас  орнату туралы жарлығын жариялау  барысында ұлы ғалымның кім еке- нін қазақ еліне танытуды өзінің па- рызы деп білген де ол туралы ғұ- мырнамалық сипаттағы мақала жа - рия лаған. Рас, мақалада Шоқан ең - бек теріне ғылыми-зерттеушілік тұр ғы- дағы көзқарастан гөрі, оның орыс  пен қазақ ортасына бірдей сый- лы екендігін тілге тиек ету арқылы  ғалымдық, өнерпаздық тұлғасын  та ныту басым. Мақала авторының  ұлы ағартушының өмірін жақсы бі- ле тіні айқын танылып тұрғанымен,  еңбектерінің ғылыми мәні туралы  нақты ой-пікір білдіре қоймаған.  Ре по зи то ри й Ка рГ У 38 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз