Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 194/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) «демократияшыл әдебиеттің көр- некті өкілдері – С. Торайғыров,  С. Көбеев, С. Дөнентаев, Ә. Ғалымов,  Б. Өтетілеуов, М. Ж. Көпеев, т.б. Бұл  ақын-жазушылар заманға, халық тағ- дырына байланысты әлеуметтік мә- селелерде өздерінің көзқарастарын  өте ашық айтады. Бұлар мұңға бату,  жалтақтау дегенді білмейді», – деген  пікірдің ғылыми нақты айтылғанын  дәлелдеп жатудың қажеттігі шамалы. Осы кездегі ғылыми-зерттеушілік  ой-пікірдің әдебиет тарихын тануға  деген жаңаша көзқарасының әсері  Е. Ысмайылов еңбегінен байқалады.  Ол өзі сыншыл реализмнің өкілі деп  таныған Н. Орманбетовтің, Ғ. Қа- ра шевтың, Н. Наушабаевтың, демо- кратияшыл әдебиеттің ең көрнекті  өкілі деп тапқан М. Ж. Көпеевтің  шығармашылығының ерекшелігін ба- рынша ашып көрсетуге ұмтылдырып,  бірақ бәрін де бүкіл халық қамқоры  етіп баяндауға жетелеген. Оқулықта  ұлттық әдебиеттану ғылымының енді  ғана туған кезеңіне тән олқылықтарды  айтқан уақытта, автордың ғылыми- эстетикалық талдауларының жүйелі  екенін, өз ой-пікірін дәлелдеп айта  алатындығын, қазақ әдебиеттануы  мен сынының өкілдері ғылыми па- расат таныта бастағанын байқамасқа  еш болмайды. Оқулықтың үшінші бөлімі – ха- лық шығармашылығының ерек- ше танылған шағын ұтымды әңгі- мелейді. «1916 жылғы көтеріліс  және халық поэзиясы» деген мәнді  тарауда ұлт-азаттық күрестің ішкі  себептеріне, Аманкелді образының  жасалу жолдарына, «Бекболат» поэ- ма сының ерекшеліктеріне, халық  поэ зиясының түрлеріне айрықша на- зар аудара келіп, «1916 жылғы халық  көтерілісінің поэзиясы ХХ ғасыр- дағы революция алдындағы дәуірде  революцияшыл поэзияны тудырып,  жаңа туашақ қазақ совет әдебиетіне  ұштасқанын» орынды атап көрсетеді. Оқулықтың төртінші бөлімінде  қазақ әдебиеттану ғылымында тұң- ғыш рет кітаби ақындар шығарма- шылығына көңіл бөлініп, Жүсіпбек  Шайхисламов шығарған «Мұңлық- Зарлық» дастанына көлемді талдау  жасалады. Бірақ, бұл бастама кейінгі  уақытта қолдау таппай қалғанын, жал- пы әдебиет тарихынан өзіне лайықты  орын ала алмай, оның көп өкілдері  арнайы зерттелмей келе жатқанын  айтып өткен жөн. «Қазақ әдебиетінің  тарихы» көп томдығындағы «Қазақ  әдебиетінің шығыс әдебиетімен бай- ланысы» деген тарау бұл саладағы  міндет-парыздың бәрін түгел атқара  алмасы анық. Қорыта айтқанда, Е. Ысмайылов- тың бұл оқулығы бірқыдыру кем- шілігіне қарамастан, ХХ ғасырдың  бас кезіндегі қазақ әдебие тінің жай  күйін, даму барысын, дарынды өкіл- дерінің шығармаларын танып-бі луге  және ғылыми тұрғыда зерттеуге кең  жол салып берген еңбек болды. Ре по зи то ри й Ка рГ У 212 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз