Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 190/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) дығын, енді осы әдіснама талапта- рына сай даму жолын бастайтынын  да дәлелдеп берді. Ғасыр басынан  бері келе жатқан әдебиетті тарихи  тұрғыдан тану жолындағы әдеби- тарихи ізденістер мен көрнекті да- рындардың шығармашылығы туралы  әр түрлі сипатта айтылып, әр мақала,  әр оқу құралында шашылып жүрген  ғылыми көзқарастағы пікірлер мен  тұжырымдарды бір жүйеге түсіре  баяндап берді. Авторлар «тұрпайы  социологизм» тео риясының ықпа- лымен ғана емес, «ұлтшыл-алашор- дашылдыққа» қарсы күрестің әсері- нен тым артық айтылған пікірлер- ді де түзетіп, ғылыми-зерттеушілік  ой-пікірдің кең өріс алуына бастай- тын тың жатқан проблемаларды да  көрсетіп берді. Сондықтан әр ақын- жазушы шығармашылығын зерт теу- дегі соны ойлардың айтылуын ұзақ- сонар баяндаудан көрі, осы өзек ті  мәселелерді атап өтсек те жеткі лікті. Ыбырай, Абай, Сұлтанмахмұт  мұрасын зерттеуде, олардың дүние- танымын, өнерпаздық тұлға сын ба- ғалауда, ағартушылық көзқарас тары  мен сыншыл реализмін тереңдете  ашуда, мына бағыттарда тексеру қа- жет дейді. 1. Ыбырай – тұңғыш педагог-ағар- тушы, жаңашыл, прогресшіл, қазақ- тың таза әдеби тілі мен прозасының  негізін салушы. 2. Абай – өз заманының сыншы- сы, көркем әдебиет тілінің негізін  салушы, үлкен классик, көркем сөз  шебері, новатор. 3. Сұлтанмахмұт – әділет іздеген  шыншыл да сыншыл, Абайдан кейін- гі ұлы реалист, классик ақын. Әрине, маркстік-лениндік әдісна- маға сай осы дарындар мұрасының  халықтық, таптық сипатын таныту- да жаңа тұжырымдар да айтылып  отырылған. Ыбырайдың еңбек та қы- рыбындағы шығармаларына, Абай- дың саяси-әлеуметтік лирикасына,  Сұлтанмахмұттың «Қамар сұлу» ро- манына жасалған ғылыми талдаулар  көңіл аударарлық. Хрестоматияда Шәңгерей, Нар- манбет, М. Ж. Көпеев, О. Қарашев,  С. Дөнентаев творчествосынан сол  кезең идеологиясына сай келмейтін  қайшылықтарды іздей отырып, за- ман талабына тән баға берілсе,  С. Көбеев пен 1916 жылғы ұлт-азат- тық көтеріліске байланысты ту ған  жырлар оқу құралы жүйесіне ең  алғаш рет кіргізілген. Оқулық-хрес- томатия болғандықтан көркем шы- ғарма мәтіні мол берілуі және мо- нографиялық портреттің мектеп оқу- шыларының жас ерекшелігіне лайық  болуын ойлағандықтан авторлар тал- дау, зерттеу барысында еркін құлаш  сермеп тереңдеп кете алмағандығы  байқалады. Сонымен, Ұлы Отан соғысына  дейін қазақ мектептері хроноло- гия лық тәртіппен жасалған жүйелі  хрестоматиялар мен оқулықтармен  Ре по зи то ри й Ка рГ У 208 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз