Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 108/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) ғылымының іргетасының берік қа- лануына өз үлестерін қосты. 1931- 1932 жылы халқымыздың басына  төнген нәубет – ашаршылық зар- да бынан құтылып мәдениет сала- сын дағы жұмыстар қайта жанда- на бастаған кезде, халық ауыз әде- биетінің тарихын жасауды қолға  алған уақытта Сталиннің жеке ба - сына табынудың қырсығынан қа- зақ әдебиетінің көрнекті өкіл дері,  әдебиетшілер, ғалымдар қуғын-сүр- гінге ұшырады. Зерттеу жұмыс тары  біржола тоқтап қалмаса да, ғылыми- теориялық мәні терең білгірлікпен  жазылған мақалалар 1939-1940 жыл- ға шейін сиреп кетті. Халқымызға, оның зиялы қауы- мына зұлмат болып келген 1930  жыл дарда ауыз әдебиеті нұсқаларын  тексеру екі бағытта жүрді. Бірі –  фоль клорлық мұраны жанрлық ерек- шелігіне сай түрге бөлу, яғни класси- фикация жасау болса, екіншісі – жеке  нұсқаларды, әсіресе, батырлар жыры  мен лиро-эпостық жырларды жеке- леп жанрлық ерекшеліктеріне сай  зерттеу. Осы екі бағытты жеке алып  қарастыратын болсақ, ауыз әдебие- ті үлгілерін классификация жасауға  орыс ориенталисттері талпынған мен,  белгілі түрде М. Әуезовтің «Әде - биет тарихы» (1927), Х. Досмұхаме- дов тің «Қазақтың халық әдебие- ті» (1928) және С. Сейфуллиннің  1932 жылы жазылған «Қазақ әде- биеті» атты еңбектерінен бастау  ал ғаны даусыз. Осы үш еңбектегі  жасалған классификация бойынша  халық шығармашылығы енді са- ла-салаға бөлініп зерттеле баста- ды. Халық шығармашылығының әр  түрі тақырыптық, жанрлық, компо- зициялық ерекшеліктері тұрғысы- нан жеке зерттеу нысанына айнал ды.  Қазақ ауыз әдебиетінің мол мұра- сына 1920 жылдардың бас кезінен  бас тап зерттеушілік мақсатта көңіл  қо йып, бірталай ғылыми мақала жаз- ған М. Әуезовтің Л. Соболевпен бірі- гіп жазған мақалалары, қазақ фоль- клорын бүкіл кеңес еліне ғылыми- теориялық тұрғыдан таныстырған  құнды еңбектер болды. «Эпос и  фольклор казахского народа» деп  ата латын мақалада авторлар қазақ  ауыз әдебиетінің барлық жанрларын  қысқаша сөз ете отырып, әр жанр- дың өзіндік ерекшелігін және түрле- рін, халық өміріне қарым-қатына- сын ғылыми түрде баяндауды мақ сат  тұтқан. «Басты-басты сипаттары- на меңзеп бірнеше топқа, бірнеше  түрге жіктемейінше, қазақтың халық  творчествосының аса бай мұрасын  талдау мүмкін емес. Осы зерттеу- де біз сондай жіктеу жасауға талап  қыламыз» дей келіп, қазақ фолькло- рына классификация жасап, әрқайсы- сын жекелеп қарастырды. Авторлар  қазақ ауыз әдебиеті үлгілерін жанр- лық жақтан жүйелеуде М. Әуезовтің  1927 жылы «Әдебиет тарихы» оқулы- Ре по зи то ри й Ка рГ У 125 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз